نقدینگی در مرز هزار‌هزار میلیارد تومان

گروه اقتصادی- نماگرهای اقتصادی فصل پاییز 94 مانند فصل‌های گذشته بدون رشد اقتصادی منتشر شد تا با گذشت یک ماه و نیم از سال 95 هنوز هم جای خالی رشد اقتصادی در آمار‌های بانک مرکزی به چشم بخورد‌. یک سالی است که بانک مرکزی از اعلام رشد اقتصادی ممانعت می‌کند و فقط اعداد ضد و نقیض این شاخص کلان اقتصادی را از زبان مسوولان و مرکز آمار می‌شنویم‌. اما نکته قابل تامل این است که بانک مرکزی به جای اعلام رشد اقتصادی سال گذشته در شماره‌ ۷۲ فصلنامه روند خود آورده است که پیش‌بینی می‌شود به دنبال اقدامات و تصمیمات صورت گرفته و انتظارات مثبت ناشی از رفع تحریم‌های اقتصادی علیه کشور با اجرای برجام، رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۵ از وضعیت به مراتب بهتری برخوردار باشد‌. رشد اقتصادی در ایران در این سال از سوی نهادهای بین‌المللی نظیر صندوق بین‌المللی پول چهار درصد برآورد شده است‌. با این حال برآوردهای اقتصادی بانک مرکزی از وضعیت نقدینگی در بهمن سال گذشته حکایت از رسیدن نقدینگی به عدد ۹۷۵ هزار میلیارد تومان دارد‌. برهمین اساس، نقدینگی در بهمن ۹۴ نسبت به بهمن ۹۳ معادل 7/28 درصد و نسبت به اسفند ۹۳ معادل 7/24 درصد رشد داشته است‌. طی ۱۱ ماه منتهی به بهمن ۹۴ معادل ۱۹۳ هزار میلیارد تومان به نقدینگی اضافه شده است‌. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که نقدینگی در پایان دی‌ماه ۹۴ به حدود ۹ تریلیون و ۵۰۰ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به دی‌ماه سال ۹۳ معادل2/27 درصد و نسبت به اسفندماه 3/21 درصد رشد داشت‌. بر این اساس در مدت 11 ماهه از سال 94 حدود 193 هزار و 550 میلیارد تومان به حجم نقدینگی افزوده شده که بیانگر رشد 17 هزار و 595 میلیارد تومانی به‌طور متوسط در هر ماه است اما نکته قابل توجه رشد 26 هزار و 550 میلیارد تومانی نقدینگی فقط در ماه بهمن است‌. در صورتی که نقدینگی مانند متوسط هر ماه در اسفندماه رشد کرده باشد، در پایان سال گذشته به 993 هزار و 535 میلیارد تومان رسیده اما اگر رشدی معادل رشد بهمن ماه داشته باشد از مرز روانی هزار هزار میلیارد تومان عبور کرده است‌. رشد حجم پول میزان اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در پایان بهمن‌ماه سال قبل ۳۰۰ هزار میلیارد ریال بود که نسبت به اسفندماه سال ۹۳ معادل 5/14 درصد کاهش داشته است‌. میزان پول در پایان بهمن‌ماه سال ۹۴ نزدیک به یک تریلیون و ۲۳۴ هزار میلیارد ریال با رشد 3/2 درصدی نسبت به پایان سال ۹۳ و رقم شبه پول نیز هشت تریلیون و ۵۲۴ هزارمیلیارد ریال با رشد 8/28 درصد اعلام شد‌. همچنین کل بدهی خارجی کشور در پایان بهمن‌ماه سال گذشته شش میلیارد و ۱۵ میلیون دلار اعلام شده است‌. براساس گزارش دیگر بانک مرکزی از خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری غیربانکی، میزان سپرده بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری نزد بانک مرکزی یک هزار و ۶۳ هزار میلیارد ریال و کل بدهی‌های بخش دولتی، غیردولتی و غیره ۱۹ هزار و ۶۹۵ هزار