دور جدید تشدید رقابت

گروه نفت و انرژی- کاهش ارزش دلار و حملات به زیرساخت‌های نفتی نیجریه موجب شد تا قیمت نفت روز گذشته به کانال 50 دلار بازگردد اما مشاهده علائمی از ترمیم تولید نفت آمریکا مانع افزایش بیشتر قیمت‌ها شد. این روزها، کارشناسان و تحلیلگران به آینده بازار نفت خوشبین شدند و بر این باورند که نتیجه نشست اوپک سبب شده بازار توسط خودش کنترل شود و این اتفاق جدید قیمت نفت خام را بین 60 تا 65 دلار در هر بشکه در شش ماهه دوم سال بالا خواهد برد اما برای قیمت‌های نفت 80، 90 و 100 دلاری باید دو سال دیگر صبر کرد. براساس این گزارش، قیمت هر بشکه نفت برنت روز گذشته تا 50 دلار و 10 سنت بالا رفت سپس تعدیل شد و با 38 سنت، معادل 7/0 درصد افزایش به رقم 50 دلار و دو سنت رسید. قیمت نفت خام آمریکا نیز با 41 سنت، معادل 8/0 درصد افزایش به 49 دلار و سه سنت رسید. به اعتقاد تجار، قیمت نفت پس از آن افزایش یافت که شاخص دلار آمریکا پس از انتشار گزارش ضعیف بازار کار آمریکا در روز جمعه، شاهد افت شدیدی بود. گزارش ضعیف از بازار کار آمریکا موجب نگرانی از وضعیت اقتصاد آمریکا شد و احتمال افزایش نرخ بهره در آینده نزدیک را کاهش داد. کاهش ارزش دلار، موجب تقویت تقاضا برای نفت در سایر نقاط جهان می‌شود زیرا نفت ارزش‌گذاری شده به دلار را برای دارندگان سایر ارزها ارزان‌تر می‌کند. بانک‌ ای‌ان‌زد روز دوشنبه گفت: «کاهش ارزش دلار موجب افزایش قیمت کالاها شده است.» فرا رسیدن ماه مبارک رمضان در کشورهای اسلامی بر افزایش تقاضا برای سوخت خودروها و رشد قیمت نفت تاثیر گذاشته است. دیگر عامل تقویت قیمت نفت حملات به زیرساخت‌های نفتی نیجریه بوده که تولید نفت این کشور را به پایین‌ترین رقم در بیش از 20 سال گذشته رسانده است. شورشیان گفته‌اند، ممکن است تولید نفت این کشور به زودی به صفر برسد. تاکنون کاهش عرضه کشورهایی نظیر نیجریه یا لیبی، از ناحیه افزایش عرضه کشورهای خاورمیانه به خصوص ایران جبران شده است. از طرفی با توجه به بازگشت سریع‌تر از حد انتظار نفت ایران به بازار نفت، ممکن است روند ترمیم قیمت نفت متوقف شود. تولید نفت ایران سریع‌تر از آنچه آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده بود، افزایش یافته و به بالاترین رقم از سال 2011 تاکنون رسیده است. در همین حال قیمت نفت به دلیل کاهش عرضه نفت نیجریه و کانادا که موجب خنثی کردن افزایش عرضه نفت ایران شده، به بالای 50 دلار رسیده است اما به گفته تحلیلگران کومرزبانک و بانک بارکلیز، ترمیم احتمالی کاهش عرضه از جایی دیگر در جهان این ریسک را به دنبال دارد که موجب افزایش مجدد فشار بر قیمت‌ها شود. اوگن وینبرگ، رییس بخش تحقیقات کالایی کومرزبانک در فرانکفورت گفت: «افزایش (تولید ایران) فراتر از حد انتظار بوده است ... ما اکنون در نزدیکی حد توازن قرار داریم اما این ناشی از اختلالات موقتی به وجود آمده در تولید است.» اختلالات پیش‌بینی نشده در عرضه نفت برخی کشورها مثل نیجریه و کانادا و افزایش تقاضای کشورهایی همچون چین و هند به نفت برنت کمک کرده تا نسبت به پایین‌ترین رقم‌های 12 سال گذشته در ماه ژانویه تقریبا 80 درصد رشد کند. میسوین ماهش، تحلیلگر بازار نفت در بانک بارکلیز در لندن گفت: «ممکن است اختلالات پیش‌بینی نشده برطرف شود و نفت این کشورها به بازار برگردد و تقاضا نیز احتمالا در سه ماهه سوم سال اندکی تضعیف خواهد شد ... پیش‌بینی ما از قیمت نفت برای سه ماهه سوم سال کاهشی است زیرا برخی اختلالات پیش‌بینی نشده در عرضه در حال رفع شدن است همچنین برخی مسایل ناشی از ملاحظات کلان اقتصادی وجود دارد.» حمایت عربستان از قیمت ۵٠ دلاری نفت خام عربستان سعودی معتقد است که قیمت نفت در حدود ۵٠ دلار برای هر بشکه، مانع بهبود وضع بازار نخواهد شد. به گزارش روزنامه گالف نیوز، خالد الفالح وزیر انرژی، صنعت