کشاورزی، بزرگ‌ترین تهدید برای شهر دقیانوس است

کشاورزی، بزرگ‌ترین تهدید برای شهر دقیانوس است

حمیده چوبک که سابقه چهار فصل کاوش در شهر دقیانوس جیرفت را دارد این‌بار بعد از هفت سال وقفه فصل پنجم این کاوش‌ها را سرپرستی کرده است. چوبک شهر دقیانوس را از شهرهای مهم دوره اسلامی اعلام کرد و گفت: این شهر مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی بوده و هسته اصلی آن 12 کیلومتر مربع است. وی بالاترین دوره شناسایی شده در این شهر را دوره اسلامی دانست و تصریح کرد: در بررسی‌های سطحی دوره‌های پیش از تاریخ، مفرغ و تاریخی در شهر دقیانوس شناسایی شده است. به گفته چوبک، شهر دقیانوس به دلیل قرار گرفتن در کنار هلیل‌رود از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و همواره در طول تاریخ محل‌ زیست و استقرار بوده است. این باستان‌شناس با بیان اینکه بیشترین برنامه کاری در چهار فصل گذشته در بخش اسلامی و دوره سلجوقی متمرکز بوده است، تصریح کرد: در فصل‌های پیش بخش‌هایی از حمام، گذرگاه‌ها، شبکه‌های آبرسانی، گورستان، بازار پشت حمام، بخش مسکونی و مسجد جامع شهر، مورد کاوش قرار گرفت. چوبک با اشاره به انجام فصل پنجم کاوش در شهر دقیانوس تصریح کرد: در این فصل کاوش، فعالیت‌ها بر تعیین محدوده واقعی مسجد جامع شهر و دیوارهای اطراف آن استوار بود که مهم‌ترین کشف در فصل‌های پیشین کاوش به شمار می‌آید. وی افزود: مسجد جامع شهر دقیانوس دارای شش هزار مترمربع وسعت است و شاخص‌ترین بنا در این شهر محسوب می‌شود که استفاده از گچ‌بری‌های بی‌نظیر و زیبا در آن نشان از اهمیت این اثر باستانی دارد. وی با اشاره به وجود یک شبستان ستون‌دار و مناره‌ای در جنوب شرقی این مسجد افزود: در دوره سلجوقی تغییراتی در معماری این مسجد داده شده که از جمله آن می‌توان به گچ‌بری‌هایی با خط کوفی و تزئیناتی با نقاشی‌های قرمز و آبی اشاره کرد. چوبک با اشاره به شناسایی چهار هزار مترمربع از این محوطه تا سال 88 که آخرین فصل کاوش در شهر دقیانوس بود، تصریح کرد: امسال به علت محدودیت زمان و اعتبارات تنها دو هزار مترمربع مشخص شد. این باستان‌شناس پیشکسوت در ادامه از انجام مطالعات ژئوفیزیک همزمان با کاوش خبر داد که این کار با همکاری کارشناسان دانشگاه توبینگن آلمان انجام شده است. وی گفت: به منظور شناسایی قلمرو مسجد جامع شهر دقیانوس نقشه محوطه با استفاده از کوآت کوپتر تهیه شده است. چوبک این مسجد را دارای اهمیت بالایی در متون تاریخی دانست و تصریح کرد: به نظر می‌رسد این مسجد از بزرگ‌ترین مساجد جامع ایران در دوره اسلامی باشد که شاهد تغییرات معماری در چندین دوره بوده است. وی با اشاره به اهمیت حفاظت و مرمت این محوطه تاریخی گفت: در این فصل از کاوش به این دلیل که به آثار معماری چندانی غیر از کف مسجد برخورد نکردیم، کار حفاظتی خاصی انجام نشد و تنها کف با خاک پوشانده و محوطه از علف‌های هرز پاکسازی شد. رییس پژوهشکده باستان‌شناسی اظهار داشت: سلیمانی مسوول پایگاه جیرفت در سال‌های گذشته اقدامات خوبی برای حفاظت از منطقه انجام داده بود ولی این محوطه نیازمند یک طرح مطالعاتی و پیشرفته است تا بتوانیم با