از مغولستان تا رم

افزایش صادرات نفت از مهم‌ترین برنامه‌های پساتحریمی ایران است که در شرایط فعلی بازار، مناقشات زیادی را نیز به وجود آورده با این حال ایران از مسیر افزایش صادرات کنار نرفته و در این راه در کنار افزایش صادرات به مشتریان قدیمی خود، مشتریان جدیدی نیز پیدا کرده است. مشتریان جدیدی برای بازار نفت ایران از اواسط سال گذشته پیدا شده، از مشتریانی که به تازگی قرار است به فهرست خریداران نفت ایران بپیوندند تا آنهایی که می‌خواهند در پساتحریم حجم خرید نفت‌شان را افزایش دهند. توتال یکی از این مشتریان است، شرکت فرانسوی که هنوز بدهی‌هایی به ایران دارد اما در پساتحریم طی سفرهای اروپایی وزیر نفت ایران قرار شده است در کنار قراردادهای همکاری و توسعه در صنعت نفت، قراردادی نیز برای خرید ١۵٠ تا ٢٠٠ هزار بشکه نفت‌خام در روز با ایران امضا کند. مغولستان مشتری تازه دیگر نفت ایران به حساب می‌آید، کشوری که به گفته زنگنه علاقه‌مند به خرید نفت از ایران است اما چون به دریا راه ندارد، این صادرات تنها می‌تواند به واسطه شرکت‌های چینی انجام شود و در صورت توافق بین چین و مغولستان، ایران نیز مشکلی برای آغاز صادرات به این کشور نخواهد داشت. به گفته زنگنه، قرارداد فروش نفت بین ایران و مغولستان با توجه به نیاز اندک این کشور می‌تواند بین ۵٠ تا ۶٠ هزار بشکه در روز باشد. شرکای دوران تحریم یونان نیز از کشورهایی است که اگرچه مشتری جدیدی برای ایران به حساب نمی‌آید اما سال‌ها تحریم نام آن را از فهرست مشتریان نفت‌خام ایران خط زده بود و حالا قرار است به این فهرست بازگردد. لازمه ازسرگیری فروش نفت به یونان، تسویه بدهی‌های نفتی این کشور به ایران است چراکه معاملات جدید منوط بر روشن شدن تکلیف معاملات قبلی است. میزان بدهی‌های نفتی یونان به ایران چیزی حدود 800 میلیون دلار است. آفریقای جنوبی دیگر مشتری قدیمی نفت‌خام ایران بود که تحریم‌ها خرید آن را به صفر رساند اما این کشور در پساتحریم می‌خواهد به بازار نفت‌خام ایران بازگردد. زمانی ایران تامین‌کننده 40 درصد نفت مورد نیاز آفریقا بود و حالا در پساتحریم بار دیگر این دو کشور برای باز کردن مسیر بسته‌شده خرید و فروش نفت مذاکره می‌کنند. هم اکنون بحث اصلی این دو کشور برای آغاز صادرات نفت‌خام بر سر قیمت است و ایران هم اعلام کرده قیمتی را می‌پذیرد که قیمت رقابتی بازار باشد. به گزارش ایسنا، انی و ساراس دو مشتری قدیمی دیگر ایران به دنبال آغاز دوباره خرید نفت هستند. خرید نفت‌خام از ایران در برنامه‌های هر دو شرکت بزرگ نفتی ایتالیا قرار دارد و برای خرید بیش از ١۵٠ هزار بشکه نفت از ایران اعلام آمادگی کرده بودند. 110 هزار بشکه سهم ژاپن از بازار نفت‌خام ایران تا بهمن‌ماه سال گذشته بوده است اما ژاپن در همان زمان در دیدار مقامات نفتی‌اش با ایران ابراز تمایل کرده بود که در قرارداد جدید با ایران حجم خرید نفت خود را افزایش دهد تا خرید نفت این کشور از ایران به سطح پیش از تحریم‌ها برسد. صادرات نفت به چین چین، دیگر کشور آسیایی است که اگرچه رابطه نفتی ایران با آن در طول تحریم‌ها هرگز قطع نشد اما با مشکلات فراوانی مواجه شد و سطح خرید نفت آن را کاهش داد. حالا ایران در حال تدارک تدابیری است تا صادرات نفت‌خام خود را به چین پس از لغو تحریم‌ها افزایش دهد. به همین منظور این کشور قراردادهایی را با بزرگ‌ترین خریدار خود، چین، برای سال ۲۰۱۶ امضا کرده است. شرکت سینوپک، بزرگ‌ترین شرکت پالایشی در آسیا و شرکت دولتی ژوهای ژنرانگ چین قرار است در مجموع به طور میانگین روزانه ۵٠۵ هزار بشکه نفت‌خام از ابتدای سال ۲۰۱۶ از ایران خریداری کنند. این مقدار برابر با خرید کنونی این شرکت از ایران و نیز حدود نیمی از صادرات کنونی نفت‌خام ایران است. چین در طول ۱۰ ماه گذشته روزانه ۵۳۶ هزار و ۵۰۰ بشکه نفت‌خام از ایران خریده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 9/1 درصد کاهش نشان می‌دهد. هند نیز یکی دیگر از مشتریان قدیمی ایران است؛ کشوری که نه‌تنها به دنبال اجرای پروژه‌های نیمه‌کاره خود به ایران آمده بلکه برای افزایش خرید نفت‌خام نیز اعلام آمادگی کرده است. سطح کنونی خرید نفت‌خام هند از ایران حدود 350 هزار بشکه در روز است. هند