و منابع معدنی عربستان گفت: بهای نفت در حدود ۵٠ دلار برای هر بشکه به تولیدکنندگان نفت شیل (ماسه‌ای) و دیگر تولیدکنندگان پرهزینه نفت، امکان افزایش عرضه را تا سطحی که مانع بهبود وضع بازار شود، نخواهد داد. الفالح پس از شرکت در نشست نیم سالانه وزیران سازمان کشورهای صادرکننده نفت «اوپک» روز پنجشنبه در وین پایتخت اتریش افزود: قیمت‌های نفت خام در پی افت دو ساله اخیر باید در سطح بالای ۵٠ دلار برای هربشکه باشد تا نفت خام بیشتری به بازار عرضه شود. وی گفت: من با شمار زیادی از مدیران و اعضا هیات مدیره این صنعت نفت صحبت کرده‌ام و تصور نمی‌کنم با نفت ۵٠ دلاری، شاهد سرمایه‌گذاری مجدد در این صنعت باشید. الفالح که ماه گذشته (می) به جای علی النعیمی به سمت وزیر نفت عربستان سعودی منصوب شد، گفت: رقم دقیقی برای بهای نفت که موجب عرضه سریع نفت خام به بازار شود، وجود ندارد. وی افزود: به نظرم این قیمت بالای ۵٠ دلار خواهد بود، زیرا ما قیمت‌های ١٠٠ و ١١٠ دلاری نفت را آزموده و دیده‌ایم که موجب عرضه بیش از حد نفت به بازار می‌شود. به گفته الفالح، عربستان سعودی با تولید نفت شیل مخالف نیست و مایل به عرضه بیشتر این محصول به مقداری است که توازن بازار را برهم نزند. وزیر انرژی عربستان همچنین اعلام کرد رشد تولید شیل حدود ٢٠٠ تا ٣٠٠ هزار بشکه در روز مناسب و تولید نفت شیل ضروری است زیرا شکاف و خلا بازار را پر می‌کند اما رشد آن نباید در سطوح پیش از ٢٠١۵ باشد که تولید سالانه آن تا ٨٠٠ هزار بشکه در روز افزایش می‌یافت. رقابت در بازار نفت در حال افزایش است عربستان روز یکشنبه قیمت نفت خود در بازار اروپا را کاهش و نشان داد که پس از ناکامی اوپک در تعیین سقف جدید به دلیل افزایش صادرات ایران، رقابت در بازار نفت در حال افزایش است. شرکت سعودی آرامکو در ایمیل ارسالی به مشتریان خود گفته قیمت نفت سبک خود برای تحویل در ماه ژوئیه در شمال غرب اروپا را 35 سنت و در مدیترانه 10 سنت کاهش می‌دهد. این کاهش قیمت از این جهت غیرمنتظره است که میزان تقاضا برای نفت معمولا در نیمه دوم سال با پایان عملیات تعمیرات پالایشگاه‌ها افزایش می‌یابد. به علاوه اختلالات ایجادشده اخیر در عرضه نفت کشورهایی نظیر نیجریه، موجب کاهش نسبی مازاد عرضه در بازار شده است. اما اقدام عربستان پس از آن صورت می‌گیرد که کشورهای عضو اوپک پنجشنبه گذشته نتوانستند روی سقف تولید جدید سازمان توافق کنند. نبود یک سقف محدودکننده تولید عملا زمینه را برای دو عضو رقیب یعنی ایران و عربستان جهت افزایش بیشتر تولید فراهم می‌سازد. تنش‌های ژئوپلتیک نیز در نرسیدن به توافقی بر سر محدود شدن تولید موثر بوده و ایران قاطعانه مخالف هرگونه اقدامی در جهت محدود کردن تولید خود است اما عربستان نسبت به محدود کردن جمعی تولید اوپک ابراز تمایل کرده است. کاهش قیمت نفت عربستان در بازار اروپا موجب تشدید رقابت بین ایران و عربستان خواهد شد. ایران در ماه فوریه صادرات نفت خود به بازار اروپا را از سر گرفت و اکنون به شدت در حال رقابت با عربستانی است که در دوره تحریم‌ها بخشی از سهم ایران از بازار اروپا را تصاحب کرده است. صادرات نفت ایران به اتحادیه اروپا هم‌اکنون به 400 هزار بشکه در روز رسیده است. به گفته مقامات ایرانی، این رقم قرار است در ماه‌های آینده و پس از انعقاد قراردادهایی با یونان، فرانسه و ایتالیا به 700 هزار بشکه برسد. این در حالی است که بر اساس آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی متوسط صادرات نفت عربستان به اروپا در سال گذشته میلادی به 800 هزار بشکه در روز رسید. تاثیر نشست اخیر اوپک نماینده سابق ایران در اوپک درباره تاثیر نشست اخیر اوپک بر بازار نفت بیان کرد: سقف تولید نفت باز هم تعیین نشد و فقط اوپک اعلام کرده قصد دارد بازار نفت را در بلندمدت به ثبات