نقش سفته‌بازان کلاه سفید و کلاه سیاه در بازارهای مالی
نقش سفته‌بازان کلاه سفید و کلاه سیاه در بازارهای مالی
لیلا حاجی‌زاده- نقش سفته‌بازان در بازارهای مالی همیشه دوسویه بوده و همان قدر که این افراد می‌توانند نقش مخربی در بازارها و معاملات داشته باشند در سویی دیگر می‌تواند با رفتار حرفه‌ای خود به پویایی خرید و فروش‌ها کمک کنند. در این ارتباط مدیر سبدگردانی کارگزاری سرمایه و دانش با معرفی دو گروه از سفته‌بازان در بازارهای مالی و اعلام نقش‌های آنها به تفکیک، چگونگی کنترل جنبه منفی و تقویت اثرات مثبت سفته‌بازی را تشریح کرد. محمد سعید حیدری، مدیر سبدگردانی کارگزاری سرمایه و دانش در قالب یادداشتی با معرفی دو گروه از سفته‌بازان در بازارهای مالی و اعلام نقش‌های آنها به تفکیک، چگونگی کنترل جنبه منفی و تقویت اثرات مثبت سفته‌بازی را تشریح کرد. هکرها در دنیای اینترنت به دو نام هکرهای کلاه سفید و کلاه سیاه شناخته می‌شوند که برای عرصه اینترنت و ارتباطات یکی مفید و دیگر مضر است. این وجه تسمیه را می‌توان به بازارهای مالی نیز توسعه داد. سفته‌بازان در بازارهای مالی حداقل به دو دسته تفکیک می‌شوند. دسته اول افرادی هستند که به دنبال ایجاد یک روند نزولی (در بازارهای دارای امکان فروش استقراضی) یا صعودی سنگین و کسب سود از این روند بوده که آنها را سفته‌بازان کلاه سیاه می‌نامیم. این در حالی است که سفته‌بازانی که نوسان‌گیر نامیده می‌شوند و معمولا در بازه‌های زیر یک هفته یا حتی در بازه‌های روزانه به دنبال خرید و فروش سهام و کسب سودهای بسیار اندک اما روزمره هستند (مشابه بازارگردان‌ها) با عنوان سفته‌بازان کلاه سفید شناخته می‌شوند. این دو دسته سفته‌بازان مجموعا در بازارهای مالی در آن واحد نقش‌ها و اثرات مثبت و منفی متفاوتی دارند، علاوه بر اینکه این افراد باعث افزایش حجم مبادلات می‌شوند (اثر مثبت بر افزایش نقدشوندگی)، گاهی به ایجاد تلاطم در قیمت‌ها و شاخص و حتی ایجاد حباب قیمتی در بازار کمک می‌کنند. کنترل جنبه منفی و تقویت اثرات مثبت سفته‌بازی حال برای کنترل جنبه منفی اثرات سفته‌بازی و تقویت اثر مثبت آن چه باید کرد؟ آیا باید این دو دسته سفته‌باز را در بازار شناسایی و به صورت مستقیم با سفته‌بازان کلاه سیاه برخورد کرد. آیا باید سفته‌بازان کلاه سفید، سازمان یافته و به صورت سیستماتیک مورد حمایت مستقیم قرار گیرند؟ آیا باید مکانیسم‌هایی طراحی کرد که خود به خود باعث تقویت سفته‌بازان کلاه سفید و تضعیف سفته‌بازان کلاه سیاه شود یا...؟ پیشرفت‌های علمی اکنون به ویژه در حوزه‌های اقتصاد، دانش نظریه‌بازی‌ها، دانش طراحی مکانیسم و مالی رفتاری این امکان را فراهم می‌کند که بی‌هیچ دردسری و بدون مواجهه مستقیم با سفته‌بازان فعال در این دو دسته، ابزارها و مکانیسم‌هایی (تشویقی/تنبیهی) را عرضه و معرفی کرد که از طریق آن بتوان رفتار سفته‌بازان کلاه سیاه را به سمت و سوی دلخواه تغییر داد، بدون آنکه باعث شود تعداد سفته‌بازان فعال در بازار به نسبت سرمایه‌گذاران بلندمدت افزایش یا کاهش چشمگیر داشته باشد. ابزارهای تشویقی و تنبیهی مهم‌ترین ابزارهای تشویقی و تنبیهی که در این مورد می‌توان بیان کرد، شامل ابزارهای تشویقی هستند که نباید در حدی انگیزاننده باشد تا باعث افزایش بیش از حد حجم فعالیت‌های سفته‌بازی در بازار شود (این نسبت را از طریق ارزیابی حجم معاملات ماهانه یا سالانه نسبت به ارزش کل بازار می‌توان تحت نظارت قرار داد) و همچنین از آنجا که ایجاد مکانیسم‌های تنبیهی (به ضرر سفته‌بازان کلاه سیاه) حاشیه‌ساز بوده و از طرف دیگر نمی‌توان دقیقا رفتارهای سفته‌بازانه نامناسب را شناسایی و افراد را به انجام فعالیت‌های سفته‌بازی نامطلوب متهم کرد، حرکت به سمت اینگونه ابزارها پیشنهاد نمی‌شود. 5 پیشنهاد پیشنهادهای مطرح شده توسط این کارشناس عبارتند از: حذف مالیات بر فروش سهام برای افرادی که سهام خریداری شده طی یک روز را در همان روز به فروش می‌رسانند. این اقدام باعث تشویق سفته‌بازان کلاه سفید به افزایش حجم فعالیت‌ها و معاملات خود شده و سفته‌بازان کلاه سیاه را نیز تشویق می‌کند مجددا بازدهی واقعی استراتژی‌های معاملاتی خود را در برابر استراتژی‌های معاملاتی کلاه سفیدها مورد بازبینی قرار دهند؛ اعطای تخفیف کارمزدی سیستماتیک با تصویب سازمان (به ویژه با توجه به اینکه حذف مالیات بر فروش مشکل بوده و نیازمند تغییر قانون مالیات‌ها است) برای کسانی که سهام خریداری شده در طول یک روز را در همان روز می‌فروشند یا کسانی که سهام خریداری شده توسط خود را در بازه زمانی زیر یک هفته کاری و با بازدهی کمتر از سه درصد به فروش رسانده‌اند؛ امکان دریافت اعتبار از شرکت‌های کارگزاری جهت خرید سهام تا چند برابر مقررات (طبق مقررات افراد مختلف تا میزان مشخصی و متناسب با ارزش اوراق بهاداری که در اختیار دارند قادر به دریافت اعتبار از شرکت‌های کارگزاری هستند)، برای کسانی که سهام خریداری شده در طول یک روز را در همان روز به فروش می‌رسانند (به شرط آنکه این اعتبار به صورت غیرمتمرکز و روی سهام مختلف مورد استفاده قرار گیرد)؛ از آنجا که سفته‌بازان کلاه سفید تا حد زیادی مشابه بازرگردان‌ها هستند و از آنجا که طبق مقررات امکان اعطای ایستگاه معاملاتی اختصاصی به بازارگردان‌ها و بازارسازها وجود دارد، می‌توان با رعایت برخی استانداردها، برای سفته‌بازان کلاه سفیدی که در حجم‌های بالا و البته به صورت متنوع وارد معاملات روزانه انواع سهام (خرید و فروش در همان روز) می‌شوند، ایستگاه معاملاتی رایگان (با قابلیت مشاهده عمق بازار و سایر قابلیت‌های ایستگاه‌های معاملاتی متعارف شرکت‌های کارگزاری) فراهم کرد و اینکه برای سفته‌بازانی که با نیت فروش سهام در همان روز، اقدام به خرید می‌کنند اما به یک باره سهام آنها با صف فروش مواجه شده و تا پایان روز کاری ادامه می‌یابد، تا زمان رفع صف فروش (بدون از دست رفتن فرصت بهره‌گیری از ابزارهای تشویقی فوق‌الذکر) فرجه قائل شد.
