شنبه سیاه بورس

هادی مومنی- نخستین «شنبه سیاه بورس» در اولین ماه سال جدید با ریزش سنگین بیش از 1600 واحدی شاخص کل معاملات رقم خورد. این کاهش در شرایطی به پشتوانه شش روز منفی متوالی در تالار شیشه‌ای به وجود آمد که همه رویاهای روزهای آغازین سهامداران در تالار شیشه‌ای و بلندپروازی‌های از پیش ترسیم‌شده مسوولان این نهاد برای سال جدید در همان ماه اول همه‌چیز را به حالت سرد و یخ‌زده کشانده به طوری بورس در باطراوت‌ترین فصل سال به خزان پاییز و سرمای زمستان تبدیل شده است. آوار ریزش‌های بازار سهام که از چهارشنبه 18 فروردین‌ماه سال‌جاری با کاهش 213 واحدی شاخص آغاز شده، روز گذشته با سقوط 1603 واحدی همه‌چیز را برای سهامداران به بن‌بست و نگرانی کشاند. آمارها به خوبی گویای وضعیت این روزهای بورس هستند، اگر به جای خواندن این گزارش تنها به جدول‌های آماری در حوزه بازار سهام هم نگاه کنید، به خوبی با اعداد موجود وضعیت منفی و غیرقابل‌انتظار بازار سهام مواجه می‌شوید. سهامداران به عنوان بازیگران این بازار نیز در یک شوک و تردید بزرگ به سر می‌برند و گویی همانند همیشه راهی برای آنها باقی نمانده است. سهامداران قدیمی و باتجربه این بازار دیگر به این نوسان‌های خرد‌کننده عادت کرده‌اند و تازه‌واردها هم به این باور رسیده‌اند که آن‌گونه هم که همیشه مطرح می‌شود، در بورس خبری نیست. شرایط از آنجایی حادتر می‌شود که بازارهای موازی بورس که بازدهی آنها روز به روز در حال افزایش است، فشار تازه‌ای را برای بازار سهام و فعالان آن شکل داده است. بخشی از انتقال نقدینگی‌ها از بورس به بازار ارز و سکه به خوبی قابل ردیابی شدن است. بالا و پایین رفتن‌های شاخص که بر بستر قیمت سهام شناور است، اوضاع بسیاری از سهم‌ها را در تالار شیشه‌ای برخلاف پیش‌بینی‌ها به سمت کاهش‌های نامحدود کشانده است. ارزش بازار از ابتدای سال جاری تا به امروز بیش از 14 هزار میلیارد تومان ریزش را به ثبت رسانده، به طوری که از 350 هزار میلیارد تومان در اولین روز معاملاتی سال «7 فروردین‌ماه 95» به 336 هزار میلیارد تومان در شانزدهمین روز معاملاتی سال «28 فروردین ماه 95» رسیده است. از بین رفتن این حجم از سرمایه اتفاق تازه‌ای برای این بازار نیست اما در اولین ماه سال که باید همه‌چیز حداقل در یک خط تعادلی یا کاهش‌های ضعیف قرار داشته باشد به خوبی پیام‌های نگران‌کننده‌ای را برای فعالان و مقامات ناظر این بازار مخابره کرده است. شاخص بورس هم با کاهش بیش از 3 هزار واحدی از ابتدای سال جاری تا آخرین شنبه فروردین‌ماه تاییدی دیگر برای فضای منفی و سرد بورس است. نگاهی دقیق به بازار سهام، رفتار سهامداران، انفعال نهاد ناظر همانند همیشه و آینده این بازار افق‌های نگران‌کننده‌ای را برای این بازار ترسیم کرده است. تحلیل این پیام‌ها خیلی پیچیده نیست اما پیدا کردن راه‌حل‌های آن این روزها به راهبردی سخت برای بازیگران بورس و مسوولان آن تبدیل شده است. ریشه‌یابی از نگاه یک حقوقی نرخ سود بانکی برای رسیدن به رونق اقتصادی، باید کاهش یابد و دولت در مقابل واردات کالاهای مصرفی با وضع تعرفه مناسب از تولید داخل حمایت کند. علیرضا عسکری مارانی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ملی در گفت‌وگو با فارس در مورد کاهش بیش از یک هزار و 500 واحدی شاخص بورس در روز گذشته گفت: افت شاخص بورس روز گذشته علت طبقه‌بندی خاصی ندارد زیرا در بازار و بنگاه‌های اقتصادی اتفاق خاصی نیفتاده است. