امجدیه (شهید شیرودی) از بازسازی و تخریب تا ثبت ملی

فاطمه روشن- صد سال پیش بود که کلنگ ساخت ورزشگاه امجدیه- شهید شیرودی - زده شد. ملکی که از امجد نظام خریداری شد و با طرح اولیه معمار معروف آن روزها، نیکلای مارکوف ساختش آغاز شد؛ ورزشگاهی که تبدیل شد به دفتر خاطرات کرور کرور عشق فوتبال که توی زمین چمنش عرق ریختند و تماشاگرانی که بازی ستاره‌ها را دنبال کردند. دستور ساخت ورزشگاه را رضاشاه داده بود. او که از پیروزی تیم فوتبال تهرانی‌ها مقابل انگلیسی‌های مقیم ایران سرخوش بود، هوس ساخت ورزشگاه کرد و نمی‌دانست بنایی که دستور ساختنش را می‌دهد، بعد از نزدیک یک قرن تبدیل می‌شود به هویت ورزشی شهر تهران. ورزشگاه امجدیه که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به نام «علی‌اکبر شیرودی» از خلبانان شهید هوانیروز تغییر نام داد، میزبان رقابت‌های به‌یادماندنی فوتبال ایران بود. نخستین راهیابی فوتبال ایران به بازی‌های المپیک توکیو، 1964 با پیروزی بر هندوستان، نخستین قهرمانی جام ملت‌های آسیا با پیروزی بر تیم رژیم اشغالگر قدس و نخستین قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا بخشی از این رویدادهاست. شیرودی و امجدیه سابق در سال‌های رونقش به دلیل موقعیت جغرافیایی مورد توجه تهرانی‌ها بود؛ دلیلی که حالا باعث فراموش شدنش شده است. ورزشگاهی محصور بین چهار خیابان و در مرکزی‌ترین نقطه شهر تهران. هرچند این ورزشگاه دیگر میزبان علاقه‌مندان فوتبال نیست، هرچند دیگر ستاره‌ها روی چمن‌هایش قدم نمی‌گذارند و طنین نام‌هایی مثل علی پروین، پرویز قلیچ‌خانی، محمد رنجبر و ناصر حجازی و... بین سکو‌هایش شنیده نمی‌شوند، هرچند دیگر تبدیل شده به مکانی برای وداع با پیشکسوتان رنجور فوتبال ایران مثل مرحوم همایون بهزادی اما هنوز که هنوز است، وقتی پای صحبت قدیمی‌ها می‌نشینیم؛ از شکوه سکوهایش می‌گویند و مسابقاتی به یادماندنی که در حافظه تاریخی مردم ایران ثبت شده است. حافظه‌ای که نمی‌خواهد نام امجدیه را فراموش کند. امجدیه ورزشگاهی بدون استفاده امجدیه یا همان شهید شیرودی قدمتی نزدیک به صدسال دارد اما هیچ وقت بازسازی یا نوسازی مناسبی نداشته، ورزشگاه سال 1318 تاسیس و تنها در سال 1385 بازسازی شده است. مشکلاتی مثل قرار گرفتن آن در مرکز شهر هم مزید بر علت شده تا مسوولان به فکر بازسازی و استفاده دوباره از آن نباشند. تعطیلی ورزشگاه و بی‌توجهی مسوولان تا جایی پیش رفت که اخباری از تخریب امجدیه و تبدیل به مجتمع تجاری و یا پارکینگ هم شنیده شود. سعید صمدی مدیر مجموعه شهید شیرودی درباره شرایط حال حاضر به «جهان صنعت» می‌گوید: «در حال حاضر استفاده زیادی از این مجموعه نمی‌شود. به دو دلیل امکان برگزاری مسابقات رسمی را نداریم؛ اول اینکه مجموعه قدیمی است و بازسازی نشده، دوم هم اینکه موقعیت جغرافیایی شهید شیرودی در مرکز شهر است، شورای تامین استان تهران اجازه برگزاری بازی‌های بالای چهار هزار نفر را نمی‌دهد. تنها استفاده‌ای که از زمین‌های اینجا می‌شود همان بازی‌های پیشکسوتان است که آن هم هرازگاهی اتفاق می‌افتد.» حمید جمشیدی، مسوول روابط عمومی مجموعه شهید شیرودی هم می‌گوید: «ورزشگاه قدیمی اما باارزش است. کاشی‌کاری‌هایی اینجا وجود دارد که مربوط به تقریبا 100سال پیش است.» مسوول روابط عمومی ورزشگاه شهید شیرودی درباره طرح‌هایی که برای این مجموعه درنظر گرفته شده، می‌گوید: «دو طرح برای اینجا درنظر گرفته شده است؛ یکی طرح جامع ورزشگاه، که در این طرح، کل فضای ورزشی تخریب و دوباره‌سازی خواهد شد. البته استخر 9دی به دلیل نوساز بودن، از این طرح مستثنی است. طرح دوم مربوط به شهرداری است که اگر با مشارکت بخش خصوصی عملی شود، مقداری از فضا تبدیل به پارکینگ طبقاتی، بخشی به مجتمع تجاری و مقداری هم به فضای ورزشی اختصاص خواهد یافت.» جمشیدی درباره فضای ورزشی اختصاص داده شده در طرح دوم می‌گوید: «در طبقات این مجتمع، فضایی برای ورزشگاه‌ها در نظر گرفته شده اما این را هم اضافه کنم که اینها فقط طرح اولیه است و نهایی نشده است.»