البته به دنبال خرید گاز از ایران نیز هست، دو گزینه صادرات گاز به هند از طریق خط لوله و به صورت ال‌ان‌جی وجود دارد. کره‌جنوبی نیز از جمله مشتریانی است که لغو تحریم‌ها را فرصت مناسبی برای افزایش خرید نفت‌خام از ایران می‌داند. این کشور تصمیم دارد خرید 100 هزار بشکه‌ای در روز خود را به دو برابر افزایش دهد. مقام‌های کره جنوبی قول داده‌اند مقدار واردات نفت‌خام و میعانات گازی از ایران را به رقمی بالاتر از پیش از تحریم‌ها برسانند و در طول سال ٢٠١۶ این رقم‌ها را افزایش دهند. مشتریان جدید گازی گاز نیز به دنبال مشتریان جدیدی برای خود است که از جمهوری چک گرفته تا گرجستان، هند، عراق، پاکستان و عمان از مشتریان آتی گاز ایران به حساب می‌آیند. از فروش نفت و گاز که بگذریم همکاری با شرکت‌های خارجی نیز یکی دیگر از برنامه‌های دولت برای جذب سرمایه در پساتحریم است. میادین مشترک، اولویت‌های جذب سرمایه و برگزاری مناقصه برای ایران هستند و البته از سال گذشته تاکنون هر شرکت خارجی تا حدودی تکلیف خود را با اینکه به حضور در کدام میدان تمایل دارد، روشن کرده است. وقت اولین مناقصات پساتحریمی ایران از اردیبهشت به خرداد یا تیر تغییر کرده و البته هنوز IPC نیز در حال بررسی است اما به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت با تعیین زمان جدید باید برای امضای قراردادهایی که ارزش آنها به 10 تا 15 میلیارد دلار می‌رسد آماده بود. میدان نفت‌شهر، میدان دهلران، میدان پایدار غرب، میدان نفتی آذر، میدان نفتی آزادگان و میدان نفتی یادآوران مشترک با عراق، اسفندیار، فروزان، فرزاد A و فرزاد B میادین مشترک با عربستان، میدان نفتی رشادت مشترک با قطر، میدان نفتی و گازی آرش مشترک با کویت، میدان نفتی فرزام، میدان نفتی نصرت، میدان نفتی مبارک و میدان نفتی سلمان مشترک با امارات و میدان نفتی هنگام میدان مشترک ایران با عمان همه میادین نفتی مشترک ایران با کشورهای همسایه است؛ گزینه‌هایی که اولویت وزارت نفت برای برگزاری مناقصه به حساب می‌آیند. اولویت شرکت‌های خارجی اما هر شرکتی نیز برای خود اولویتی جهت حضور در ایران دارد؛ اولویت‌هایی که بیش از هرچیز وابسته به حضور پیش از تحریم آنها در ایران است و علاقه به بازگشتن بر سر کارهای نیمه کاره خود. از سوی وزارت نفت گفته می‌شود هیچ قراردادی خارج از مناقصه‌ای با شرکت‌های خارجی بسته نمی‌شود اما شرکت‌های خارجی هر کدام برای خودشان نقشه‌هایی کشیده‌اند. توتال می‌خواهد برای آزادگان به ایران بازگردد؛ شرکتی که اگرچه دفترش را هنوز در ایران دارد و هرگز آن را تعطیل نکرده اما در دوران تحریم نیز عملا فعالیتی در صنعت نفت ایران نداشته است. لوک اویل روسیه نیز برای دو میدان نفتی در جنوب غربی ایران خود را آماده کرده است؛ میادینی که احتمالا یکی از آن آذر و دیگری چنگوله خواهد بود که این شرکت در دوران تحریم انجام پروژه در آنها را نیمه‌کاره رها کرده است. چینی‌ها البته در رقابت با شرکت‌های اروپایی تازه‌وارد به‌عنوان رفقای دوران تحریم ایران وارد می‌شوند. توسعه و راه‌اندازی فاز 11 پارس‌جنوبی، میدان نفتی پارس‌شمالی، میدان مشترک نفتی یادآوران و بخش شمالی و جنوبی میدان مشترک آزادگان طرح‌هایی است که در گذشته چشم‌بادامی‌ها در آن ردپایی از خود به جای گذاشته‌اند و حالا باید منتظر بازگشت آنها در قالب قراردادهای جدید بود. توسعه میادین گازی شل بریتانیایی هلندی دیگر شرکتی است که برای بازگشت به ایران برای خود نقشه‌هایی دارد و البته میدان نفتی سروش و نوروز طرح‌های نیمه‌کاره این شرکت در ایران هستند. بریتیش‌پترولیوم (BP)، رپسول و انی دیگر کشورهای اروپایی هستند که انتظار می‌رود در مناقصات خرداد و تیر حضور داشته باشند. برای میادین گازی نیز البته برنامه‌هایی ریخته شده است، برای مثال شرکت سایپم اعلام کرده که برای مشارکت در پروژه توسعه میدان گازی توس با طرف‌های ایرانی یادداشت تفاهم امضا کرده است. هند نیز مهم‌ترین پروژه خود در ایران را توسعه میدان گازی فرزاد B می‌داند؛ میدانی که مثل پروژه دیگر شرکت‌ها زمانی در دست هندی‌ها بوده اما نیمه‌کاره رها شده است. به این ترتیب شرکت هندی ONGC برنامه‌های خود را برای توسعه میدان گازی فرزاد B ارائه داده است.