گروه جامعه- دستفروشی آسیب است یا درد؟ بساط دستفروشی را باید از روی میز کدام مرکز و نهاد بررسی کرد تا در خانه فقر و تحقیر روی جامعه بسته شود؟ یک روز ماموران رفع سدمعبر به دستفروشان حمله می‌کنند و بساط آنها را که شاید همه دارایی آنها در زندگی‌شان باشد جمع می‌کنند و یک روز همان شهرداری خبر از ساماندهی دستفروشان می‌دهد و برای دستفروشان بساط بازارهای هفتگی پهن می‌کند. حالا هم که بعد از همه مشکلاتی که بر قشر ضعیف دستفروش گذشت، استانداری تهران پرچم حمایت از این قشر را برافراشته است. بعد از مدت‌ها که بیشتر نهاد‌های دولتی با حضور دستفروشان در سطح شهر مخالفت می‌کردند، برنامه‌های جدیدی برای ساماندهی دستفروشان چیده شده است. مخالفت استانداری تهران با محرومیت دستفروشان از کار سیاوش شهریور، مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری تهران با تاکید بر اینکه شهرداری و دیگر متولیان امر به جای پاک کردن صورت‌مساله باید جانشین‌هایی را برای استقرار دستفروشان در پایتخت پیشنهاد کنند، می‌گوید: شمار زیادی از دستفروشان در همه جای جهان به ویژه ایران سرپرست خانوار و نیازمند توجه ویژه هستند. ضمن درک چالش‌های حوزه شهر و پذیرش برخی بی‌نظمی‌های ناشی از استقرار غیرسازماندهی شده بساط‌گستران و دستفروشان در شهر تهران، چند موضوع در این ارتباط باید مورد توجه قرار گیرد. شهریور با بیان اینکه استانداری تهران با محروم کردن دستفروشان از کار مخالف است، یادآوری می‌کند: این امر به کشیده شدن این افراد به سمت فروش کالاهای قاچاق و سایر موارد ممنوع از جمله مواد مخدر و... منجر می‌شود. وی با اشاره به ضرورت تدوین طرحی با توافق دستگاه‌های اجرایی مختلف در مورد ساماندهی دستفروشان می‌گوید: باید برای استقرار آنها مکان‌های مناسبی در خیابان، پارک و سایر نقاط و معابر به صورت کارشناسی و قانونی در نظر گرفته شود. همچنین پس از فراهم شدن زیرساخت‌ها باید مثل بسیاری از کشورهای جهان برای دستفروشان کارت شناسایی صادر کرد و حتی از آنان مالیات نیز گرفت. شهریور رها بودن دستفروشان به شکل کنونی را نیز زیان‌آور می‌داند و می‌گوید: استانداری تهران آمادگی دارد در بحث ساماندهی، هماهنگی بین دستگاهی، نظارت و حتی خدمت‌رسانی به این قشر با شهرداری و سایر دستگاه‌های مرتبط همکاری کند. از سویی دیگر وی معتقد است، تشکیل کمیته‌ای با حضور شرکای اجتماعی از جمله شهرداری، پلیس، بهزیستی، کمیته امداد و ادارات صنعت و معدن و اقتصاد و دارایی را به منظور ساماندهی مشکلات این حوزه خواستار شد. این در حالی است که محمد حقانی، عضو شورای اسلامی شهر تهران به «جهان‌صنعت» می‌گوید: اگر قرار باشد از همه دستفروش‌های تهران حمایت کنیم، تهران تبدیل می‌شود به شهر دستفروشان. حمایت بی‌رویه از دستفروشان باعث می‌شود سرریز جمعیتی همه شهرستان‌ها به سمت تهران روانه شود، آن هم با توقع حمایت مالی. حقانی در ادامه تاکید می‌کند: وقتی افراد از دانش و حرفه مناسب برخوردار نباشند به طور طبیعی نمی‌توانند به عنوان فردی حرفه‌ای فعالیت کنند و در نتیجه به سمت مشاغل کاذبی مثل دستفروشی کشیده می‌شوند. این درحالی است که باید این موضوع را هم مورد توجه قرار دهیم که برخی از دستفروشان نه تنها به دلیل