لیلا حاجی‌زاده- نقش سفته‌بازان در بازارهای مالی همیشه دوسویه بوده و همان قدر که این افراد می‌توانند نقش مخربی در بازارها و معاملات داشته باشند در سویی دیگر می‌تواند با رفتار حرفه‌ای خود به پویایی خرید و فروش‌ها کمک کنند. در این ارتباط مدیر سبدگردانی کارگزاری سرمایه و دانش با معرفی دو گروه از سفته‌بازان در بازارهای مالی و اعلام نقش‌های آنها به تفکیک، چگونگی کنترل جنبه منفی و تقویت اثرات مثبت سفته‌بازی را تشریح کرد. محمد سعید حیدری، مدیر سبدگردانی کارگزاری سرمایه و دانش در قالب یادداشتی با معرفی دو گروه از سفته‌بازان در بازارهای مالی و اعلام نقش‌های آنها به تفکیک، چگونگی کنترل جنبه منفی و تقویت اثرات مثبت سفته‌بازی را تشریح کرد. هکرها در دنیای اینترنت به دو نام هکرهای کلاه سفید و کلاه سیاه شناخته می‌شوند که برای عرصه اینترنت و ارتباطات یکی مفید و دیگر مضر است. این وجه تسمیه را می‌توان به بازارهای مالی نیز توسعه داد. سفته‌بازان در بازارهای مالی حداقل به دو دسته تفکیک می‌شوند. دسته اول افرادی هستند که به دنبال ایجاد یک روند نزولی (در بازارهای دارای امکان فروش استقراضی) یا صعودی سنگین و کسب سود از این روند بوده که آنها را سفته‌بازان کلاه سیاه می‌نامیم. این در حالی است که سفته‌بازانی که نوسان‌گیر نامیده می‌شوند و معمولا در بازه‌های زیر یک هفته یا حتی در بازه‌های روزانه به دنبال خرید و فروش سهام و کسب سودهای بسیار اندک اما روزمره هستند (مشابه بازارگردان‌ها) با عنوان سفته‌بازان کلاه سفید شناخته می‌شوند. این دو دسته سفته‌بازان مجموعا در بازارهای مالی در آن واحد نقش‌ها و اثرات مثبت و منفی متفاوتی دارند، علاوه بر اینکه این افراد باعث افزایش حجم مبادلات می‌شوند (اثر مثبت بر افزایش نقدشوندگی)، گاهی به ایجاد تلاطم در قیمت‌ها و شاخص و حتی ایجاد حباب قیمتی در بازار کمک می‌کنند. کنترل جنبه منفی و تقویت اثرات مثبت سفته‌بازی حال برای کنترل جنبه منفی اثرات سفته‌بازی و تقویت اثر مثبت آن چه باید کرد؟ آیا باید این دو دسته سفته‌باز را در بازار شناسایی و به صورت مستقیم با سفته‌بازان کلاه سیاه برخورد کرد. آیا باید سفته‌بازان کلاه سفید، سازمان یافته و به صورت سیستماتیک مورد حمایت مستقیم قرار گیرند؟ آیا باید مکانیسم‌هایی طراحی کرد که خود به خود باعث تقویت سفته‌بازان کلاه سفید و تضعیف سفته‌بازان کلاه سیاه شود یا...؟ پیشرفت‌های علمی اکنون به ویژه در حوزه‌های اقتصاد، دانش نظریه‌بازی‌ها، دانش طراحی مکانیسم و مالی رفتاری این امکان را فراهم می‌کند که بی‌هیچ دردسری و بدون مواجهه مستقیم با سفته‌بازان فعال در این دو دسته، ابزارها و مکانیسم‌هایی (تشویقی/تنبیهی) را عرضه و معرفی کرد که از طریق آن بتوان رفتار سفته‌بازان کلاه سیاه را به سمت و سوی دلخواه تغییر داد، بدون آنکه باعث شود تعداد سفته‌بازان فعال در بازار به نسبت سرمایه‌گذاران بلندمدت