اجرایی کردن آن و سرپوشیده کردن مسجد جامع از صدمه دیدن آثار جلوگیری کنیم. وی با اشاره به انجام عملیات کاوش در ایام نوروز افزود: در این مدت شاهد استقبال گسترده‌ای از سوی گردشگران بودیم که امیدواریم با مساعدت معاونت گردشگری، معاونت میراث فرهنگی، برنامه‌ریزی و تامین زیرساخت‌های گردشگری این مکان به سایت موزه تبدیل شود. چوبک با بیان اینکه کاوش در شهر دقیانوس را به‌عنوان یکی از پروژه‌های بلندمدت در پژوهشکده باستان‌شناسی دنبال می‌کنیم، تصریح کرد: اگر وقفه‌ای دوباره در انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه ایجاد نشود، شهر دقیانوس را به ثبت جهانی خواهیم رساند. این باستان‌شناس تعیین عرصه و حریم شهر دقیانوس را از اولویت‌های گروه باستان‌شناسی اعلام کرد و گفت: با انجام بررسی‌ها و مطالعات گسترده به‌منظور جلوگیری از تخریب بیش از پیش این محوطه توسط مالکان منطقه در کوتاه‌ترین زمان این اقدام را عملی می‌کنیم. وی وجود هرگونه کشت سطحی در محدوده شهر دقیانوس را به دلیل وجود آثار تاریخی روی سطح غیرممکن اعلام کرد و گفت: ورود ماشین‌آلات کشاورزی به این محوطه تاریخی آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد خواهد آورد. وی کشاورزی را بزرگ‌ترین خطری اعلام کرد که شهر دقیانوس را تهدید می‌کند و تصریح کرد: براساس متون تاریخی بخشی از آب هلیل رود از شهر دقیانوس می‌گذشته است که بخشی از شبکه آبرسانی آن را در کاوش‌های پیشین کشف کرده‌ایم ولی انجام عملیات کشاورزی به بخش اعظمی از این شبکه آبرسانی صدمه زده است. این باستان‌شناس، یکی از عوامل دیگر تخریب این محوطه را استفاده از آجر‌های آن برای ساخت خانه‌ها روستایی اعلام کرد و گفت: خوشبختانه در حال حاضر با حضور یگان حفاظت از شهر محافظت می‌شود. وی در ادامه دقیانوس را شهری ثروتمند خواند که به همین دلیل از نظر یافته‌های باستان‌شناسی بسیار غنی تلقی می‌شود. وی گفت: کشف ظروفی ارزشمند از جنس چینی، شیشه‌ای، سفالی و... نشان می‌دهد طبق متون تاریخی شهر کهن جیرفت با مراکز تجاری جهان از قبیل هند، حبشه، چین، ارمنستان و... تبادلات بازرگانی داشته‌اند. چوبک کوره‌های ساخت سفال و آجر، خمره‌ها، پیکره‌‌های انسانی و... (تداوم هنر اشکانی و ساسانی که تا دوره سلجوقی ادامه داشته است) را از دیگر یافته‌های باستان‌شناسان در شهر کهن جیرفت اعلام کرد و افزود: آثار به دست آمده از محوطه شهر دقیانوس هم‌اکنون زینت بخش موزه‌های کرمان و جیرفت است. گفتنی است، شهر کهن جیرفت بیش از 12 کیلومتر وسعت دارد و به اعتقاد باستان‌شناسان بررسی دقیق آن به بیش از صد سال کار مداوم نیازمند است. این شهر در زمان سلجوقی از قطب‌های تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای شرق محسوب می‌شده و مارکوپولو جهانگرد مشهور ایتالیایی نیز در سفرنامه خود از شهر تاریخی دقیانوس به‌عنوان یک شهر بزرگ و پرشکوه یاد کرده است که در زمان گذر وی از این شهر در سده هفتم هجری به علت یورش متعدد غوزها و غارت آن به ویرانه‌ای تبدیل شده بود. مجوز فصل پنجم کاوش‌های باستان‌شناسی شهر دقیانوس توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است.

