شکست جدید نفتی عربستان

گروه نفت و انرژی- در حالی که ایران بعد از لغو تحریم‌ها برای باز‌پس‌گیری سهم از دست رفته‌اش در بازارهای جهانی تلاش می‌کرد و برای فروش نفت خام خود به مشتریانش با معضلات بزرگی از جمله ممنوعیت بیمه شرکت‌های اروپایی در مورد انتقال نفت مواجه بود، عربستان گام‌هایی را برای کند کردن تلاش‌های ایران به منظور افزایش صادرات نفتش برداشت. عربستان سعودی هر چقدر در دوران تحریم ایران نقش پیاده‌نظام تحریم‌کنندگان صنعت نفت ایران را بازی می‌کرد، در دوران پساتحریم هم برنامه‌ریزی گسترده‌ای را به منظور «فریز» بشکه‌های نفت ایران در دستور کار قرار داد. همچنین به تقلید از آمریکا و برای جلوگیری از افزایش صادرات نفت ایران دست به وضع تحریم‌های ثانویه علیه ایران زد و اعلام کرد نفتکش‌های خارجی که یکی از سه بندر آخر محل بارگیری‌شان بوده، باید قبل از ورود به آب‌های عربستان از مقامات سعودی مجوز بگیرند. البته هیچ یک از کارشکنی‌های عریستان علیه ایران کارساز نبود. مسوولان وزارت امور خارجه و شرکت ملی نفت ایران با تدبیر هوشمندانه و استفاده از قوانین بین‌المللی، راه‌های کارشکنی و توطئه‌های نفتی عربستان سعودی و متحدان این کشور را خنثی کردند و با امضای قراردادهای جدید و افزایش صادرات نفت، سعودی‌ها در بازار نفت پاتک خوردند. گزارش‌های اخیر آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که به‌دنبال اجرای توافق ژنو، صادرات نفت ایران ماه‌به‌ماه افزایش پیدا کرده‌؛ نفتی که در دولت پیشین در بشکه‌ روی عرشه کشتی‌ها، زیر آفتاب و گاهی روی آب، منتظر مشتری مانده بود. این در حالی است که صادرات نفت ایران در سال 2011 به بیش از 5/2 میلیون بشکه در روز رسید و این کشور در آن سال دومین صادرکننده بزرگ نفت پس از عربستان سعودی شد اما صادرات ایران پس از تشدید تحریم‌ها در سال 2011، به حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرد. در همین حال مصر برخلاف سیاست‌های نفتی عربستان، مجوز تردد کشتی‌های نفتکش غول‌پیکر ایران به مقصد اروپا را از کانال سوئز به منظور استفاده از خط لوله «سومد» صادر کرد. با صدور این مجوز، عملا تلاش و برنامه‌های عربستان‌سعودی برای محدودسازی صادرات نفت خام ایران به کشورهای اروپایی با شکست جدیدی همراه شده و نفتکش‌های ایرانی می‌توانند از ظرفیت خط لوله سومد و کانال سوئز برای انتقال نفت خام استفاده کنند. بر این اساس دوم آوریل سال‌جاری میلادی، امکان استفاده و تردد کشتی‌های نفتکش ایرانی حامل نفت خام صادراتی به کشورهای اروپایی از کانال سوئز و خط لوله نفتی «سومد» صادر شده است. مدیریت امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی ایران با انتشار گزارشی، اعلام کرد: ایران می‌تواند از مسیر کانال سوئز و خط لوله سومد محموله‌های نفت خام خود را به مقصد کشورهای اروپایی صادر کند و مصر مجوزهای لازم را صادر کرده است. در شرایط فعلی به طور متوسط روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه از نفت خام ایران روانه بازارهای اروپایی می‌شود که با صدور این مجوز جدید امکان استفاده از کشتی‌های نفتکش ایرانی برای صادرات به اروپا فراهم شده است. در همین حال، نصرالله سردشتی، مدیر بازرگانی