از کسادی بازار بنزین تا جذابیت گازوییل

گروه نفت و انرژی- دورانی که بنزین با قیمت 100 تومان به ازای هر لیتر عرضه می‌شد، قاچاق سوخت در ایران رونق گرفته بود به گونه‌ای که قاچاق بنزین از ایران حدود شش برابر سود نصیب قاچاقچیان می‌کرد. مطابق آمار شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی، روزانه 50 میلیون لیتر بنزین در داخل کشور تولید می‌شود که این رقم جوابگوی نیاز داخل نیست و مازاد آن با ارز دولتی وارد می‌شود. یعنی دولت با وجود افزایش قیمت بنزین به هزار تومان همچنان بابت بنزینی که در جایگاه‌های سوخت به فروش می‌رسد، یارانه پرداخت می‌کند. یارانه‌ای که از جیب همه مردم می‌رود و قاچاقچیان آن را در اختیار همسایه‌های ما قرار می‌دهند. تجربه فاز اول هدفمندی نشان داد که دو نرخی بودن، رانت‌خواری و قاچاق سوخت را به‌دنبال دارد و به همین منظور برای جلوگیری از این کار، دولت در سال‌جاری عرضه تک‌نرخی بنزین را آغاز کرد. بعد از تک‌نرخی شدن بنزین به دلیل نزدیک شدن قیمت بنزین داخلی با فوب خلیج، حاشیه سود قاچاق بنزین نیز کاهش یافت. هم‌اکنون تفاوت قیمتی قابل توجهی بین بنزین عرضه‌شده در ایران و حتی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس و ترکیه وجود ندارد و بنزین به قیمت‌های 1000 و 1200 تومان عرضه می‌شود که قیمت جهانی بنزین هم در همین محدوده بوده و از این رو توجیه اقتصادی قاچاق بنزین از ایران به کشورهای همسایه به حداقل کاهش یافته است. به همین منظور روز گذشته مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران با اشاره به کاهش شدید قاچاق بنزین در کشور در پی تک‌نرخی شدن این فرآورده نفتی، گفت: گازوییل همچنان برای قاچاق جاذبه دارد. ناصر سجادی با تاکید بر اینکه تک‌نرخی شدن بنزین در کشور شدت قاچاق این فرآورده را کاهش داده است، گفت: نکته قابل توجه این است که از زمانی که بنزین تک‌نرخی شد، رشد مصرف بیشتر شهرها و مناطق مرزی کشور کمتر از رشد مصرف کشور بوده است که این موضوع نشان‌دهنده نبود تمایل به قاچاق بنزین است. وی با اشاره به تفاوت خیره‌کننده نرخ ٣٠٠ تومانی هر لیتر گازوییل با قیمت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی گفت: این حامل انرژی همچنان برای قاچاق جاذبه دارد به همین دلیل امسال براساس مصوبه سال گذشته هیات دولت، عرضه گازوییل در بخش حمل‌ونقل براساس پیمایش انجام می‌شود از این رو از ابتدای مهرماه امسال عرضه گازوییل در بخش حمل‌ونقل براساس اطلاعات بارنامه و میزان پیمایش است. کاهش مصرف گازوییل مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفت: از ابتدای آغاز طرح عرضه گازوییل بخش حمل‌و‌نقل براساس پیمایش از مهرماه تا پایان آذرماه مصرف این حامل انرژی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ١۵ درصد (معادل هشت میلیون لیتر) کاهش یافته است البته برخی کارشناسان اعتقاد دارند نیمی از این کاهش مربوط به رکود موجود در بازار است. سجادی گفت: با اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پیش‌بینی می‌شود با تحرک اقتصادی در کشور مصرف سوخت نیز افزایش یابد. کاهش کشفیات سوخت قاچاق مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفت: میزان کشفیات قاچاق فرآورده‌های نفتی در هفت ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته در بخش گازوییل، بنزین، نفت کوره و نفت سفید به ترتیب ۵٠، ۴٠، ٣۶ و ١٢ درصد کاهش داشته است از این رو در مجموع میزان کشفیات کاهشی بوده است. از ابتدای آذرماه امسال، بنزین معمولی به صورت تک‌نرخی و با قیمت یک‌هزار تومان و بنزین سوپر با قیمت ۱۲۰۰ تومان در جایگاه‌های کل کشور عرضه می‌شود. گازوییل در بورس اما قاچاق گازوییل همچنان در بورس قرار دارد به‌گونه‌ای که تداوم قاچاق سوخت از استان‌های شرقی به افغانستان و پاکستان با وجود اقدامات امنیتی و انتظامی صورت گرفته و اجرای قانون سهمیه‌بندی مصرف سوخت، سود سرشار قاچاق گازوییل را روانه جیب سودجویان می‌کند. قاچاق سوخت از ایران به استان فقیر بلوچستان پاکستان به یک تجارت پرمنفعت تبدیل شده تا جایی که قاچاقچیان مواد مخدر در این منطقه هم‌‌مرز ایران قاچاق تریاک را رهاکرده و به قاچاق سوخت روی آورده‌‌اند. قاچاق سوخت در سیستان‌و‌بلوچستان مدت‌هاست که به یکی از مشاغل تعریف شده در استان تبدیل شد به‌گونه‌ای که روزانه حدود سه میلیون لیتر فرآورده سوختی از این استان خارج می‌شد در حالی‌که کل گازوییل توزیع شده در استان روزانه یک میلیون و ۳۵۰ هزار لیتر است. مقدار سوخت قاچاق از ایران به پاکستان به‌طور دقیق مشخص نیست اما تاجران سوخت می‌گویند روزانه ۱۰۰ تا ۱۳۰ تانکر که هر کدام قابلیت ۲۵ تا ۴۰ هزار لیتر دارند، گازوییل قاچاق را از ایران به بلوچستان پاکستان حمل می‌کنند. قیمت یک لیتر بنزین و گازوییل در کشور عراق 500 دینار یعنی معادل حدود 1500 تومان است البته قیمت سوخت در بخش‌های نیمه خودمختار و شمالی این کشور 1500 دینار معادل 4500 تومان است. بنزین در پاکستان یک دلار و 16 سنت گزارش می‌شود. بهای هر لیتر بنزین در ترکیه 69/2 دلار (٨٩۶۶ تومان با دلار 3/3333 تومانی) است. بر این اساس قاچاق هر لیتر بنزین از ایران به ترکیه حدود 57/2 دلار (٨۵۶۶ تومان) و قاچاق هر لیتر دیزل (گازوییل) بالغ بر 33/2 دلار (٧٧۶۶ تومان) سود دربر دارد. نرخ هر لیتر بنزین 53 افغانی است و در نهایت ارزان‌ترین بنزین در ترکمنستان عرضه می‌شود که قیمت هر لیتر آن در ترکمنستان 30 سنت گزارش شده است.