تهران اول، سیستان‌وبلوچستان آخر!

آخرین بررسی‌ها از وضعیت توسعه فناوری اطلاعات کشور براساس شاخص بین‌المللی توسعه ICT نشان می‌دهد که استان تهران بیشترین توسعه و استان سیستان‌و‌بلوچستان کمترین توسعه را در این بخش داشته‌اند. دفتر بررسی‌های فنی اقتصادی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، آخرین وضعیت استان‌های کشور را از منظر شاخص توسعه یافتگی فناوری اطلاعات (IDI) تا پایان آذرماه سال ۹۴ اعلام کرد. این آمار از وجود شکاف دیجیتالی میان استان‌های کشور حکایت دارد. از سال 89 تا سال 94 شاخص IDI با هدف برنامه‌ریزی برای فراهم‌کردن زیرساخت متناسب ارتباطات و فناوری اطلاعات، شناخت دقیق وضعیت کل کشور و همچنین شناخت وضعیت هریک از استان‌ها از منظر ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار می‌گیرد چراکه اندازه‌گیری شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات (IDI)، ارزیابی و تحلیل عملکرد بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات هر استان در کشور نقش مهمی در برنامه‌ریزی‌های راهبردی، تصمیم‌گیری‌ها و بررسی میزان رشد و توسعه استان‌ها در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات خواهد داشت. به گزارش مهر، براین اساس معاونت برنامه‌ریزی وزارت ارتباطات، شاخص IDI را با استفاده از اطلاعاتی که از سازمان فناوری اطلاعات ایران و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به دست آورده، مورد محاسبه قرارداده و جایگاه استان‌های کشور را از منظر پارامترهای این شاخص طی سال‌های ۱۳۸۹ تا ۹ ماهه سال ۱۳۹۴ بررسی کرده است. در این بررسی مشخص شد که با وجود رکود اقتصادی حاکم بر کشور، استفاده از سرویس‌های ICT از جمله تلفن‌های همراه و اینترنت کمتر از این بحران، آسیب دیده و بیشتر استان‌ها با بهبود وضعیت خود نسبت به سال‌های قبل به سمت جامعه اطلاعاتی حرکت کرده‌اند. هدف اصلی شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات (IDI) بررسی فرآیند تبدیل شدن به جامعه اطلاعاتی در راستای حرکت از یک گام به سمت گام دیگر است که به عنوان یک ابزار نیرومند، توسعه جامعه اطلاعاتی را در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه مورد ارزیابی قرار می‌دهد. کاربرد اصلی این شاخص که برای اولین بار در نسخه ۲۰۰۹ کتاب اندازه‌گیری جامعه اطلاعاتی مطرح شد، اندازه‌گیری مواردی چون توسعه سطحی و زمانی ICT در کشورها و تفاوت آن نسبت به کشورهای دیگر، فرآیند توسعه ICT در کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه، توزیع دیجیتال (سنجش تفاوت در توسعه ICT بین کشورها) و پتانسیل توسعه ICT تعریف شده است. با استفاده از این شاخص حرکت یک کشور به سمت جامعه اطلاعاتی با استفاده از سه گام آمادگی ICT، شدت ICT و اثرات ICT توضیح داده می‌شود که به این منظور برای شاخص IDI سه زیرشاخص دسترسی، استفاده و مهارت تعریف شده که انتخاب زیرشاخص‌ها بر پایه قابلیت دسترسی به اطلاعات و کیفیت دسترسی به آنها، نتایج بررسی‌های آماری گوناگون و ارتباط یک شاخص خاص در بیان هدف اصلی و چارچوب مفهومی IDI بوده است. در این زمینه برای زیرشاخص سطح دسترسی، تعداد مشترکین تلفن‌همراه و ثابت و میزان پهنای باند اینترنت، خانوارهای دارای کامپیوتر و دسترسی خانوارهای دارای کامپیوتر مدنظر قرارگرفته است. در بخش زیرشاخص استفاده، کاربران اینترنت به ازای هر نفر و مشترکین پهنای باند بی‌سیم و باسیم به ازای هر ۱۰۰ نفر سنجیده می‌شوند. در همین حال معیار زیرشاخص مهارت، نرخ باسوادی بزرگسالان و نسبت نام‌نویسی در سطح دبیرستان و دانشگاه است. رتبه اول تهران با دارا بودن مقدار 37/7 شاخص IDI بررسی‌ها نشان می‌دهد استان تهران با دارا بودن امتیاز 37/7 رتبه اول شاخص IDI را به خود اختصاص داده است و پس از آن استان‌های سمنان، مازندران، یزد و قم در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در این رده‌بندی استان‌های لرستان، خراسان‌شمالی و سیستان‌و‌بلوچستان رتبه‌های آخر را به خود اختصاص داده‌اند. میانگین این شاخص در 9 ماهه سال ۹۴ رقم 03/5 بوده که استان تهران 34/2 از عدد میانگین بالاتر است و استان سیستان‌و‌بلوچستان با امتیاز 28/2 در رتبه آخر شاخص IDI قرار دارد و از مقدار میانگین کمتر است. در همین حال روند پنج سال و نیم (از سال ۱۳۸۹ تا 9 ماهه سال ۱۳۹۴) شاخص IDI استان‌های کشور، نشانگر روند رو به رشد آن برای همه استان‌های کشور است. طی این مدت استان تهران همچنان در رتبه نخست در بین سایر استان‌ها قرار دارد و پس از آن استان‌های مازندران، سمنان و یزد جزو استان‌های با رتبه بالا در این