میلیارد ریال با رشد 2/13 درصدی نسبت به پایان سال ۹۳ اعلام شده است‌. دارایی‌های خارجی این بخش در پایان بهمن سال گذشته دو هزار و ۱۲۸ میلیارد ریال با رشد 5/11 درصدی نسبت به پایان اسفندماه است‌. میزان سپرده بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری نزد بانک مرکزی یک‌هزار و ۶۳ هزار میلیارد ریال و کل بدهی‌های بخش دولتی، غیردولتی و غیره ۱۹ هزار و ۶۹۵ هزار میلیارد ریال با رشد 2/13 درصدی نسبت به پایان سال ۹۳ و رقم بدهی این موسسه‌ها به بانک مرکزی نیز در مدت یادشده ۸۵۳ هزار میلیارد ریال با رشد منفی 5/0 درصد اعلام شد‌. همچنین کل بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی در این مدت ۱۵۰ هزار میلیارد ریال و بانک‌های تخصصی ۵۶۵ هزار میلیارد ریال گزارش شده است‌. بدهی‌ دولت به بانک‌ها ۱۱۳ هزارمیلیارد تومان شد کل بدهی بخش دولتی به بانک‌ها در بهمن ماه سال گذشته بیش از ۱۱۷ هزار میلیارد تومان بوده که ۱۱۳ هزار میلیارد تومان آن مروبط به بدهی دولت به بانک‌هاست و رشد 7/18 درصدی داشته است‌. گزارش تازه بانک مرکزی نشان می‌دهد، از مجموع ۴۷هزار و ۳۸۵ میلیارد تومان بودجه مصوب عمرانی در سال ۹۴، طی 11 ماه تنها ۲۱هزار و ۱۷۱ میلیارد تومان خرج شده و مابقی در خزانه دولت مانده است‌. همچنین عملکرد عمرانی دولت در ۱۱ ماهه سال ۹۴ نسبت به ۱۱‌ماهه سال ۹۳ معادل ‌6/16 درصد کاهش یافته است‌. بودجه عمرانی دولت در 11 ‌ماهه سال ۹۳ معادل ۲۵هزار و ۳۹۴ میلیارد تومان بوده است‌. این درحالی است که تا پایان بهمن سال گذشته ۱۰۰ درصد درآمد نفت و ۷۵ درصد درآمد مالیاتی و سایر درآمدها در 11 ‌ماهه محقق شده است‌. کاهش 6/16 درصدی بودجه عمرانی دولت در حالی است که بودجه جاری با رشد 6/17 درصدی به ۱۴۸ هزار میلیارد تومان در این مدت رسید و حدود ۹۵ درصد بودجه جاری 11 ‌ماهه خرج شد‌. کاهش 3/2 درصدی تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی از سوی دیگر براساس نماگرهای اقتصادی سه ماهه سوم، تولید نفت‌خام 4/4 درصد و صادرات 8/1 درصد رشد کرده اما شاخص تولید کارگاه‌های بزرک صنعتی 3/2 درصد کاهش یافته و بخش ساختمان در رکود شدید به سر می‌برد‌. در سه ماهه سوم سال 94 شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی به روند رشد منفی خود ادامه داد با 3/2 درصد کاهش به 4/89 رسید‌. این کاهش در شرایطی رخ داد که انتظار می‌رفت با توجه به افت 2/0 درصدی فصل تابستان در مقایسه با افت 5 درصدی بهار، روند شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی به سمت مثبت متمایل شود اما چنین انتظاری برآورده نشد‌. طبق گزارش بانک مرکزی، تعداد جوار تاسیس واحد‌های صنعتی در سه ماهه سوم در مقایسه با سه ماهه سوم سال 93، 2/5 درصد کاهش یافته اما خوشبختانه برخلاف سه ماهه اول و دوم، ارزش سرمایه‌گذاری جوازهای صادر شده برای بنگاه‌های بزرگ صنعتی 1/45 درصد رشد کرده است‌. همچنین تعداد پروانه‌های بهره‌برداری از واحدهای صنعتی 6/10 درصد رشد کرده که ارزش آنها 7/131 درصد افزایش داشته است‌. رکود عمیق در ساخت و ساز در بخش ساختمان آمارها همچنان