شرکت ملی نفتکش ایران فروردین‌ماه سال‌جاری گفته بود: نخستین کشتی نفتکش ایرانی در یکی از بنادر آفریقا پس از لغو تحریم‌ها پهلو گرفته است. در شرایط فعلی شرکت جنرال پترولیوم مصر ۵۰ درصد سهام، شرکت آرامکو عربستان سعودی ۱۵ درصد سهام، شرکت اینترنشنال پترولیوم اینوستمنت امارات ۱۵ درصد، سه شرکت کویتی ۱۵ درصد و قطر پترولیوم پنج درصد از سهام خط لوله سومد به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین خطوط لوله نفت جهان را در اختیار دارند. در همین حال، طارق المولی، وزیر نفت مصر پیش از لغو تحریم‌های نفتی ایران، تاکید کرده بود: پیش‌بینی می‌شود جریان نفت در خط لوله سومد پس از بازگشت ایران به بازار‌های جهانی افزایش یابد و قاهره از این موضوع استقبال خواهد کرد. خط لوله ۳۲۰ کیلومتری سومد از دریای سرخ به بندر غرب اسکندریه کشیده شده است. تحریم‌های غرب علیه بخش نفت ایران باعث شده که به دلیل فشارها روی شرایط بیمه‌ای انتقال نفت به «عین‌السخنی و سیدی کریر» از سال ۲۰۱۲ میلادی تقریبا نصف شود. نخستین خرید نفت ۲ شرکت اروپایی در حالی 5/3 ماه از آغاز اجرای برجام می‌گذرد که منابع خارجی خبر دادند، دو شرکت پالایشی اروپا نخستین محموله‌های نفت خود را از ایران از زمان لغو تحریم‌ها بر ضد تهران تحویل می‌گیرند. رویترز با اشاره به اینکه دو محموله نفت ایران در راه اروپاست نوشت: اکثر صادرات ایران از محل ذخایر است تا از محل تولید از میادین و این به آن معناست که ایران می‌تواند در حفظ سطح صادرات با پایان یافتن ذخایر با چالش روبه‌رو شود. شرکت «ایپلوم» ایتالیا محموله‌ای شامل یک میلیون بشکه نفت خام ایران را که نفتکش «بویتیک» به طرف این کشور منتقل می‌کند رزرو کرده است. این نخستین محموله‌ای خواهد بود که پس از لغو تحریم‌ها بر ضد تهران به ایتالیا می‌رسد. برخی منابع در بخش تجارت و حمل‌و‌نقل نفت گفتند شرکت پالایشی «موتور اویل هلاس» یونان نیز نخستین محموله نفت خام خود را از ایران پس از لغو تحریم‌ها بر ضد این کشور تحویل خواهد گرفت که بارگیری این محموله بیستم آوریل توسط نفتکش «کریتی پرز» در جزیره خارک بارگیری شد. این دو شرکت پیش از اعمال تحریم‌ها بر ضد تهران به علت برنامه هسته‌ای این کشور که عملا انتقال نفت خام ایران به اروپا را متوقف کرد مشتری نفت ایران بودند. پیش از تحریم‌ها، اروپا بیش از یک سوم صادرات نفت ایران را به خود اختصاص داده بود. توتال فرانسه، شرکت «سسپا» اسپانیا و «هلنیک پترولیوم» یونان نیز امسال محموله‌هایی از نفت‌خام ایران را برای پالایشگاه‌های اروپایی خود رزرو کرده‌اند. طبق آمار موسسه «انرژی اسپکتس»، واردات جهانی نفت ایران از 51/1 میلیون بشکه در روز در ماه فوریه به 90/1 میلیون بشکه در مارس افزایش پیدا کرده است. به گفته ریچارد مالینسون، تحلیلگر «انرژی اسپکتس»، خریداران به تدریجی راه‌هایی را برای کنار آمدن با مشکلات مربوط به بیمه نفتکش‌ها و مبادلات بانکی پیدا می‌کنند و با جذب خریداران بیشتر، صادرات ایران به اروپا افزایش پیدا می‌کند. با این همه وی خاطرنشان کرد بیشتر صادرات مذکور مربوط به ذخایر بوده و تولید میادین نفتی نیست که به معنای دشوار بودن حفظ سطح صادرات برای ایران به دلیل کاهش ذخایر خواهد بود.