شاخص قرار گرفته‌اند. استان‌های خراسان‌شمالی و سیستان‌و‌بلوچستان که در انتهای جدول قرار دارند در دوره مورد بررسی تغییری در رتبه شاخص IDI نداشته‌اند. برخی استان‌ها از جمله کهگیلویه‌وبویراحمد و همدان بهبود چشمگیری در شاخص IDI داشته‌اند. استان کهگیلویه‌وبویراحمد از رتبه ۲۹ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۲۲ در 9 ماهه سال ۱۳۹۴ ارتقا یافته است که این بهبود به دلیل رشد 62/21 درصد در زیرشاخص استفاده و رشد 06/18 درصد در زیرشاخص دسترسی است. در همین حال استان همدان نیز از رتبه ۲۶ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۲۱ در 9 ماهه سال ۱۳۹۳ به رتبه ۲۱ در نه ماهه سال ۱۳۹۴ رسیده است که این بهبود در اثر رشد 43/76 درصدی در زیرشاخص دسترسی و 29/19 درصد رشد در زیرشاخص استفاده اعلام شده است. وضعیت استان‌ها با توجه به زیرشاخص‌های IDI بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۳۸۹ تا 9 ماهه سال ۱۳۹۴، زیرشاخص دسترسی روند رو به رشدی را برای بیشتر استان‌های کشور نشان می‌دهد. استان تهران طی پنج سال اخیر رتبه نخست این زیرشاخص را به خود اختصاص داده است و استان‌های خراسان شمالی و سیستان‌و‌بلوچستان در رتبه آخر قرار دارند. میانگین این زیرشاخص در 9 ماهه سال گذشته، 71/5 است که عدد مربوط به استان تهران (رتبه نخست این زیرشاخص) 39/2 از میانگین بیشتر و استان سیستان‌و‌بلوچستان (رتبه آخر این زیرشاخص) 42/1 از میانگین کمتر است که نسبت به سال ۱۳۹۳ اختلاف این زیرشاخص از میانگین کمتر شده است. در مقدار زیرشاخص استفاده ضمن اینکه در سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ ثابت مانده است ولی در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ نسبت به سال‌های قبل رشد داشته است. در 9 ماهه سال ۱۳۹۴ مقدار این زیرشاخص به دلیل کاهش تعداد کاربران اینترنت به ازای هر ۱۰۰ نفر برای بیشتر استان‌های کشور کاهش یافته است. طی سال‌های ۱۳۸۹ تا 9 ماهه سال ۱۳۹۴ بیشترین مقدار این زیرشاخص متعلق به استان تهران است. به گزارش تسنیم، در 9 ماهه سال ۱۳۹۴ پس از استان تهران استان‌های سمنان، یزد، مازندران و قم قرار دارند. میانگین این زیرشاخص در این بازه زمانی 49/3 است که استان تهران با داشتن رتبه اول این زیرشاخص در کشور 12/3 از میانگین مربوط این زیرشاخص بیشتر و استان سیستان‌و‌بلوچستان با قرار داشتن در انتهای جدول رتبه‌بندی استان‌های کشور از لحاظ زیرشاخص استفاده، 38/2 از مقدار میانگین کمتر است که نسبت به سال ۱۳۹۳ فاصله این زیرشاخص از میانگین آن برای کل استان‌ها، برای استان سیستان‌و‌بلوچستان کمتر شده است. در زیرشاخص مهارت نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌طور متوسط این زیرشاخص طی سال‌های ۱۳۸۹ تا نه ماهه سال گذشته، 4/2 درصد افزایش داشته است. میانگین این زیرشاخص در نه ماهه سال ۱۳۹۴، مقدار 74/6 اعلام شده است که استان‌های پیشرو در این زیرشاخص به ترتیب سمنان، مازندران، یزد، قزوین و تهران هستند. استان‌های کردستان، خراسان‌شمالی و سیستان‌و‌بلوچستان با کمترین میزان بهره‌گیری از این زیرشاخص در انتهای جدول رتبه‌بندی استان‌های کشور از نظر زیرشاخص مهارت قرار دارند.طبقه‌بندی استان‌ها بر اساس شاخص IDI، در دو دسته استان‌های دارای شاخص IDI بالاتر از میانگین شاخص IDI و استان‌های پایین‌تر از میانگین شاخص IDI تعریف شده است که بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱، تعداد استان‌های دارای شاخص IDI بالاتر از میانگین شاخص IDI و همچنین تعداد استان‌های دارای شاخص IDI پایین‌تر از میانگین تفاوتی نداشته است. اما در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال ۱۳۹۱ تعداد استان‌های دارای شاخص IDI بالاتر از میانگین از ۱۲ استان به ۱۵ استان افزایش یافته و در نتیجه تعداد استان‌های دارای شاخص IDI پایین‌تر از میانگین IDI نیز از تعداد ۱۹ استان به ۱۶ استان کاهش یافته که پیشرفت نسبی استان‌ها را از لحاظ ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال ۱۳۹۱ نشان می‌دهد. در سال ۱۳۹۳ تعداد استان‌های دارای شاخص IDI بالاتر از میانگین، ۱۴ استان و تعداد استان‌های دارای شاخص IDI پایین‌تر از میانگین، ۱۷ استان بوده که تفاوت چشمگیری نسبت به سال قبل نداشته است. در 9 ماهه سال ۱۳۹۴، تعداد استان‌های دارای شاخص IDI بالاتر از میانگین IDI کل استان‌ها، ۱۵ استان و تعداد استان‌های دارای شاخص IDI پایین‌تر از میانگین IDI کل استان‌ها، ۱۶ استان بوده که نسبت به سال ۱۳۹۳ تنها یک استان به تعداد استان‌های بالاتر از میانگین IDI کل استان‌ها افزوده شده است.