مسایل مالی بلکه به دلیل فشارهایی که بر آنها وارد می‌شود، مجبور می‌شوند دستفروشی کنند و این کار به نوعی بهره‌کشی از آنهاست. نمونه عینی این افراد هم کودکان کار هستند که هر روز در سطح شهر می‌بینیم. از سویی دیگر، شهریور در ادامه می‌گوید: دستفروشی براساس تعاریف بین‌المللی که مورد توافق نخبگان حوزه اقتصاد است سالم‌ترین اقتصاد غیررسمی محسوب می‌شود. وی دستفروشی را یکی از جذابیت‌های شهری در جهان عنوان می‌کند و معتقد است این کار علاوه بر کمک به اقتصاد خانوارهای کم‌درآمد به ایجاد عدالت توزیعی و عرضه ارزان‌تر کالاها نیز کمک می‌کند. همچنین شهریور برخورد سلبی پلیس و شهرداری تهران در جمع‌آوری دستفروشان خیابان‌های ولیعصر و جمهوری پایتخت را برخوردی مضموم می‌داند و تاکید می‌کند: ما از هر اقدامی در ایجاد نارضایتی برای طبقه سرپرست خانوار ناخرسندیم و اعتقاد داریم که شهرداری باید ضمن درنظر گرفتن منافع مغازه‌داران و بازاریان، برای دستفروشان نیز امکان فعالیت ایجاد کند. بحث نارضایتی کسبه از فعالیت بساط‌گستران و دستفروشان در برخی نقاط شهر تهران به ویژه مناطق مرکزی شهر و اقدام برای جمع‌آوری بساط‌گستران به یکی از موضوعات مهم در حوزه مباحث مدیریت شهری و رسانه‌ها تبدیل شده است.در این زمینه شهرداری تهران با همکاری نیروی انتظامی طرح ایجاد انضباط شهری و جمع‌آوری دستفروشان و بساط‌گستران را در دستور کار قرار داده است. برخورد شهرداری این در حالی است که مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهرداری شهرداری تهران درباره معضل دستفروشی گفته است: مساله دستفروشی یک ناهنجاری اجتماعی است که نشات گرفته از عوامل متعددی است. عوامل متعدد اقتصادی، بیکاری و مسایل متعددی که دست به دست هم می‌دهد باعث شده شاهد دستفروشی در معابر و خیابان‌ها باشیم. به اعتقاد عبداللهی، شهرداری تهران موضوع دستفروشی را به طور مستمر دنبال می‌کند و مبارزه با این مساله در دستور کار ماست. ولی برخی معابر تهران مانند میدان 7 تیر، یک گروه خاص که افرادی خاصی هستند و با همدیگر آشنا هستند و متعلق به یک روستا هستند، آمده‌اند تهران و همگی هم رفتارهای غیرشایسته‌ای دارند و در زمان تذکر ماموران شهرداری، بلافاصله شروع به درگیری فیزیکی می‌کنند و مواردی از این دست را به وجود می‌آورند. در آخرین بار مجبور شدیم از نیروی انتظامی کمک بخواهیم و برای مقابله با آنها هماهنگی کنیم. این موضوعی نیست که بگوییم دو، سه روزه به وجود آمده و من بگویم اینها را یکی، دو روزه جمع می‌کنم. عوامل متعددی دارد که ریشه‌های مشخصی هم دارد. در این زمینه تمام تلاشمان را می‌کنیم تا بتوانیم تهران را در یک ضابطه مرتب و منظم مدیریت و کنترل و نظم اجتماعی برای آن ایجاد کنیم. هر چند برخی مواقع خودمان نیز دچار مشکل می‌شویم و اجرای قانون باعث درگیری‌های فیزیکی بین ماموران شهرداری و دستفروشان می‌شود. معضل نبود کار همچنین پرویز کاظمی که کارشناس اقتصادی و رییس هیات‌مدیره بانک سرمایه است درباره معضل دستفروشی فرمولی اقتصادی دارد. کاظمی می‌گوید: تا وقتی دولت نتواند در استان‌ها و شهرستان‌ها شغل ایجاد کند معضل دستفروشی ودر کل شغل‌های کاذب گسترش می‌یابد. وی اشاره‌ای هم به مذاکرات هسته‌ای و گره خوردن