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ملی گفت: بخشی از کاهش شاخص مربوط به قبل از عید و اوایل سال‌جاری است که نگاه بلندمدت مثبت بعد از برجام سیاسی اتفاق افتاد که امیدوار بودند، در برجام اقتصادی هم تحولی ایجاد شود، اما این اتفاق نیفتاد. وی افزود: از طرفی کم‌کم صورت‌های مالی شرکت‌ها در سال 94 و نیز پیش‌بینی صورت‌های مالی سال 95 منتشر می‌شود و این موارد باعث کاهش قیمت‌ها در بازار سهام می‌شود. این مدیر بورسی تاکید کرد: باوجود اینکه دولتی‌ها از کاهش نرخ سود بانکی زیاد حرف زدند اما در عمل خبری نشد و نرخ‌ها کاهش پیدا نکرد. وی تاکید کرد: هنوز تکلیف قانون بودجه 95 و نیز برنامه ششم توسعه روشن نشده و شرکت‌ها نمی‌توانند مطابق با آن وضعیت‌های مالی سال 95 خود را مشخص کنند و این ابهام در صورت‌های مالی نیز بی‌تاثیر نیست. عسکری مارانی افزود: مشخص نبودن وضعیت بودجه و برنامه باعث شده انگیزه‌ای برای فروش سهام شرکت‌های بورسی تقویت شود. وی گفت: با وجود اینکه قیمت کالاهای جهانی مانند فولاد، روی و حتی نفت خام رشد کرده است، باید اثر مثبت آن را در بازار ملاحظه می‌کردیم اما هنوز مردم اثر مثبت این افزایش قیمت‌ها را حس نکرده‌اند. تجدید ارزیابی دارایی در سرمایه شرکت‌ها اعمال نشد مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ملی افزود: مدیران دولتی تدبیر خوبی در مورد تجدید ارزیابی دارایی شرکت‌ها نداشتند و اجازه ندادند که تجدید ارزیابی دارایی در سرمایه شرکت‌ها اعمال شود، در حالی که دولت هم به عنوان یکی از ذی‌نفعان در شرکت‌هایی که سهامدار است باید مانند سایر ذی‌نفعان رفتار کند. عسکری مارانی افزود: مثلا در بنگاهی مانند ایران‌خودرو که تجدید ارزیابی انجام می‌شود و هزینه استهلاک را به عنوان قیمت تمام شده می‌پذیرند باید همه ذی‌نفعان از جمله دولت به عنوان بخشی از سهامدار این شرکت نیز باید این مساله را قبول کند در صورت‌های مالی استهلاک منعکس شود. این کارشناس اقتصادی افزود: نرخ سود بانکی در شرایطی که تورم کاهش پیدا کرده باید به صورت شلاقی کاهش پیدا کند اما نرخ سود سپرده‌ها بالای 20 درصد و نرخ صکوک بدون ریسک در بازار 23 درصد است و این نرخ‌ها اجازه نمی‌دهد، کسی در بازار سرمایه ورود پیدا کند. عسکری مارانی افزود: از طرفی سرمایه‌گذاری در بازار پول و بانک بدون مالیات است، اما در بازار سرمایه شرکت‌ها 25 درصد مالیات می‌دهند و بازار پول معاف از مالیات است و وزیر اقتصاد نیز بر این مساله تاکید کرده است. تاثیر کاهش سود بانکی عسکری مارانی در مورد کاهش نرخ سود بانکی گفت: اگر سود بانکی کاهش یابد، رونق ایجاد می‌شود البته برخی اقتصاددانان دولت تفسیرهای متفاوتی دارند اما در آلمان که تورم دو درصد است، اگر کسی پول در بانک سپرده‌گذاری کند، در پایان سال فقط نیم درصد به او سود می‌دهند یا در کانادا هفت تا 8/0 درصد سود می‌دهند، در حالی که تورم کانادا 5/2 درصد است، یعنی آنجا سود بانکی از تورم کمتر است و برعکس تورم سه برابر سود بانکی است اما در ایران تورم کاهش پیدا کرده و سود بانکی پایین نیامده است. عسکری‌مارانی گفت: در کشورهای دیگر مانند آلمان و کانادا اگر از کارت اعتباری استفاده شود اما در پایان ماه این پول جایگزین نشود، باید نرخ بهره هشت تا 12 درصد به عنوان جریمه پرداخت شود و کسی که در کار تولیدی استفاده کرده شش درصد بهره می‌گیرد، در بخش کشاورزی یارانه می‌دهند، برای بخش مسکن سه درصد