مسعود سلیمی- گردهمایی وزرای خارجه سازمان همکاری‌های اسلامی دیروز در آنکارا آغاز شد تا مقدمات گردهمایی سران سازمان که از فردا به مدت دو روز در ترکیه برگزار می‌شود را فراهم آورد. سازمان همکاری‌های اسلامی که نخستین نشست خود را در 1969 در مراکش برگزار کرد با توجه به فضا و شرایط برآمده از جنگ اعراب و اسراییل و تحت‌تاثیر روحیه ناسیونالیستی جهان عرب با هدف بررسی خطرهایی که مقدسات اسلام را تهدید می‌کرد و با تکیه بر وحدت در مبارزه با صهیونیسم به کار خود خاتمه داد. طی این سال‌ها حال و هوای سازمان همکاری‌های اسلامی با توجه به تحولات خاورمیانه و درگیری و اختلافات بین کشورهای عضو به ویژه پس از بهار عربی و سر برآوردن داعش و بحران و جنگ سوریه و در نهایت آنچه امروز در این منطقه از جهان از منظر سیاسی و اجتماعی، اقتصادی و همچنین آنچه در حوزه نفت می‌گذرد، با دور افتادن از هدف اصلی خود، یعنی حفظ یکپارچگی جهان اسلام به یک تشکیلات سیاسی و به عبارت بهتر محلی برای رقابت در بازی‌های منطقه درآمده است.با نگاهی گذرا به اسامی کشورهای بزرگ سازمان همکاری‌های اسلامی از منظر وسعت و ثروت و منابع طبیعی گرفته تا اهمیت استراتژیکی به روشنی از تغییر ماهوی آن آگاه می‌شویم. در حال حاضر 57 کشور از چهار قاره آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکای لاتین در سازمان همکاری‌های اسلامی عضو و چند کشور از جمله روسیه به‌عنوان ناظر دیده می‌شوند که هر کدام از آنها به‌گونه‌ای در معادلات و معاملات جهانی به تناسب نقش دارند. به‌عنوان مثال، ترکیه میزبان فعلی سازمان به‌عنوان یک کشور اروپایی عضو ناتو با موقعیت جغرافیایی مهم و خطرناک با اعضای در همسایگی خود چون سوریه، عراق، ایران و آذربایجان در کنار عربستان، مصر، الجزایر، قطر، پاکستان، یمن و اردن که با اسراییل و همچنین اعضای ناتو هم رابطه استراتژیک دارد، امروز به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی، نقش بزرگی در تحولات خاورمیانه دارد. در نشست فعلی سران سازمان همکاری‌های اسلامی، کشورهایی کنار هم قرار دارند که در دایره بحران‌های منطقه‌ای و جهانی از منظر سیاسی و اقتصادی و نفتی با یکدیگر همکاری و بیشتر رقابت و اختلاف‌نظر و گاه دشمنی دارند؛ به‌عنوان نمونه سفر ملک‌سلمان به ترکیه پس از اقامت پنج روزه در مصر که با استقبال شایانی از سوی اردوغان روبه‌رو شد را اگر با اختلاف شدید قاهره با آنکارا و دوحه از یک‌سو و تفاوت سیاست‌های ریاض و آنکارا بر سر سوریه از سوی دیگر در کنار هم بگذاریم به یکی از پیچیدگی‌های رابطه بین اعضای سازمان پی می‌بریم.به غیر از یکی، دو کشور بقیه اعضای اوپک در سازمان همکاری‌های اسلامی عضو هستند؛ اعضایی که بر سر تولید و قیمت نفت به شدت با هم مشکل دارند.از طرفی بیشتر اعضای این سازمان در آسیا، آفریقا و اروپا- آلبانی و ترکیه- با خطر تروریسم و جنگ با داعش از دور و نزدیک روبه‌رو هستند. به این نام‌ها به دقت نگاه کنید؛ افغانستان، پاکستان، عراق، یمن، مصر، تونس، ترکیه، سوریه و نیجریه به‌گونه‌ای مستقیم با تروریسم در جنگ هستند ضمن اینکه افرادی از اعضای این سازمان با مشکل پناهجویان از دور و نزدیک درگیرند.سازمان همکاری‌های اسلامی از نظر تنوع و تعدد اعضا پس از سازمان ملل متحد در رده دوم قرار دارد که با توجه به مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که بیشتر اعضای سازمان با آن درگیر هستند، رسیدن به نظرات واحد و حفظ و بالا بردن اتحاد بین آنها کاری بسیار دشوار خواهد بود. سازمان همکاری‌های اسلامی که با شعار صدای جمعی جهان اسلام و با حذف حمایت و دفاع از حقوق مسلمانان در قالب صلح و امنیت بین‌المللی به 50 سالگی خود نزدیک می‌شود، امروز از بحران و مشکلات جهانی و منطقه رنج می‌برد. سازمان همکاری‌های اسلامی که بازیگران بزرگ منطقه را در خود جای داده با رقابت سیاسی، اقتصادی و نفتی اعضا و یارگیری‌های منطقه‌ای و جهانی دست به گریبان است اما در عین حال نشست 2016 در ترکیه بالقوه فرصتی است تا با توجه به خطر نفس به نفس تروریسم، بحران انسانی پناهجویان و اهمیت رو به زوال نفت، راه مذاکره برای راه‌حل سیاسی اختلافات اندکی هموار شود. massoudmehr@yahoo.fr