آن به وضعیت اقتصادی کشور می‌کند و می‌افزاید: امروز کشور ما بیمار اقتصادی است و درمان این بیماری لغو تحریم‌ها نیست. کاظمی با اشاره به اینکه تولید در کشور متوقف شده و پیرو آن اشتغالزایی از بین رفته است، توضیح می‌دهد: زمانی که جوانان شغلی برای انجام دادن و کسب درآمد نداشته باشند طبیعی است که به کلانشهرها مهاجرت می‌کنند و دست به مشاغل کاذب می‌زنند. معضل دستفروشی ضعف دولت در ایجاد شغل را نشان می‌دهد و زنگ خطری است که برای اقتصاد کشور به صدا درآمده است. آیا شهرداری تغییر روش می‌دهد چندی پیش اما، سعید محسنی، رییس اداره ساماندهی شهرداری منطقه ۶ یعنی همان منطقه مرکزی تهران با بیان اینکه میدان‌های هفت تیر، انقلاب، ولیعصر(عج) و چهارراه ولیعصر(عج) جزو نقاط پرتردد عابران پیاده و تجمع دستفروشان هستند، از برنامه‌هایی خبر داد که در نهایت به راه‌اندازی یک بازار جدید در تهران منجر می‌شود. این بازار قرار است جایی برای فعالیت دستفروشان تهران باشد اما نه دیگر به صورت موقت بلکه با شرایطی پایدار. به گفته محسنی با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، جمعه بازاری در تقاطع بزرگراه شهید همت و خیابان شیخ بهایی، در میدان دانشجو تشکیل شده است تا دستفروشان به این روز بازار منتقل شوند. به اعتقاد وی، درخواست‌های مکرر از سوی شورایاران و اهالی منطقه بوده که دستفروشان فعال در این میدان‌ها و نیز چهار راه ولیعصر تهران ساماندهی و از خیابان‌ها و میادین جمع‌آوری شوند و حالا هم به گفته او تصمیمی که درباره دستفروشان گرفته شده هم قطعی است: «به همه شهرداری‌های نواحی شش گانه ابلاغ شده که دستفروشان را روانه جمعه بازار کنند تا دیگر شاهد تجمع دستفروشان در اطراف میدان‌های یادشده و چهار راه ولیعصر(عج) و چهره زشتی که برای این نقاط پدید می‌آورند، نباشیم.» از نگاه غلامرضا انصاری، عضو شورای شهر تهران، دستفروشی طبق قانون جرم است و افراد نباید در میدان‌ها و دیگر مراکز عمومی شهری از جمله مترو دستفروشی کنند اما راهکارهای مواجهه با این آسیب هم باید به‌گونه‌ای باشد که در جامعه تنش ایجاد نشده و زمینه ارتشا و سوءاستفاده برای عده‌ای فراهم نشود. مقصود انصاری از ارتشای تخلفات تعدادی از پیمانکاران شهرداری تهران است که گفته می‌شد در سال‌های گذشته در جریان برخورد با سد معبر یا مواجهه با دستفروشان از آنها پول دستی می‌گرفتند. آیا دستفروشی تهران هم جاذبه گردشگری می‌شود حالا اما اگر قرار باشد دستفروشان از میدان‌های اصلی و مراکز پربازدید تهران جمع شوند به بازارچه‌های جدیدی منتقل شوند، اتفاقات بهتری می‌افتد، با این اوصاف هم دستفروشان محل کار ثابتی پیدا می‌کنند و هم اینکه شهرداری و مردم راضی‌تر خواهند بود اما آیا مشکلات دستفروشان به پایان می‌رسد و تهران هم روزی از پتانسیل حضور دستفروشان به عنوان یک جاذبه گردشگری استفاده خواهد کرد؟ آیا شهرداری تهران هم برنامه‌ریزی‌های مناسب فرهنگی و اقتصادی برای دستفروشان می‌کند یا همین که آب‌ها از آسیاب بیفتد، برهوت فقر دوباره در زندگی دستفروشان گسترده می‌شود و باید آسیب‌شناسان اجتماعی به دنبال راه‌حل مناسبی برای حل کردن مشکلات دستفروشانی باشند که دیگر حتی همان شغل به اصطلاح کاذب را هم ندارند؟