حمیده چوبک که سابقه چهار فصل کاوش در شهر دقیانوس جیرفت را دارد این‌بار بعد از هفت سال وقفه فصل پنجم این کاوش‌ها را سرپرستی کرده است. چوبک شهر دقیانوس را از شهرهای مهم دوره اسلامی اعلام کرد و گفت: این شهر مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی بوده و هسته اصلی آن 12 کیلومتر مربع است. وی بالاترین دوره شناسایی شده در این شهر را دوره اسلامی دانست و تصریح کرد: در بررسی‌های سطحی دوره‌های پیش از تاریخ، مفرغ و تاریخی در شهر دقیانوس شناسایی شده است. به گفته چوبک، شهر دقیانوس به دلیل قرار گرفتن در کنار هلیل‌رود از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و همواره در طول تاریخ محل‌ زیست و استقرار بوده است. این باستان‌شناس با بیان اینکه بیشترین برنامه کاری در چهار فصل گذشته در بخش اسلامی و دوره سلجوقی متمرکز بوده است، تصریح کرد: در فصل‌های پیش بخش‌هایی از حمام، گذرگاه‌ها، شبکه‌های آبرسانی، گورستان، بازار پشت حمام، بخش مسکونی و مسجد جامع شهر، مورد کاوش قرار گرفت. چوبک با اشاره به انجام فصل پنجم کاوش در شهر دقیانوس تصریح کرد: در این فصل کاوش، فعالیت‌ها بر تعیین محدوده واقعی مسجد جامع شهر و دیوارهای اطراف آن استوار بود که مهم‌ترین کشف در فصل‌های پیشین کاوش به شمار می‌آید. وی افزود: مسجد جامع شهر دقیانوس دارای شش هزار مترمربع وسعت است و شاخص‌ترین بنا در این شهر محسوب می‌شود که استفاده از گچ‌بری‌های بی‌نظیر و زیبا در آن نشان از اهمیت این اثر باستانی دارد. وی با اشاره به وجود یک شبستان ستون‌دار و مناره‌ای در جنوب شرقی این مسجد افزود: در دوره سلجوقی تغییراتی در معماری این مسجد داده شده که از جمله آن می‌توان به گچ‌بری‌هایی با خط کوفی و تزئیناتی با نقاشی‌های قرمز و آبی اشاره کرد. چوبک با اشاره به شناسایی چهار هزار مترمربع از این محوطه تا سال 88 که آخرین فصل کاوش در شهر دقیانوس بود، تصریح کرد: امسال به علت محدودیت زمان و اعتبارات تنها دو هزار مترمربع مشخص شد. این باستان‌شناس پیشکسوت در ادامه از انجام مطالعات ژئوفیزیک همزمان با کاوش خبر داد که این کار با همکاری کارشناسان دانشگاه توبینگن آلمان انجام شده است. وی گفت: به منظور شناسایی قلمرو مسجد جامع شهر دقیانوس نقشه محوطه با استفاده از کوآت کوپتر تهیه شده است. چوبک این مسجد را دارای اهمیت بالایی در متون تاریخی دانست و تصریح کرد: به نظر می‌رسد این مسجد از بزرگ‌ترین مساجد جامع ایران در دوره اسلامی باشد که شاهد تغییرات معماری در چندین دوره بوده است. وی با اشاره به اهمیت حفاظت و مرمت این محوطه تاریخی گفت: در این فصل از کاوش به این دلیل که به آثار معماری چندانی غیر از کف مسجد برخورد نکردیم، کار حفاظتی خاصی انجام نشد و تنها کف با خاک پوشانده و محوطه از علف‌های هرز پاکسازی شد. رییس پژوهشکده باستان‌شناسی اظهار داشت: سلیمانی مسوول پایگاه جیرفت در سال‌های گذشته اقدامات خوبی برای حفاظت از منطقه انجام داده بود ولی این محوطه نیازمند یک طرح مطالعاتی و پیشرفته است تا بتوانیم با اجرایی کردن آن و سرپوشیده کردن مسجد جامع از صدمه