خطر در کمین کاهش تورم

گروه اقتصادی- باوجود اینکه نظام بانکی با تنگناهای مالی شدیدی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما بانک‌ها در عملکردی بی‌سابقه در سال گذشته بالغ بر 417 هزار میلیارد تومان تسهیلات به بخش‌های مختلف اقتصادی پرداخت کردند. انتظار بانک مرکزی با توجه به خطرهای تورمی رقمی دور از 340 هزار میلیارد تومان نبود اما براساس آمار جدید منابع و مصارف سیستم بانکی بانک مرکزی اعلام کرد که شبکه بانکی در 12 ماهه سال 1394 حدود 417 هزار و 300 میلیارد تومان تسهیلات پرداخته است. این رقم با رشد 22 درصدی در قیاس با سال قبل همراه بود. این عملکرد نشان می‌دهد که بانک‌ها حدود 75 هزار میلیارد تومان نسبت به 12 ماهه سال 1393 بیشتر تسهیلات پرداخته‌اند. این رقم بالغ بر پیش‌بینی بانک مرکزی برای تسهیلات‌دهی است چراکه به گفته مدیرکل اعتبارات بانک مرکزی قرار بود در سال قبل بانک‌ها حدود 20 درصد بیش از پیش‌بینی سال قبل تسهیلات ارائه دهند. در سال 1393 بانک مرکزی اعلام کرده بود که با توجه به منابع موجود بانک‌ها، پیش‌بینی می‌شود که حداکثر حدود 285 هزار میلیارد تومان تسهیلات اعطا کنند اما روند به گونه‌ای پیش رفت که انتهای سال بالغ بر 340 هزار میلیارد تومان وام بانکی داده شده بود. این عملکرد شبکه بانکی البته با واکنش منفی بانک مرکزی مواجه بود چرا که موجب شد تا بانک‌ها برای تامین این 340 هزار میلیارد به سمت اضافه برداشت از بانک مرکزی و به تبع آن افزایش بدهی آنها به این بانک حرکت کنند که خود عامل افزایش نقدینگی و تورم بود. از این رو بانک مرکزی اعلام کرد که این روند می‌تواند زنگ خطری برای تحت‌تاثیر قرار دادن سیاست کنترل تورم باشد. به هر حال در این شرایط سال گذشته هم تسهیلات‌دهی بانک‌ها بار دیگر سیر صعودی طی کرد و برخلاف پیش‌بینی حدود 340 هزار میلیاردی، بالغ بر 417 هزار میلیارد تومان منابع در این بخش پرداخت شده که البته در فضایی که بانک‌ها همواره از تنگنای مالی اظهار ناتوانی در تسهیلات‌دهی دارند این ابهام مطرح است که کسری این رقم سنگین را از کجا تامین کرده‌اند؟ آیا محل تامین منابع مازاد بازهم اضافه برداشت از بانک مرکزی بود یا آزادسازی بخشی از سپرده‌های قانونی که در سال گذشته و در قالب بسته تسریع رونق اقتصادی مصوب و اجرایی شد؟ این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان و مدیران بانک مرکزی لازم است تا در شرایط خاص موجود بانک‌ها در تامین نقدینگی، افزایش توان خلق پول از طریق افزایش سرمایه و بهبود کفایت سرمایه بانک‌ها، کاهش تسهیلات غیرجاری و بازگرداندن آنها به مسیر صحیح اعتباردهی بانک‌ها، افزایش بهره‌وری در تامین سرمایه در گردش تولیدی، پرهیز از فشارهای مضاعف بر دارایی بانک‌ها و ترغیب بنگاه‌های تولیدی به سمت بازار سرمایه به عنوان یک ابزار مهم در تامین مالی طرح‌های اقتصادی به طور ویژه‌ای مورد توجه قرار گیرد. بر اساس این گزارش، از مجموع 471 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداختی بانک‌ها در سال گذشته بالغ بر 260 هزار میلیارد تومان آن در سرمایه در گردش بخش‌های اقتصادی خرج شده است. عملکرد شبکه بانکی در سال گذشته نشان می‌دهد که میزان تسهیلات‌دهی نسبت به 340 هزار میلیارد تومان سال 1393 حدود 22 درصد افزایش یافته که خود حاکی از شکستن رکورد وام‌دهی بانک‌هاست. اما با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد و نیاز به تامین نقدینگی واحدهای اقتصادی و تاکید بر تمرکز بانک‌ها بر این موضوع، آمارها نشان می‌دهد که حدود 63 درصد از کل تسهیلات پرداختی به سرمایه در گردش اختصاص داشته که رقمی حدود 263 هزار میلیارد تومان از مجموع 417 هزار میلیارد تومانی را تشکیل می‌دهد. بررسی جزییات تسهیلات پرداختی از این حکایت دارد که صنعت‌ومعدن بالاترین میزان را در بین واحدهای اقتصادی دریافت کرده است. به‌طوری که این بخش از حدود 122 هزار میلیارد تومان منابع دریافتی حدود 100 هزار میلیارد به تامین سرمایه در گردش اختصاص داده که حاکی از تخصیص 1/38 درصد از کل منابع پرداخت‌شده به سرمایه در گردش تمام بخش‌های اقتصادی به حوزه صنعت و معدن ‌است. این در حالی است که بخش مسکن و ساختمان حدود 43 هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی دریافت کرده که حدود 20 درصد این مبلغ یعنی حدود 8600 میلیارد تومان به سرمایه در گردش و 16 هزار میلیارد تومان به خرید مسکن تعلق دارد. این در حالی است که در سال گذشته با توجه به تصویب و اجرای مصوبات جدید مربوط به تسهیلات وام بانکی در حوزه مسکن انتظار رشد منابع دریافتی در این بخش نیز وجود داشت. اما در حوزه بازرگانی نزدیک به 57 هزار میلیارد تومان تسهیلات اعطاشده که 40 هزار میلیارد آن به تامین نقدینگی اختصاص پیدا کرده که معادل 70 درصد از کل وام‌های اعطایی در این بخش است. در حوزه کشاورزی نیز 35 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداختی وجود دارد که سهم سرمایه در گردش در این بین حدود 24 هزار میلیارد تومان معادل 8/67 درصد کل این منابع است. بنا بر این گزارش، حوزه خدمات حدود 160 هزار میلیارد تومان از مجموع 417 هزار میلیارد تومانی وام‌های بانکی را دریافت کرده که 56 درصد این رقم یعنی معادل 90 هزار میلیارد تومان در تامین سرمایه در گردش صرف شده است. در مجموع عملکرد بانک‌ها نشان می‌دهد که از 417 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداختی در سال گذشته 42 هزار میلیارد معادل 1/10 درصد به «ایجاد»، 71هزار میلیارد (7/1 درصد) «تعمیر»، 23 هزار میلیارد (5/5 درصد) «توسعه»، 37 هزار میلیارد (9 درصد) «خرید کالای شخصی»، 19 هزار میلیارد معادل 46 درصد به «خرید مسکن» و 25 هزار میلیارد (شش درصد) به سایر بخش‌ها اختصاص داده است. در عین حال که عمده این مبلغ یعنی حدود 263 هزار میلیارد تومان سهم سرمایه در گردش واحدهای اقتصادی بوده است.