گروه جامعه- دستفروشی آسیب است یا درد؟ بساط دستفروشی را باید از روی میز کدام مرکز و نهاد بررسی کرد تا در خانه فقر و تحقیر روی جامعه بسته شود؟ یک روز ماموران رفع سدمعبر به دستفروشان حمله می‌کنند و بساط آنها را که شاید همه دارایی آنها در زندگی‌شان باشد جمع می‌کنند و یک روز همان شهرداری خبر از ساماندهی دستفروشان می‌دهد و برای دستفروشان بساط بازارهای هفتگی پهن می‌کند. حالا هم که بعد از همه مشکلاتی که بر قشر ضعیف دستفروش گذشت، استانداری تهران پرچم حمایت از این قشر را برافراشته است. بعد از مدت‌ها که بیشتر نهاد‌های دولتی با حضور دستفروشان در سطح شهر مخالفت می‌کردند، برنامه‌های جدیدی برای ساماندهی دستفروشان چیده شده است. مخالفت استانداری تهران با محرومیت دستفروشان از کار سیاوش شهریور، مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری تهران با تاکید بر اینکه شهرداری و دیگر متولیان امر به جای پاک کردن صورت‌مساله باید جانشین‌هایی را برای استقرار دستفروشان در پایتخت پیشنهاد کنند، می‌گوید: شمار زیادی از دستفروشان در همه جای جهان به ویژه ایران سرپرست خانوار و نیازمند توجه ویژه هستند. ضمن درک چالش‌های حوزه شهر و پذیرش برخی بی‌نظمی‌های ناشی از استقرار غیرسازماندهی شده بساط‌گستران و دستفروشان در شهر تهران، چند موضوع در این ارتباط باید مورد توجه قرار گیرد. شهریور با بیان اینکه استانداری تهران با محروم کردن دستفروشان از کار مخالف است، یادآوری می‌کند: این امر به کشیده شدن این افراد به سمت فروش کالاهای قاچاق و سایر موارد ممنوع از جمله مواد مخدر و... منجر می‌شود. وی با اشاره به ضرورت تدوین طرحی با توافق دستگاه‌های اجرایی مختلف در مورد ساماندهی دستفروشان می‌گوید: باید برای استقرار آنها مکان‌های مناسبی در خیابان، پارک و سایر نقاط و معابر به صورت کارشناسی و قانونی در نظر گرفته شود. همچنین پس از فراهم شدن زیرساخت‌ها باید مثل بسیاری از کشورهای جهان برای دستفروشان کارت شناسایی صادر کرد و حتی از آنان مالیات نیز گرفت. شهریور رها بودن دستفروشان به شکل کنونی را نیز زیان‌آور می‌داند و می‌گوید: استانداری تهران آمادگی دارد در بحث ساماندهی، هماهنگی بین دستگاهی، نظارت و حتی خدمت‌رسانی به این قشر با شهرداری و سایر دستگاه‌های مرتبط همکاری کند. از سویی دیگر وی معتقد است، تشکیل کمیته‌ای با حضور شرکای اجتماعی از جمله شهرداری، پلیس، بهزیستی، کمیته امداد و ادارات صنعت و معدن و اقتصاد و دارایی را به منظور ساماندهی مشکلات این حوزه خواستار شد. این در حالی است که محمد حقانی، عضو شورای اسلامی شهر تهران به «جهان‌صنعت» می‌گوید: اگر قرار باشد از همه دستفروش‌های تهران حمایت کنیم، تهران تبدیل می‌شود به شهر دستفروشان. حمایت بی‌رویه از دستفروشان باعث می‌شود سرریز جمعیتی همه شهرستان‌ها به سمت تهران روانه شود، آن هم با توقع حمایت مالی. حقانی در ادامه تاکید می‌کند: وقتی افراد از دانش و حرفه مناسب برخوردار نباشند به طور طبیعی نمی‌توانند به عنوان فردی حرفه‌ای فعالیت کنند و در نتیجه به سمت مشاغل کاذبی مثل دستفروشی کشیده می‌شوند. این درحالی است که باید این موضوع را هم مورد توجه قرار دهیم که برخی از دستفروشان نه تنها به دلیل