رکود در این صنعت را نشان می‌دهد به‌طوری که تعداد پروانه‌های ساختمانی صادر شده 7/3 درصد کاهش یافته است‌. این وضعیت در سه ماهه دوم منفی 2/11 درصد و در سه ماهه نخست منفی 8/17 درصد بود‌. از طرف دیگر تعداد پروانه‌های صادر شده در شهرهای بزرگ 3/12 درصد کاهش داشته و این بیانگر شدت رکود ساخت و ساز در شهرهای بزرگ است‌. با توجه به عمیق شده رکود در بخش ساختمان، شاخص بهای تولیدکننده مصالح ساختمانی 2/7 درصد کاهش نشان می‌دهد‌. این شاخص در سه ماهه دوم 6/5درصد و در سه ماهه نخست 2/4 درصد کاهش داشته است‌. میزان سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در ساختمان‌های جدید در شهرهای بزرگ 28 درصد، تهران 6/29 درصد، سایر مناطق شهری 7/17 درصد کاهش داشته است‌. در مجموع میزان سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در ساختمان‌های جدید کل مناطق شهری 25 درصد کاهش یافته است‌. همچنین تعداد ساختمان‌های شروع شده توسط بخش‌خصوصی 1/42 درصد، ساختمان‌های نیمه‌تمام 3/18درصد و ساختمان‌های تکمیل شده 7/23 درصد (و کل بر حسب مراحل ساخت) 25 درصد افت داشته است که این آمار هم گویای عمیق‌تر شدن رکود در بخش ساختمان است‌. افزایش تولید و صادرات نفت‌خام در بخش انرژی، میزان تولید نفت‌خام در سه ماهه سوم با 4/4 درصد افزایش به 3 میلیون و 299 هزار بشکه در روز رسیده و میزان صادرات با 8/1 درصد افزایش یک میلیون و 561 هزار بشکه در روز بوده است‌. میزان تولید نفت‌خام در سه ماهه دوم 2/2 درصد و سه ماهه اول 6/2 درصد افزایش داشته اما میزان صادرات در سه ماهه دوم 9/7 درصد رشد و در سه ماهه نخست 4/0 درصد کاهش داشته است‌. خالص دارایی خارجی بانک مرکزی 180هزار میلیارد تومان خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز در پایان فصل پاییز به 180 هزار و 660 میلیارد تومان رسیده است‌. براساس نماگرهای اقتصادی سه ماهه سوم خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در پایان آذرماه سال 94 با 1/8 درصد افزایش در مقایسه با آذرماه سال 93 به 180 هزار و 660 میلیارد تومان افزایش یافته است‌. خالص دارایی‌های خارجی بانک‌ها با 7/17 درصد افزایش 48 هزار و 520 میلیارد تومان بوده که در مجموع خالص دارایی‌های خارجی سیستم بانکی را به 229 هزار و 180 میلیارد تومان می‌رساند‌. همچنین بدهی دولت به بانک مرکزی 26 هزار و 490 میلیارد تومان گزارش شده که 5/37 درصد رشد نشان می‌دهد، البته معمولا گفته می‌شود این رشد بدهی در میانه سال ناشی از تنخواه اعطایی بانک مرکزی به دولت است که براساس قانون پرداخت و تا پایان سال تسویه می‌شود‌. اما نگاهی به آمار و ارقام سال‌های قبل نشان می‌دهد همواره بخشی از بدهی دولت به بانک مرکزی بازپرداخت نشده است به‌طوری که بدهی دولت در سال 90 به میزان 9 هزار و 390 میلیارد تومان بوده که طی سال 91 به 13 هزار و 160 میلیارد تومان، سال 92 به 15 هزار و 830 میلیارد تومان و سال 93 به 18 هزار و 360 میلیارد تومان رسیده است‌. بدهی شرکت‌های دولتی به بانک مرکزی در پایان فصل پاییز 27 هزار و 160 میلیارد تومان محاسبه شده است‌.