بهره و برای صنعت حدود پنج درصد بهره می‌دهند و اگر یک کارمند یک‌سوم از حقوق خود را در یک صندوق سرمایه‌گذاری قرار دهد. آن یک‌سوم درآمد معاف از مالیات است یعنی مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری و تولید می‌کنند اما در کشور ما برعکس در کار دلالی تشویق می‌کنند در کار تولید مالیات می‌گیرند. عسکری‌مارانی گفت: در ایران مردم اگر در بانک سپرده‌گذاری کنند مالیات نمی‌دهند و بالاتر از تورم هم سود بانکی می‌گیرند، با این شرایط اقتصاد راه نمی‌افتد. دلایل سقوط از سویی دیگر، یک کارشناس بازار سرمایه با اشاره به دو عامل اصلی ریزش سنگین شاخص بورس در معاملات روز گذشته، روند معاملات در روزهای آینده را پیش‌بینی کرد. محمد شکوری‌راد با اشاره به سنگین‌ترین ریزش شاخص بورس در معاملات روز گذشته از ابتدای سال جدید در گفت‌و‌گو با ملت بازار اظهار داشت: با توجه به کاهش و از بین رفتن قدرت صعود گروه خودرو به عنوان لیدر بازار سهام، این روند تا حدودی قابل پیش‌بینی بود. وی افزود: طی ماه‌های پایانی سال 94 شرکت‌های گروه خودرویی حرکت پرشتابی را با حجم بالای معاملات در پیش گرفتند، بدیهی است چنانچه در دوره‌ای قدرت صعودی این گروه از بین برود یا کاهش یابد فشار عرضه بسیار سنگین خواهد شد. این کارشناس بازار سرمایه به اظهارنظرهای داخلی و خارجی پیرامون اجرای «برجام» اشاره کرد و گفت: با تغییر جو بازار سرمایه از هفته گذشته تاکنون، اخبار سیاسی حول توافق هسته‌ای نیز از اهمیت دوچندان برخوردار شد، به طوری که عدم اجرای کامل تعهدات آمریکا در برابر توافق حاصل‌شده و انتظارات ایران در این میان نگرانی سرمایه‌گذاران را بیش از گذشته در معاملات روز گذشته نمایان کرد. شکوری‌راد با بیان اینکه اخبار منفی در بازار منفی تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر جای می‌گذارد، گفت: پیش از این نیز کمابیش اخبار پیرامون توافق هسته‌ای را شاهد بودیم اما زمانی که بورس روند صعودی را در پیش گرفته معامله‌گران و سرمایه‌گذاران به اخبار این چنینی توجه خاصی نشان نمی‌دهند. این در حالی است که با تغییر جو بازار خبرهایی از این دست پررنگ‌تر جلوه می‌کند و تاثیر منفی قابل‌توجهی از لحاظ روانی به دنبال دارد. شکوری‌راد با تاکید بر اینکه پیش‌بینی می‌شود روند اصلاحی گروه خودرو در روزهای آینده کماکان ادامه داشته باشد، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه سهامداران این گروه در سود هستند و از طرف دیگر طبق برآورد شخصی معامله‌گران حدود دو هزار میلیارد تومان از شرکت‌های کارگزاری اعتبار دریافت کردند، پیش‌بینی می‌شود روند کاهش قیمت سهام گروه خودرویی در روزهای پیش رو تداوم داشته باشد. این در حالی است که خبر رسمی افزایش سرمایه سایپا نیز می‌تواند فشار عرضه را دوچندان کند. وی افت سهام سایر گروه‌ها و صنایع بورسی را به تبعیت از اصلاح قیمتی گروه خودرو مورد توجه قرار داد و گفت: اصلاح پرسرعت گروه خودرو بعد از رشد شتابان ماه‌های اخیر و درگیر شدن سایر گروه‌ها به موضوع عدم کارآیی بازار برمی‌گردد. شکوری‌راد ادامه داد: البته این شرایط و علاوه بر آن رشد قیمت کامودیتی‌ها، چشم‌انداز مثبت قیمت جهانی نفت و نزدیک شدن به فصل مجامع و پیش‌بینی تقسیم سود خوب، فرصت خوبی را پیش روی سرمایه‌گذاران و تحلیلگران بازار سرمایه قرار می‌دهد تا با شناسایی سهام بنیادی اقدام به تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کنند.