مسایل مالی بلکه به دلیل فشارهایی که بر آنها وارد می‌شود، مجبور می‌شوند دستفروشی کنند و این کار به نوعی بهره‌کشی از آنهاست. نمونه عینی این افراد هم کودکان کار هستند که هر روز در سطح شهر می‌بینیم. از سویی دیگر، شهریور در ادامه می‌گوید: دستفروشی براساس تعاریف بین‌المللی که مورد توافق نخبگان حوزه اقتصاد است سالم‌ترین اقتصاد غیررسمی محسوب می‌شود. وی دستفروشی را یکی از جذابیت‌های شهری در جهان عنوان می‌کند و معتقد است این کار علاوه بر کمک به اقتصاد خانوارهای کم‌درآمد به ایجاد عدالت توزیعی و عرضه ارزان‌تر کالاها نیز کمک می‌کند. همچنین شهریور برخورد سلبی پلیس و شهرداری تهران در جمع‌آوری دستفروشان خیابان‌های ولیعصر و جمهوری پایتخت را برخوردی مضموم می‌داند و تاکید می‌کند: ما از هر اقدامی در ایجاد نارضایتی برای طبقه سرپرست خانوار ناخرسندیم و اعتقاد داریم که شهرداری باید ضمن درنظر گرفتن منافع مغازه‌داران و بازاریان، برای دستفروشان نیز امکان فعالیت ایجاد کند. بحث نارضایتی کسبه از فعالیت بساط‌گستران و دستفروشان در برخی نقاط شهر تهران به ویژه مناطق مرکزی شهر و اقدام برای جمع‌آوری بساط‌گستران به یکی از موضوعات مهم در حوزه مباحث مدیریت شهری و رسانه‌ها تبدیل شده است.در این زمینه شهرداری تهران با همکاری نیروی انتظامی طرح ایجاد انضباط شهری و جمع‌آوری دستفروشان و بساط‌گستران را در دستور کار قرار داده است. برخورد شهرداری این در حالی است که مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهرداری شهرداری تهران درباره معضل دستفروشی گفته است: مساله دستفروشی یک ناهنجاری اجتماعی است که نشات گرفته از عوامل متعددی است. عوامل متعدد اقتصادی، بیکاری و مسایل متعددی که دست به دست هم می‌دهد باعث شده شاهد دستفروشی در معابر و خیابان‌ها باشیم. به اعتقاد عبداللهی، شهرداری تهران موضوع دستفروشی را به طور مستمر دنبال می‌کند و مبارزه با این مساله در دستور کار ماست. ولی برخی معابر تهران مانند میدان 7 تیر، یک گروه خاص که افرادی خاصی هستند و با همدیگر آشنا هستند و متعلق به یک روستا هستند، آمده‌اند تهران و همگی هم رفتارهای غیرشایسته‌ای دارند و در زمان تذکر ماموران شهرداری، بلافاصله شروع به درگیری فیزیکی می‌کنند و مواردی از این دست را به وجود می‌آورند. در آخرین بار مجبور شدیم از نیروی انتظامی کمک بخواهیم و برای مقابله با آنها هماهنگی کنیم. این موضوعی نیست که بگوییم دو، سه روزه به وجود آمده و من بگویم اینها را یکی، دو روزه جمع می‌کنم. عوامل متعددی دارد که ریشه‌های مشخصی هم دارد. در این زمینه تمام تلاشمان را می‌کنیم تا بتوانیم تهران را در یک ضابطه مرتب و منظم مدیریت و کنترل و نظم اجتماعی برای آن ایجاد کنیم. هر چند برخی مواقع خودمان نیز دچار مشکل می‌شویم و اجرای قانون باعث درگیری‌های فیزیکی بین ماموران شهرداری و دستفروشان می‌شود. معضل نبود کار همچنین پرویز کاظمی که کارشناس اقتصادی و رییس هیات‌مدیره بانک سرمایه است درباره معضل دستفروشی فرمولی اقتصادی دارد. کاظمی می‌گوید: تا وقتی دولت نتواند در استان‌ها و شهرستان‌ها شغل ایجاد کند معضل دستفروشی ودر کل شغل‌های کاذب گسترش می‌یابد. وی اشاره‌ای هم به مذاکرات هسته‌ای و گره خوردن