افزایش یا کاهش چشمگیر داشته باشد. ابزارهای تشویقی و تنبیهی مهم‌ترین ابزارهای تشویقی و تنبیهی که در این مورد می‌توان بیان کرد، شامل ابزارهای تشویقی هستند که نباید در حدی انگیزاننده باشد تا باعث افزایش بیش از حد حجم فعالیت‌های سفته‌بازی در بازار شود (این نسبت را از طریق ارزیابی حجم معاملات ماهانه یا سالانه نسبت به ارزش کل بازار می‌توان تحت نظارت قرار داد) و همچنین از آنجا که ایجاد مکانیسم‌های تنبیهی (به ضرر سفته‌بازان کلاه سیاه) حاشیه‌ساز بوده و از طرف دیگر نمی‌توان دقیقا رفتارهای سفته‌بازانه نامناسب را شناسایی و افراد را به انجام فعالیت‌های سفته‌بازی نامطلوب متهم کرد، حرکت به سمت اینگونه ابزارها پیشنهاد نمی‌شود. 5 پیشنهاد پیشنهادهای مطرح شده توسط این کارشناس عبارتند از: حذف مالیات بر فروش سهام برای افرادی که سهام خریداری شده طی یک روز را در همان روز به فروش می‌رسانند. این اقدام باعث تشویق سفته‌بازان کلاه سفید به افزایش حجم فعالیت‌ها و معاملات خود شده و سفته‌بازان کلاه سیاه را نیز تشویق می‌کند مجددا بازدهی واقعی استراتژی‌های معاملاتی خود را در برابر استراتژی‌های معاملاتی کلاه سفیدها مورد بازبینی قرار دهند؛ اعطای تخفیف کارمزدی سیستماتیک با تصویب سازمان (به ویژه با توجه به اینکه حذف مالیات بر فروش مشکل بوده و نیازمند تغییر قانون مالیات‌ها است) برای کسانی که سهام خریداری شده در طول یک روز را در همان روز می‌فروشند یا کسانی که سهام خریداری شده توسط خود را در بازه زمانی زیر یک هفته کاری و با بازدهی کمتر از سه درصد به فروش رسانده‌اند؛ امکان دریافت اعتبار از شرکت‌های کارگزاری جهت خرید سهام تا چند برابر مقررات (طبق مقررات افراد مختلف تا میزان مشخصی و متناسب با ارزش اوراق بهاداری که در اختیار دارند قادر به دریافت اعتبار از شرکت‌های کارگزاری هستند)، برای کسانی که سهام خریداری شده در طول یک روز را در همان روز به فروش می‌رسانند (به شرط آنکه این اعتبار به صورت غیرمتمرکز و روی سهام مختلف مورد استفاده قرار گیرد)؛ از آنجا که سفته‌بازان کلاه سفید تا حد زیادی مشابه بازرگردان‌ها هستند و از آنجا که طبق مقررات امکان اعطای ایستگاه معاملاتی اختصاصی به بازارگردان‌ها و بازارسازها وجود دارد، می‌توان با رعایت برخی استانداردها، برای سفته‌بازان کلاه سفیدی که در حجم‌های بالا و البته به صورت متنوع وارد معاملات روزانه انواع سهام (خرید و فروش در همان روز) می‌شوند، ایستگاه معاملاتی رایگان (با قابلیت مشاهده عمق بازار و سایر قابلیت‌های ایستگاه‌های معاملاتی متعارف شرکت‌های کارگزاری) فراهم کرد و اینکه برای سفته‌بازانی که با نیت فروش سهام در همان روز، اقدام به خرید می‌کنند اما به یک باره سهام آنها با صف فروش مواجه شده و تا پایان روز کاری ادامه می‌یابد، تا زمان رفع صف فروش (بدون از دست رفتن فرصت بهره‌گیری از ابزارهای تشویقی فوق‌الذکر) فرجه قائل شد.