آثار تاریخی تنها به وجه هنری و تاریخی معتبر نیستند

«همان‌گونه که امروز شاهد افزایش آمار توریسم‌درمانی و تقویت بیش از پیش سایر شاخه‌های گردشگری هستیم، زمان آن رسیده که به سمت توریسم علمی یعنی علم حفاظت پیش برویم.» مسعود سلطانی‌فر، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در دومین همایش «علم مواد و حفاظت آثار فرهنگی- تاریخی»، این همایش را فرصت مغتنمی دانست که به منظور دستیابی به دستاوردهای جدید و تبادل اطلاعات در عرصه‌های جدید پژوهش‌های مرتبط با حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی و باستان‌شناسی به صورت مشترک توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت و پژوهشگاه مواد انرژی با حمایت سایر نهادهای علمی پژوهشی برگزار شده است و افزود: بر این باوریم که حفاظت از میراث‌فرهنگی تنها وظیفه یک سازمان، یک مجموعه و یک مرکز علمی نیست بلکه وظیفه هر کسی است که خود را به نوعی به این فرهنگ و تمدن وابسته می‌داند. او با بیان اینکه هر شخص به فراخور آگاهی، میزان دانش و علم و توانمندی خود وظیفه وجدانی و اخلاقی دارد که به حفظ این ثروت و سرمایه فرهنگی پایبند باشد، گفت: «حفاظت از میراث فرهنگی می‌تواند به اشکال گوناگونی انجام شود و در واقع این دانش و قابلیت‌های شخصی و سازمانی است که اشکال حفاظت را تعیین می‌کند.» سلطانی‌فر حفاظت‌گران در عرصه میراث فرهنگی را مستقیم و بدون واسطه در خط اول، مسوول نگهداری و پاسداشت میراث فرهنگی خواند و افزود: «دانشمندان و محققان با توانایی پاسخگویی به پرسش‌های حفاظت‌گران نیروی پشتیبانی گرانقدری محسوب می‌شوند.» معاون رییس‌جمهور ادامه داد: «آنچه محققان از دانش عرصه‌های تخصصی خود به حوزه حفاظت می‌آورند به نوعی ارزش افزوده ارزشمندی است که کوشش‌های حفاظت‌گران را به زبانی قابل فهم برای ‌همه‌ دنیا تبدیل می‌کند.» او زبان علم را بین‌المللی دانست که ریشه‌های خود را در تاریخ می‌یابد و ادامه داد: «پیشرفت علمی بخشی از میراث فرهنگی هر تمدن بزرگ است و ما در بستر ایران فرهنگی هم نمایشی بی‌نقص از تکامل علم و گسترش آگاهی و هم توان به‌کارگیری این دانش را در راه حفاظت از فرهنگ و میراث فرهنگی ارزشمند کشورمان داریم.» سلطانی‌فر تاکید کرد: «همین ویژگی می‌تواند جایگاهی درخور توجه برای ایران اسلامی تبیین کند؛ جایگاهی که ایران در آن مرجع تحولات علمی حفاظت از فرهنگ ایرانی و اسلامی باشد.» او در ادامه با بیان اینکه امروز شاهد افزایش آمار توریسم‌درمانی و تقویت بیش از پیش سایر شاخه‌های گردشگری هستیم، زمان آن رسیده که به سمت توریسم علمی، یعنی علم حفاظت پیش رویم، اضافه کرد: «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که نقطه تمرکز است، می‌تواند به عنوان محوریت شبکه‌ای از متخصصان دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز علاقه‌مند به فعالیت در حوزه شناخت و نگهداری از میراث فرهنگی را به عهده گیرد که نه‌تنها در عرصه‌های منطقه‌ای بلکه در حوزه‌های جهانی مرجعی مستند و قابل مراجعه باشد.» بهشتی:ما صنعت گذشتگان را نمی‌شناسیم سیدمحمد بهشتی،‌ رییس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز در مراسم افتتاح این همایش، با بیان اینکه آثار تاریخی تنها به وجه هنری و تاریخی معتبر نیستند بلکه به لحاظ علمی نیز باید مورد تامل قرار گیرند، بیان کرد: «سر و کار داشتن با آثار تاریخی با نیت اولیه حفاظت نباید به این نیت ختم شود بلکه باید با محصول کار گذشتگان آشنا شویم و به دانشی که داشته‌اند دست یابیم.» او افزود: «یکی از جنبه‌های مورد توقع از همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه علم و مواد می‌تواند این باشد که برای رفع یک بیم ذهنی که در دهه‌های اخیر با آن مواجه هستیم قدمی برداشته شود.» بهشتی با بیان اینکه در دوران معاصر متاسفانه تحصیلکرده‌های ما در خارج از حوزه میراث این ذهنیت را دارند که ویژگی ایرانی‌ها در گذشته این بوده که در کنار جوی آب و درختی بنشینند و شعر بخوانند به نحوی که حافظ و سعدی تمام موجودی‌شان بوده است، این سوال را مطرح کرد که «پس چگونه ایرانیان در این سر زمین زندگی می‌کردند.» او ادامه داد: «گذشتگان ما در سرزمینی زندگی می‌کرده‌اند که آب زیادی برای زراعت و گذراندن امورات نداشته‌اند. به عنوان مثال در شهر کاشان قبل از پیروزی انقلاب، 500 خانه درجه یک وجود داشت که نشان می‌دهد به همین تعداد خانواده ثروتمند در زمان قاجار در این شهر که جمعیت زیادی هم نداشته زندگی می‌کرده‌اند بنابراین اینها از چه طریق ثروتمند می‌شدند؟» بهشتی پاسخ این پرسش را صنعت و تجارت اعلام کرد و گفت: «صنعت به تعبیر امروزی همان دانش و فناوری بوده که گذشتگان ما از آن بهره می‌برده‌اند و زندگی می‌گذرانده‌اند. » وی در بخش دیگری از سخنانش به حمله مغول‌ها در سال 621 هجری به کاشان و صدمات زیادی که به این شهر وارد شد، اشاره کرد و‌ افزود: «دو سال بعد از این اتفاق یعنی در سال 623 هجری محراب زرین فامی توسط کاشانی‌ها ساخته شد که هم‌اکنون در موزه برلین نگهداری می‌شود و نشان می‌دهد که دارایی کاشانی‌ها دانش و فناوری بوده است.» رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تاکید کرد: «در بحث حفاظت و علم مواد در همکاری مشترکی که صورت گرفته با محصولاتی سر و کار داریم که در طول تاریخ تولید شده و محصول صنعتی‌اند که در آن زمان ایجاد شده است.» بهشتی با اشاره به اینکه ما صنعت گذشتگان را نمی‌شناسیم و تاملی روی آن نکرده‌ایم، افزود: «درست است که بحث حفاظت موضوع اصلی در حوزه میراث فرهنگی به شمار می‌رود، اما بحث شناخت یک بخش از وجوه فرهنگ ایرانی (صنعت) است که به او اجازه می‌دهد، سفره‌اش را بزرگ کرده و در کیفیت بالاتری زندگی کند، همچنین می‌تواند موضوع قابل تامل باشد.» وی با بیان اینکه آثار تاریخی تنها به وجه هنری و تاریخی معتبر نیستند بلکه باید به لحاظ علمی نیز مورد تامل قرار گیرند، بیان کرد: «سر و کار داشتن با آثار تاریخی با نیت اولیه حفاظت نباید به این نیت ختم شود. » او اظهار امیدواری کرد: «همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه علم و مواد به بهره‌برداری از تجربه و ظرفیت‌های علمی نهادهای دیگر منجر شود و به آنها نیز کمک کند که تجربه تاریخی زیست در این سرزمین را در رشته کاری خود پیدا کنند.»