لایروبی بنادر ایران و توانمندی فنی و مدیریتی ذینفعان

توجه به فراخوان سازمان بنادر و دریانوردی به تاریخ 13/08/1394 در خصوص انتخاب سه پیمانکار داخلی جهت لایروبی بنادر تابعه خود در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان به مبلغ حدودا 400 میلیارد تومان در قالب قرارداد اجاره و فروش تجهیزات لایروبی به منظور عملیات لایروبی، راهبری، نگهداری و تعمیرات لایروب‌ها و تجهیزات مربوطه در بازه زمانی حداقل سه و حداکثر پنج ساله و اعلام نام برندگان مزایده یادشده در تاریخ 18/12/1394 نگارنده را بر آن داشت تا در خصوص این مزایده سوالاتی را از مسوولان برگزار کننده مطرح کند، چرا که بررسی پروژه‌های انجام گرفته در حوزه لایروبی بنادر ایران این نکته را نمایان ساخته که توانمندی و شایستگی فنی و مدیریتی پیمانکاران داخلی در مقایسه با پیمانکاران لایروبی خارجی بسیار ضعیف و ابتدایی می‌باشد طوری که شاخص‌های زمان، قیمت و کیفیت پروژه‌های تکمیل شده در طول 15 سال گذشته نسبت به قرارداد اولیه انحراف‌های غیرمعمول و مخرب را داشته‌اند! خسارت‌ها و ندانم‌کاری‌هایی که به نظر می‌رسد در طول 20 سال گذشته توسط هیچ نهاد یا ارگان نظارتی مورد بررسی و واکاوی دقیق قرار نگرفته است! چرایی ادامه وضعیت نامناسب پروژه‌های لایروبی کشور را باید در آگاهی و شناخت کم مرجع دریایی کشور یا همان تیم کارفرمایی و نیز پیمانکاران مربوطه از صنعت لایروبی دانست‌‌. در این خصوص لازم به ذکر است که مرجع دریایی کشور در کنار ضعف بدنه کارشناسی، در حوزه تدوین قوانین و مقررات مرتبط با پروژه‌های لایروبی و دستورالعمل‌های مدون و به روز دارای کاستی‌های بی‌شماری است و نیز پیمانکاران لایروبی داخلی هم فاقد دانش، تجربه و تجهیزات لازم برای انجام چنین پروژه‌هایی می‌باشند‌‌. حال چرا و بر اساس چه شاخص‌ها و سیاست‌هایی، سازمان بنادر و دریانوردی در قالب کارفرما یک چنین پروژه‌هایی را به پیمانکاران ناتوان واگذار می‌کند جای سوال است!؟ براستی از منظر سازمان بنادر و دریانوردی، شاخص‌های ارزیابی توانمندی‌های مالی، فنی، تجهیزاتی، تجربی و مدیریتی پیمانکاران داخلی برای پروژه‌های لایروبی چه می‌باشند؟ و این ارزیابی توسط چه افرادی و با چه شایستگی و توانمندی‌هایی انجام پذیرفته و می‌پذیرد!؟ براستی تا چه زمانی باید هزینه ندانم‌کاری‌ها و سوءمدیریت‌ها را از جیب مردم نجیب ایران پرداخت کرد!؟ آیا وقت آن نرسیده تا مدیران و مسوولان مربوطه به پذیرش شکست سیاست‌های حمایتی پیشین و فعلی از صنعت لایروبی کشور به منظور ایجاد و توسعه شرکتی تمام‌عیار ملی در حوزه لایروبی اعتراف کنند؟ آیا وقت آن نرسیده تا سازمان بنادر و دریانوردی، انجام پروژه‌های لایروبی بنادر تابعه خود را به شرکت‌های باسابقه و خوشنام خارجی که رهبری این صنعت را در جهان عهده‌دار هستند واگذار کند!؟ شرکت‌هایی که قیمت‌های پیشنهادی آنها در مناقصات واقعی و اکثر پروژه‌های خود را پیش از موعد مقرر در قرارداد تکمیل و با کیفیت بالا تحویل کارفرما می‌دهند، درست برعکس پیمانکاران داخلی‌‌. در اینجا بد نیست به این موضوع اشاره کرد که پروژه‌ای اگر قرار است پیمانکاران داخلی چهار ساله تکمیل و تحویل کارفرما دهند شرکت‌های طراز اول دنیا در 9 ماه تکمیل و با کفیت بالا تحویل می‌دهند‌‌ در تایید انحراف از شاخص‌های کلیدی قرارداد‌های لایروبی کشور در 15 سال گذشته که توسط شرکت‌های داخلی انجام پذیرفته و نیز سوءمدیریت و ندانم‌کاری‌های ذینفعان مرتبط، کافی است تا سازمان بنادر و دریانوردی پاسخ خود را به پرسش‌های ذیل در قالب هر پروژه لایروبی تکمیل شده یا در دست اجرا به جامعه دریایی کشور اعلام کند‌‌. 1- برای هر پروژه اطلاعاتی از قبیل شرح پروژه، قیمت قرارداد، مدت زمان اولیه و تمدید شده قرارداد، تاریخ شروع و اتمام قرارداد، تاریخ واقعی تکمیل پروژه، تاخیرات مجاز و غیر مجاز، درصد پیشرفت فیزیکی و اطلاعات تماس افراد مطلع در گروه کارفرما، پیمانکار لایروبی و مشاوران را در عملکرد سالانه خود اعلام کنند‌‌. 2- آیا در پروژه‌های تکمیل شده یا در دست اجرا اسناد مهمی از قبیل روش اجرایی کار، لیستی از تجهیزات و ماشین‌الات خشکی و دریایی، دستورالعمل کیفی پروژه شامل‌: طرح یا نقشه ایمنی، سلامت و محیط‌زیست، دستورالعمل محیط‌زیست و دستورالعمل ایمنی و سلامت، ساختار سازمانی پروژه در دو بخش دریا و خشکی، سیستم مدیریت کیفی، گواهینامه‌های ایزو از جانب شرکت‌های صلاحیت‌دار در امر لایروبی (ISO 9001:2008 ,ISO 14001:2004, OHSAS 18001:2007)، طرح ایمنی و کنترل حریق شناورها، طرح اضطرار آلودگی دریا به مواد نفتی، رزومه، تحصیلات و دوره‌های آموزشی کارکنان خشکی و دریایی، گواهینامه‌های رده‌بندی و ثبتی شناورها و بیمه‌نامه‌های مرتبط با تجهیزات خشکی و دریا و مسوولیت ذینفعان نسبت به یکدیگر و شخص ثالث در پروژه‌ها موجود بوده یا هست؟ در پایان توصیه می‌شود تا مدیران سازمان بنادر و دریانوردی کلان نگر باشند و منافع ملی را در تصمیمات خود بیش از پیش لحاظ کنند و اولویت سازمان متبوع خود را در بهره‌برداری سریع‌تر و ایمن‌تر از بنادر و اسکله‌های تجاری کشور ببینند و بین این دو ضرورت یعنی این مهم و توسعه ناوگان لایروبی و ایجاد زنجیره تامین صنعت لایروبی در مقطع حساس کنونی کشور تعادل منطقی برقرار نمایند‌‌. * کارشناس دریایی