جمشیدی درباره میزان تخریب این ورزشگاه در این طرح‌ها توضیح می‌دهد: «در هر دو طرح تمام بناها تخریب می‌شوند اما چمن زمین شماره یک به عنوان نمادی از امجدیه حفظ خواهد شد.» امجدیه در انتظار ثبت ملی با این حال امجدیه یا شهید شیرودی حافظه تاریخی ورزشی کشور است و رویدادهایی خاطره انگیز و مهم در آن اتفاق افتاده است. چیزی که باعث شده مسوولان سازمان میراث فرهنگی به فکر ثبت ملی آن باشند. محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی و گردشگری که هفته پیش از برگزاری جلسات با معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهش وزارت ورزش و جوانان برای ثبت امجدیه (شهید شیرودی) خبر داده بود به «جهان‌صنعت» گفت: «با وزارت ورزش و جوانان درحال رایزنی و گفت‌وگو هستیم. پس از بررسی و جمع‌آوری اطلاعات و کارشناسی این مجموعه نسبت به ثبت آن اقدام خواهیم کرد.» محمدحسن طالبیان درباره زمان اقدام برای ثبت این مجموعه و خطر تخریب آن هم گفت: «باید بررسی‌ها تمام شود، نگرانی برای تخریب وجود ندارد چراکه ما اجازه تخریب این مجموعه را نمی‌دهیم. کمی صبر کنید زمانش که برسد نتیجه بررسی‌ها را اعلام خواهیم کرد.» امجدیه خاطره طهران است، نباید خدشه‌دار شود رجبعلی خسرو آبادی، رییس سازمان میراث فرهنگی درباره خبر تخریب این ورزشگاه و ساخت پارکینگ و مجتمع تجاری به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «عضو کمیسیون ماده پنج شهرداری هستم ولی تاکنون حرفی درباره تخریب این مجتمع ورزشی مطرح نشده است. اگر هم حرفی زده شده فقط در حد حرف بوده و خواهد ماند چراکه ما اجازه تخریب این ورزشگاه را نخواهیم داد. مالک امجدیه وزارت ورزش و جوانان است نه شهرداری. ما به‌دنبال ثبت این ورزشگاه به عنوان میراث ملی هستیم. ساختمان امجدیه واجد ارزش است، بعضی جاهای قدیمی‌تر این ورزشگاه مثل کاشی‌های آن که از جای دیگری به این ورزشگاه آورده شده، ارزشمند است.»خسروآبادی ادامه داد: «در مورد این ورزشگاه دو فضا وجود داد، یکی فضای ورزشی آن است که ما اعتقاد داریم باید بماند و کاربری‌اش حفظ شود. اگر قرار است بازسازی و بهسازی شود، ما مخالفتی نداریم. سکو‌ها، سالن‌ها یا هرجایی که کاربری ورزشی دارد برای استفاده بازسازی شود ولی جاهایی مثل سردر، کاشی‌ها و... که ارزش تاریخی دارد دست نخورده بماند.»خسرو آبادی، رییس سازمان میراث فرهنگی درباره رایزنی‌ها با وزارت ورزش و جوانان برای حفظ امجدیه به عنوان حافظه تاریخی تهران به «جهان صنعت» گفت: «امجدیه خاطره تهران است که نباید خدشه دار شود. در حال حاضر درحال جمع‌آوری اطلاعات و بررسی و رایزنی با وزارت ورزش و جوانان هستیم. تلاش ما این است که کل بنا حفظ شود.» بی‌توجهی به امجدیه مایه تاسف است محمد پنجعلی پیشکسوت فوتبال با ابراز تاسف از وضعیت فعلی امجدیه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «امجدیه نمادی از ورزش ماست. همه چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن، با این ورزشگاه خاطره‌ها دارند، افرادی در آنجا بازی کرده‌اند که هرکدام اسطوره‌ای در ورزش ما هستند. امجدیه تاریخ فوتبال ماست.»