سنندج سردمدار اسکان غیر رسمی

فردین کمانگر- چندی قبل با حضور 600 مهمان داخلی و نمایندگان 15 مهمان خارجی همایش بین‌المللی سکونتگاه‌های فقیرنشین در دانشگاه کردستان برگزار شد و با قرائت بیانیه به کار خود پایان داد. شهرهای سنندج، بندرعباس، زهدان و کرمانشاه سردمدار اسکان‌های غیررسمی در کشور هستند و بیش از 60 درصد بافت جمعیتی در این نوع مناطق اسکان دارند. بسیاری از سکونتگاه‌های فقیرنشین و غیررسمی در چند دهه گذشته (با برنامه یا بدون برنامه) دچار دگرگونی شده‌اند بسیاری راه سامان دادن و بهبود را پیموده‌اند و برخی در شرایط ناشایست کالبدی و اجتماعی و اقتصادی مانده‌اند. پس از سال‌ها کارآزمایی بهسازی هنوز سکونتگاه‌های فقیرنشین چالشی بنیادین برای شهرها به شمار می‌روند. در برخورد با پدیده سکونتگاه‌های خودانگیخته و فقیرنشین شهری رویکردها و برنامه‌های گوناگونی به کار گرفته‌شده که تجربه نشان داده رویکرد چیره کالبدی و بدون پرداختن به نیاز و خواست و اولویت اجتماع محلی و ضعف مشارکت اجتماعات محلی و قرار نگرفتن گروه‌های ذی‌نفع در فرآیند برنامه‌ریزی و اجرا، مایه ناکارآمدی بسیاری از کارها شده است. بازآفرینی پایدار در پی مشارکت فراگیر و افزایش کیفیت و شرایط سکونت و زیست درخور است. در واقع برپایی مدیریت خوب برای بهسازی محله و توانمندسازی اجتماع محلی است. مشارکت محلی، ظرفیت‌سازی، توانمندسازی، فرهنگسازی، گسترش زیرساخت و خدمات، تعریف برنامه‌های پیشگام و برانگیزنده توسعه از جمله نیازهای آغازین رویکردی پایدار برای کامیابی در بهسازی این سکونتگاه‌ها و برپایی شهرهای پایدار است. در راستای بهسازی و بازآفرینی پایدار در سکونتگاه‌های فقیر‌نشینی دانشگاه کردستان اقدام به برگزاری همایشی بین‌المللی کرد که در مدت زمان سه روز به مسایل مختلف پرداخته می‌شود. دبیر اجرایی همایش بین‌المللی سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری این‌باره عنوان می‌کند: این همایش از بهمن‌ماه سال 93 در دانشگاه کردستان و به همت دکتر کیومرث ایراندوست و دکتر هوشمند علیزاده و کیومرث حبیبی به‌عنوان کمیته راهبردی آغاز به کار کرده است. کیومرث حبیبی توضیح می‌دهد: این گردهمایی در نظر دارد افزون بر شناسایی توان و ظرفیت علمی و کاربردی در گستره فقر شهری و دگرگونی‌های سکونتگاه‌های تهیدستان شهری به بررسی نیازهای آموزشی و ظرفیتی در این زمینه بپردازد. وی تصریح می‌کند: قرار است در این همایش با شناسایی نگرش‌ها، تجربه‌های نوین و کاوش ابعاد نظری و کاربردی و آموخته‌ها به نگاشتن چارچوب بایسته برای بهسازی و بازآفرینی پایدار یاری شود و یافته‌ها را با گروه‌های ذی‌نفع به اشتراک گذاشت. این مسوول در ادامه با تشریح مراحل برگزاری این همایش بین‌المللی می‌گوید: پس از آغاز به کار دبیرخانه همایش شاهد تشکیل چهار کمیته تخصصی بودیم و با انسجامی مثال زدنی امور این همایش به پیش رفت و در مجموع 360 چکیده مقاله از کشورهای ایران، سوئیس، بلژیک، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، چین، آفریقای جنوبی، عراق، پاکستان، الجزایر، عربستان سعودی، مصر و هندوستان به دبیرخانه همایش ارسال شده است که از این تعداد چکیده مقاله حدود 280 مقاله مورد تایید اولیه قرار گرفت و 190 مقاله نیز به مرحله نهایی داوری راه پیدا کردند وپس از داوری نهایی نیز 60 مقاله به صورت سخنرانی و 75 مقاله به صورت پوستر در همایش ارائه شده است. حبیبی با تاکید بر اینکه کردستان‌ یکی از استان‌هایی مطرح در بحث سکونتگاه‌های فقیرنشین در کشور است، بیان می‌کند: این همایش در 10 پنل تخصصی برگزار شده و عنوان نشست ششم مختص به استان کردستان و مبحث سکونتگاه‌های فقیرنشین در این استان است. وی می‌افزاید: رویکرد علمی در وزارتخانه ایجاد شده است و این اولین سمینار در بحث بازآفرینی و بهسازی سکونتگاه‌های فقیرنشین با رویکرد علمی برگزار شده و اگر حمایت‌های وزارتخانه را داشته باشیم و در عین حال مسوولان محلی تاثیرگذار باشند، ما تلاش می‌کنیم که دبیرخانه دائمی آن را در سنندج دایر کنیم و این نیازمند سازوکارهای اداری و حمایت‌های دانشگاهی است رییس دانشکده هنر و معماری دانشگاه کردستان نیز می‌گوید: این کنفرانس بین‌المللی با شراکت شرکت عمران و بهسازی شهری و وزارت راه‌وشهرسازی، راه‌وشهرسازی استان کردستان و همکاری شرکت عمران شهرهای جدید و شورای اسلامی شهر تهران، نظام مهندسی ساختمان کشور و برخی نهادهای محلی