دیدن آثار جلوگیری کنیم. وی با اشاره به انجام عملیات کاوش در ایام نوروز افزود: در این مدت شاهد استقبال گسترده‌ای از سوی گردشگران بودیم که امیدواریم با مساعدت معاونت گردشگری، معاونت میراث فرهنگی، برنامه‌ریزی و تامین زیرساخت‌های گردشگری این مکان به سایت موزه تبدیل شود. چوبک با بیان اینکه کاوش در شهر دقیانوس را به‌عنوان یکی از پروژه‌های بلندمدت در پژوهشکده باستان‌شناسی دنبال می‌کنیم، تصریح کرد: اگر وقفه‌ای دوباره در انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه ایجاد نشود، شهر دقیانوس را به ثبت جهانی خواهیم رساند. این باستان‌شناس تعیین عرصه و حریم شهر دقیانوس را از اولویت‌های گروه باستان‌شناسی اعلام کرد و گفت: با انجام بررسی‌ها و مطالعات گسترده به‌منظور جلوگیری از تخریب بیش از پیش این محوطه توسط مالکان منطقه در کوتاه‌ترین زمان این اقدام را عملی می‌کنیم. وی وجود هرگونه کشت سطحی در محدوده شهر دقیانوس را به دلیل وجود آثار تاریخی روی سطح غیرممکن اعلام کرد و گفت: ورود ماشین‌آلات کشاورزی به این محوطه تاریخی آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد خواهد آورد. وی کشاورزی را بزرگ‌ترین خطری اعلام کرد که شهر دقیانوس را تهدید می‌کند و تصریح کرد: براساس متون تاریخی بخشی از آب هلیل رود از شهر دقیانوس می‌گذشته است که بخشی از شبکه آبرسانی آن را در کاوش‌های پیشین کشف کرده‌ایم ولی انجام عملیات کشاورزی به بخش اعظمی از این شبکه آبرسانی صدمه زده است. این باستان‌شناس، یکی از عوامل دیگر تخریب این محوطه را استفاده از آجر‌های آن برای ساخت خانه‌ها روستایی اعلام کرد و گفت: خوشبختانه در حال حاضر با حضور یگان حفاظت از شهر محافظت می‌شود. وی در ادامه دقیانوس را شهری ثروتمند خواند که به همین دلیل از نظر یافته‌های باستان‌شناسی بسیار غنی تلقی می‌شود. وی گفت: کشف ظروفی ارزشمند از جنس چینی، شیشه‌ای، سفالی و... نشان می‌دهد طبق متون تاریخی شهر کهن جیرفت با مراکز تجاری جهان از قبیل هند، حبشه، چین، ارمنستان و... تبادلات بازرگانی داشته‌اند. چوبک کوره‌های ساخت سفال و آجر، خمره‌ها، پیکره‌‌های انسانی و... (تداوم هنر اشکانی و ساسانی که تا دوره سلجوقی ادامه داشته است) را از دیگر یافته‌های باستان‌شناسان در شهر کهن جیرفت اعلام کرد و افزود: آثار به دست آمده از محوطه شهر دقیانوس هم‌اکنون زینت بخش موزه‌های کرمان و جیرفت است. گفتنی است، شهر کهن جیرفت بیش از 12 کیلومتر وسعت دارد و به اعتقاد باستان‌شناسان بررسی دقیق آن به بیش از صد سال کار مداوم نیازمند است. این شهر در زمان سلجوقی از قطب‌های تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای شرق محسوب می‌شده و مارکوپولو جهانگرد مشهور ایتالیایی نیز در سفرنامه خود از شهر تاریخی دقیانوس به‌عنوان یک شهر بزرگ و پرشکوه یاد کرده است که در زمان گذر وی از این شهر در سده هفتم هجری به علت یورش متعدد غوزها و غارت آن به ویرانه‌ای تبدیل شده بود. مجوز فصل پنجم کاوش‌های باستان‌شناسی شهر دقیانوس توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است.