برساند. به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه‌مدت اتفاق جدیدی در بازار نفت رخ دهد. محمدعلی خطیبی‌طباطبایی در گفت‌وگو با اقتصادنیوز با بیان اینکه در انتخاب دبیرکل اوپک ابهامی بزرگ وجود دارد، اظهار کرد: حمایت ایران از کاندیدای ونزوئلا منطقی‌تر بود. بین اندونزی، نیجریه و ونزوئلا گزینه منطقی برای دبیرکلی اوپک ونزوئلا بود، زیرا ایران با این کشور در سال‌های اخیر همکاری‌های بسیاری داشته است. ایران با حمایت از کاندیدای ونزوئلا می‌توانست در سایه رفت‌وآمد هیات‌های تجاری این کشور از بهبود درآمدهای نفتی و افزایش صادرات محصولات نفتی بهره‌مند شود ضمن اینکه وضعیت تولید نفت کشور هم بهتر بود. خطیبی افزود: رفتار نیجریه مطمئنا متاثر از عربستان است و رای عربستان به نیجریه خود ابهاماتی به همراه دارد و مشخص است عربستان با کنار گذاشتن کاندیدای خود نقش‌هایی در پشت پرده دارد. او نشست اخیر اوپک را برای سیاست‌های جدید نفتی بی‌نتیجه دانست و گفت: سقف تولید نفت باز هم تعیین نشد و فقط اوپک اعلام کرده قصد دارد بازار نفت را در بلندمدت به ثبات برساند. به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه‌مدت اتفاق جدیدی در بازار نفت رخ دهد. نماینده سابق ایران در اوپک افزود: در سال‌های گذشته معمولا اوپک برنامه‌ای برای ثبات بازار داشت در طول شش ماه بازار نفت را به این ثبات می‌رساند اما در مقطع کنونی بازار نفت به حال خود رها شده و تصمیم مشخصی برای تولید و قیمت نفت گرفته نمی‌شود. در اوپک برای هیچ کدام یک از این سیاست‌ها تصمیم جدیدی گرفته نمی‌شود و فقط سیاست این است که در بلندمدت بازار نفت به ثبات برسد و برای کوتاه‌مدت برنامه جدیدی تعیین نمی‌شود. وی تصریح کرد: نیجریه هفت سال تجربه دبیر کلی اوپک را داشته و با احتساب این دوره جدید که به نظر می‌رسد دومین دوره هم نیجریه ابقا شود، 15 سال اوپک را در کارنامه نفتی خود دارد، در عین حال که ایران با وجود اینکه تولیدکننده بزرگی در عرصه نفت محسوب می‌شود برای دبیری اوپک رای نمی‌آورد. اما نیجریه با وجود کشتار شیعیان و کاهش تولید نفت در اوپک صاحب قدرت می‌شود. خطیبی با بیان اینکه این انتخاب به این دلایل دارای ابهام است، گفت: موضوع غیرمنطقی دیگر این است که همواره کاندیدای کشورهای خارج از منطقه خلیج‌فارس انتخاب می‌شوند و کشورهای عرب توانستند بازار را به سمتی که خود می‌خواهند حرکت دهند. انتخاب کاندیدای این کشورها تنها به نفع عربستان تمام می‌شود چراکه سیاستگذاری این کشورها متاثر از عربستان است. ناامیدی ناظران بین‌المللی از قدرت اوپک همچنین تحلیلگران بازار نفت می‌گویند، اوپک تبدیل به سازمان ناکارآمدی شده که حتی برای تثبیت تولید نفت نمی‌تواند به نتیجه برسد. کشورهای عضو سازمان صادرکننده نفت خام درنشست هفته گذشته برای تصمیم‌گیری درباره کاهش تولید که منجر به تغییر قیمت‌ها در بازار نفت می‌شد، موفق نشدند. اگرچه این تحلیل که عمر این کارتل نفتی به پایان رسیده از مدت‌ها قبل مطرح شده است اما در این نشست اعضا نتوانستند سیاست‌های خود را که منجر به تغییر بازار نفت خواهد شد به کرسی بنشانند. اوپک نزدیک به 40 درصد از نفت خام جهان را تامین می‌کند و در صورتی که تولید خود را تثبیت کند، بازار نفت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. از همین رو است که می‌گویند، اوپک پایان یافته است. اوپک حالا فقط یک پوشش است. این را اوپنهایمر تحلیلگر انرژی در گفت‌وگو با سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید. حتی تولیدکننده‌های شیل هم سیاست‌های خود را همزمان با تغییرات قیمتی بازار نفت، تغییر می‌دهند. نشست اوپک اواخر آوریل و همچنین پنجشنبه گذشته، دستاوردی برای اعضای اوپک در تثبیت تولید نفت نداشت، آنچه از این نشست به‌دست آمد در واقع ناظران بین‌المللی نفت را از نقش این کارتل نفتی ناامید کرد.