این پیشکسوت با اشاره به خاطراتش از این ورزشگاه ادامه داد: «هرجایی می‌توانید پارکینگ یا مجتمع تجاری بسازید ولی هرجایی نمی‌توان ورزشگاه ساخت، حتی اگر هم شود، بنای امجدیه تاریخی است و نباید آن را خراب کرد. واقعا از وضعیت فعلی امجدیه متاسف شدم، باید آنجا را ترمیم و باسازی کنند. مجموعه ورزشی آنجا همه نوع امکاناتی دارد تنها به توجه و بازسازی نیاز دارد.» به‌دنبال بازسازی امجدیه هستیم نه تخریب آن مدیرعامل شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی کشور هم در خصوص نظر وزارت ورزش و جوانان درباره این ورزشگاه به «جهان‌صنعت» گفت: «استادیوم شهید شیرودی قدمتی بیشتر از 70 سال دارد. در این سال‌ها این مجموعه نوسازی نشده و با توجه به میزان بالای فرسودگی آنکه باعث شده استفاده‌ای از آنجا نشود، تصمیم به بهسازی، بازسازی و تخریب و نوسازی بخش‌هایی از این مجموعه گرفتیم.» مصطفی مدبر، درباره ثبت ملی امجدیه می‌گوید: «از نظر ما این ورزشگاه مطلقا آثار باستانی که واجد شرایط ثبت ملی یا ارزش تاریخی باشد ندارد اما از نظر معنوی، به واسطه خاطرات ورزشکاران و ورزش دوستان و اتفاقات تاریخی که در این ورزشگاه رخ داده، ارزشمند است. ما به این وجه ورزشگاه توجه داریم و در طرحی که برای بازسازی در نظر گرفته شده آن را لحاظ کرده‌ایم. البته پیش از اجرای طرح هم از ارگان‌های دیگر مثل سازمان میراث فرهنگی استعلام خواهیم کرد.» مدبر به مکان‌های خاطره‌انگیز امجدیه اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «مکان‌هایی که برای مردم خاطره‌انگیز است، دست‌نخورده باقی خواهد ماند، یکی کاسه استادیوم است که محل تجمع مردم بوده و دیگری استخر قهرمانی است. البته استخر 9دی هم نوساز است و احتیاجی به بازسازی ندارد. اما دیگر جاهای ورزشگاه پوسیده و فرسوده هستند و حتی جاهایی مثل سکوها نه‌تنها قابل استفاده نیست که خطرناک هم هست و باید نوسازی شود.»مدیرعامل شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی کشور درباره طرح وزارت ورزش و جوانان برای این ورزشگاه می‌گوید: «در این طرح جز کاسه ورزشگاه و استخر قهرمانی، دیگر بخش‌ها تخریب یا نوسازی می‌شوند. ما در پی افزایش استفاده و بهینه‌سازی هستیم تا بتوانیم سرانه ورزشی و فضای سبز منطقه را افزایش دهیم. پس از بازسازی‌ها و نوسازی‌ها بخشی برای تامین پارکینگ مجموعه و ورزشکاران و بخشی دیگر، حداکثر 20درصد به فضای تجاری که تنها عرضه‌کننده کالاهای ورزشی برای تامین لوازم مورد نیاز ورزشکاران است، اختصاص خواهد یافت که آن هم برای درآمدزایی مجموعه در نظر گرفته شده است. بخشی از ادارات هم به آنجا منتقل خواهد شد که تقریبا 20درصد مجموعه است.» اجرای طرح در مسیر قانون مدبر ادامه می‌دهد: «اجرای طرح از مسیر قانونی خواهد گذشت. طرح اولیه را به کمیسیون ماده «5» شهرداری ارائه و پس از تصویب و موافقت کمیسیون آن را اجرا خواهیم کرد. البته برای طراحی مجموعه هم فراخوان طراحی خواهیم داشت. طرحی که با المان‌های ورزشی و شهری، با محوریت صددرصد ورزشی و با کاربری بالا ارائه شود و سال‌های سال ماندگار باشد.»مدیرعامل شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی کشور درباره طرح‌هایی که گفته می شود دیگر ارگان‌ها برای امجدیه ارائه کرده‌اند، هم گفت: «طرح‌هایی مثل تخریب کامل ورزشگاه و تبدیل آن به پارکینگ یا مجتمع تجاری به هیچ وجه صحت ندارد. کسانی که این حرف‌ها را مطرح می‌کنند به دنبال اهداف دیگری هستند. این افراد همان کسانی هستند که پیش از این هم کاربری مکان‌های ورزشی را صد در صد و مطلقا تبدیل به تجاری کرده‌اند.»