مسعود سلیمی- گردهمایی وزرای خارجه سازمان همکاری‌های اسلامی دیروز در آنکارا آغاز شد تا مقدمات گردهمایی سران سازمان که از فردا به مدت دو روز در ترکیه برگزار می‌شود را فراهم آورد. سازمان همکاری‌های اسلامی که نخستین نشست خود را در 1969 در مراکش برگزار کرد با توجه به فضا و شرایط برآمده از جنگ اعراب و اسراییل و تحت‌تاثیر روحیه ناسیونالیستی جهان عرب با هدف بررسی خطرهایی که مقدسات اسلام را تهدید می‌کرد و با تکیه بر وحدت در مبارزه با صهیونیسم به کار خود خاتمه داد. طی این سال‌ها حال و هوای سازمان همکاری‌های اسلامی با توجه به تحولات خاورمیانه و درگیری و اختلافات بین کشورهای عضو به ویژه پس از بهار عربی و سر برآوردن داعش و بحران و جنگ سوریه و در نهایت آنچه امروز در این منطقه از جهان از منظر سیاسی و اجتماعی، اقتصادی و همچنین آنچه در حوزه نفت می‌گذرد، با دور افتادن از هدف اصلی خود، یعنی حفظ یکپارچگی جهان اسلام به یک تشکیلات سیاسی و به عبارت بهتر محلی برای رقابت در بازی‌های منطقه درآمده است.با نگاهی گذرا به اسامی کشورهای بزرگ سازمان همکاری‌های اسلامی از منظر وسعت و ثروت و منابع طبیعی گرفته تا اهمیت استراتژیکی به روشنی از تغییر ماهوی آن آگاه می‌شویم. در حال حاضر 57 کشور از چهار قاره آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکای لاتین در سازمان همکاری‌های اسلامی عضو و چند کشور از جمله روسیه به‌عنوان ناظر دیده می‌شوند که هر کدام از آنها به‌گونه‌ای در معادلات و معاملات جهانی به تناسب نقش دارند. به‌عنوان مثال، ترکیه میزبان فعلی سازمان به‌عنوان یک کشور اروپایی عضو ناتو با موقعیت جغرافیایی مهم و خطرناک با اعضای در همسایگی خود چون سوریه، عراق، ایران و آذربایجان در کنار عربستان، مصر، الجزایر، قطر، پاکستان، یمن و اردن که با اسراییل و همچنین اعضای ناتو هم رابطه استراتژیک دارد، امروز به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی، نقش بزرگی در تحولات خاورمیانه دارد. در نشست فعلی سران سازمان همکاری‌های اسلامی، کشورهایی کنار هم قرار دارند که در دایره بحران‌های منطقه‌ای و جهانی از منظر سیاسی و اقتصادی و نفتی با یکدیگر همکاری و بیشتر رقابت و اختلاف‌نظر و گاه دشمنی دارند؛ به‌عنوان نمونه سفر ملک‌سلمان به ترکیه پس از اقامت پنج روزه در مصر که با استقبال شایانی از سوی اردوغان روبه‌رو شد را اگر با اختلاف شدید قاهره با آنکارا و دوحه از یک‌سو و تفاوت سیاست‌های ریاض و آنکارا بر سر سوریه از سوی دیگر در کنار هم بگذاریم به یکی از پیچیدگی‌های رابطه بین اعضای سازمان پی می‌بریم.به غیر از یکی، دو کشور بقیه اعضای اوپک در سازمان همکاری‌های اسلامی عضو هستند؛ اعضایی که بر سر تولید و قیمت نفت به شدت با هم مشکل دارند.از طرفی بیشتر اعضای این سازمان در آسیا، آفریقا و اروپا- آلبانی و ترکیه- با خطر تروریسم و جنگ با داعش از دور و نزدیک روبه‌رو هستند. به این نام‌ها به دقت نگاه کنید؛ افغانستان، پاکستان، عراق، یمن، مصر، تونس، ترکیه، سوریه و نیجریه به‌گونه‌ای مستقیم با تروریسم در جنگ هستند ضمن اینکه افرادی از اعضای این سازمان با مشکل پناهجویان از دور و نزدیک درگیرند.سازمان همکاری‌های اسلامی از نظر تنوع و تعدد اعضا پس از سازمان ملل متحد در رده دوم قرار دارد که با توجه به مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که بیشتر اعضای سازمان با آن درگیر هستند، رسیدن به نظرات واحد و حفظ و بالا بردن اتحاد بین آنها کاری بسیار دشوار خواهد بود. سازمان همکاری‌های اسلامی که با شعار صدای جمعی جهان اسلام و با حذف حمایت و دفاع از حقوق مسلمانان در قالب صلح و امنیت بین‌المللی به 50 سالگی خود نزدیک می‌شود، امروز از بحران و مشکلات جهانی و منطقه رنج می‌برد. سازمان همکاری‌های اسلامی که بازیگران بزرگ منطقه را در خود جای داده با رقابت سیاسی، اقتصادی و نفتی اعضا و یارگیری‌های منطقه‌ای و جهانی دست به گریبان است اما در عین حال نشست 2016 در ترکیه بالقوه فرصتی است تا با توجه به خطر نفس به نفس تروریسم، بحران انسانی پناهجویان و اهمیت رو به زوال نفت، راه مذاکره برای راه‌حل سیاسی اختلافات اندکی هموار شود. massoudmehr@yahoo.fr