آن به وضعیت اقتصادی کشور می‌کند و می‌افزاید: امروز کشور ما بیمار اقتصادی است و درمان این بیماری لغو تحریم‌ها نیست. کاظمی با اشاره به اینکه تولید در کشور متوقف شده و پیرو آن اشتغالزایی از بین رفته است، توضیح می‌دهد: زمانی که جوانان شغلی برای انجام دادن و کسب درآمد نداشته باشند طبیعی است که به کلانشهرها مهاجرت می‌کنند و دست به مشاغل کاذب می‌زنند. معضل دستفروشی ضعف دولت در ایجاد شغل را نشان می‌دهد و زنگ خطری است که برای اقتصاد کشور به صدا درآمده است. آیا شهرداری تغییر روش می‌دهد چندی پیش اما، سعید محسنی، رییس اداره ساماندهی شهرداری منطقه ۶ یعنی همان منطقه مرکزی تهران با بیان اینکه میدان‌های هفت تیر، انقلاب، ولیعصر(عج) و چهارراه ولیعصر(عج) جزو نقاط پرتردد عابران پیاده و تجمع دستفروشان هستند، از برنامه‌هایی خبر داد که در نهایت به راه‌اندازی یک بازار جدید در تهران منجر می‌شود. این بازار قرار است جایی برای فعالیت دستفروشان تهران باشد اما نه دیگر به صورت موقت بلکه با شرایطی پایدار. به گفته محسنی با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، جمعه بازاری در تقاطع بزرگراه شهید همت و خیابان شیخ بهایی، در میدان دانشجو تشکیل شده است تا دستفروشان به این روز بازار منتقل شوند. به اعتقاد وی، درخواست‌های مکرر از سوی شورایاران و اهالی منطقه بوده که دستفروشان فعال در این میدان‌ها و نیز چهار راه ولیعصر تهران ساماندهی و از خیابان‌ها و میادین جمع‌آوری شوند و حالا هم به گفته او تصمیمی که درباره دستفروشان گرفته شده هم قطعی است: «به همه شهرداری‌های نواحی شش گانه ابلاغ شده که دستفروشان را روانه جمعه بازار کنند تا دیگر شاهد تجمع دستفروشان در اطراف میدان‌های یادشده و چهار راه ولیعصر(عج) و چهره زشتی که برای این نقاط پدید می‌آورند، نباشیم.» از نگاه غلامرضا انصاری، عضو شورای شهر تهران، دستفروشی طبق قانون جرم است و افراد نباید در میدان‌ها و دیگر مراکز عمومی شهری از جمله مترو دستفروشی کنند اما راهکارهای مواجهه با این آسیب هم باید به‌گونه‌ای باشد که در جامعه تنش ایجاد نشده و زمینه ارتشا و سوءاستفاده برای عده‌ای فراهم نشود. مقصود انصاری از ارتشای تخلفات تعدادی از پیمانکاران شهرداری تهران است که گفته می‌شد در سال‌های گذشته در جریان برخورد با سد معبر یا مواجهه با دستفروشان از آنها پول دستی می‌گرفتند. آیا دستفروشی تهران هم جاذبه گردشگری می‌شود حالا اما اگر قرار باشد دستفروشان از میدان‌های اصلی و مراکز پربازدید تهران جمع شوند به بازارچه‌های جدیدی منتقل شوند، اتفاقات بهتری می‌افتد، با این اوصاف هم دستفروشان محل کار ثابتی پیدا می‌کنند و هم اینکه شهرداری و مردم راضی‌تر خواهند بود اما آیا مشکلات دستفروشان به پایان می‌رسد و تهران هم روزی از پتانسیل حضور دستفروشان به عنوان یک جاذبه گردشگری استفاده خواهد کرد؟ آیا شهرداری تهران هم برنامه‌ریزی‌های مناسب فرهنگی و اقتصادی برای دستفروشان می‌کند یا همین که آب‌ها از آسیاب بیفتد، برهوت فقر دوباره در زندگی دستفروشان گسترده می‌شود و باید آسیب‌شناسان اجتماعی به دنبال راه‌حل مناسبی برای حل کردن مشکلات دستفروشانی باشند که دیگر حتی همان شغل به اصطلاح کاذب را هم ندارند؟