و ملی دیگر برگزار شد. کیومرث ایران‌دوست با اشاره به سخنرانان کلیدی این همایش عنوان می‌کند: آنچه این همایش را از سایر برنامه‌ها متمایز می‌کند بین‌المللی بودن و حضور چهره‌ها و شخصیت‌های برتر جهانی در این همایش است. آلن گیلبرت از دانشگاه کالج لندن، گراهام تیپل از دانشگاه نیوکاسل، پتر کیلت از دانشگاه نیوکاسل، مهیار عارفی از دانشگاه سینسیناتی آمریکا و عارف حسن موسس و رییس هیات‌‌مدیره مرکز منابع شهری پاکستان سخنرانان ویژه این همایش بودند. همچنین معاونان وزیر راه‌و‌شهرسازی و تعدادی از مسوولان ارشد استان‌های مختلف کشور نیز در این همایش حضور داشتند. این مسوول اضافه می‌کند: کارگاه آموزشی با عنوان «تجارب خوب بازآفرینی سکونتگاه‌های فقیرنشین» و «بازآفرینی شهری با رویکرد مشارکت محلی» یکی از برنامه‌های جانبی کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری بود که برگزار شد. ایراندوست تصریح می‌کند: نمایشگاه تجارب موفق سازمان‌های مرتبط با امور شهری در امور مرتبط با برنامه در حاشیه کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری در دانشگاه کردستان دایر شده بود. وی هدف این کنفرانس بین‌المللی را شناخت چند و چون دگرگونی‌ سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری در ایران و جهان، بررسی و به اشتراک گذاشتن آموخته‌های بهسازی و بازآفرینی شهری پایدار، بررسی نقش نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری در شکل‌گیری و ساماندهی پدیده سکونتگاه‌های خودانگیخته و فقیرنشین شهری و تبادل‌نظر برای نگاشتن چارچوب رویکرد فراگیر جهت چاره چالش سکونتگاه‌های تهیدستان و بهسازی و بازآفرینی عنوان کرد. وی به محورهای این همایش نیز اشاره کرد و گفت: توانمندسازی و بازآفرینی مسکن فقرا از تامین تا تسهیل‌گری، حکمروایی شهری و سکونتگاه‌های فقیرنشین، رویکردهای پیش‌نگرانه و پیشگیرانه گسترش محدوده‌های نابسامان شهری، سیر دگرگونی سکونتگاه‌های خودانگیخته شهری، چالش‌ها و فرصت‌های سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری، تاب‌آوری شهری و سکونتگاه‌های فقیرنشین، فرهنگ شهروندی و مشارکت و ظرفیت‌سازی محلی از محورهای همایش بین‌المللی سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری است. این مسوول، هویت و سکونتگاه‌های خودانگیخته شهری، تامین مالی مسکن فقرا، قوانین، مقررات، ضوابط و استانداردهای مسکن فقرا، مدیریت زمین و برنامه‌ریزی مسکن فقرا، محیط‌زیست و سکونتگاه‌های فقیرنشین، طرح‌های پیشگام و بهسازی و ارتقای محله‌های تهیدستان، تجارب موفق بازآفرینی و بهسازی شهری، اقتصاد فقرا و بخش غیررسمی و فقرزدایی در اجتماعات محلی و شهرهای جدید و مسکن در استطاعت فقرا را از دیگر محورهای این همایش برشمرد. وی در ادامه اضافه می‌کند: ممکن است این همایش در استان تاثیر مستقیم فوری نداشته باشد. اما باید توجه دیگران را به این مساله معطوف کنیم و یکسری تجارت و اندوخته علمی در این خصوص در اختیار داریم که در این همایش به اشتراک می‌گذاریم. همچنین مسوولان استانی و کشوری را نسبت به این مساله حساس می‌کنیم و مطمئن هستیم که در میان‌مدت تاثیر خود را در برخواهد داشت و انتظار داریم که مسوولان نیز احساس مسوولیت کنند و این تجارب علمی و آکادمیک بهره‌ لازم را ببرند. عضو کمیته راهبردی همایش نیز در این باره می‌گوید: در حال حاضر سکونتگاه‌های فقیر‌نشین، سکونتگاه‌های غیر رسمی و خود انگیخته وجود دارد و بحث حاشیه‌نشینی مدت‌هاست که کنار گذاشته شده است. هوشمند علیزاده توضیح می‌دهد: این سکونتگاه‌ها بخشی از جامعه هستند که در طول زمان و بر اثر برخی مشکلات ایجاد شده است که بخشی از آن مربوط به مهاجرت‌های بی‌رویه و سازمان یافته نیستند و بستری را برای سکونت ندارند و باتوجه‌ به هزینه‌های اسکان رسمی به ناچار به این سکونتگاه‌ها پناه می‌برند. در واقع حاشینه‌نشینی که ما به آن اشاره می‌کنیم بحث حاشیه از نظر فضایی است نه اجتماعی و محتوایی. در ادامه کارشناس ارشد مدیریت شهری می‌گوید: سیاست کلی همایش بین‌المللی سکونتگاه‌های فقیر‌نشین بر این است که دیگر این نوع سکونتگاه‌ها ایجاد نشوند یا از پدید آمدن آنها پیشگیری شود. حسین قادرمرزی اضافه می‌کند: با فرهنگ‌سازی و مشارکت مردمی در مدیریت شهری بتوانیم در بحث پیشگیری اقدامات لازم را انجام دهیم که دیگر شاهد احداث شهرک‌های اقماری همچون نایسر، ننله، حسن‌آباد و دوشان نباشیم.