تاثیر کاهش ارزش یوآن بر تجارت خارجی ایران

تاثیر کاهش ارزش یوآن بر تجارت خارجی ایران سیدحمیدرضا اشرف‌زاده* کشور چین در نیمه ژانویه سال میلادی جاری نرخ یوآن در برابر دلار را 9/1 درصد کاهش داد. این اقدام باعث نگرانی بسیاری از بانک‌های مرکزی جهان شد. نرخ یوآن به نرخ دلار میخکوب است و بسیاری معتقدند این اقدام چین برای تحرک بخشیدن به رشد اقتصادی و افزایش صادرات این کشور بوده است. در حقیقت نرخ رشد اقتصادی چین (که برای دنیا بسیار اهمیت دارد) به زیر هفت درصد رسیده و مقامات چینی احساس می‌کنند اقتصاد چین دچار تزلزل شده است. با توجه به اینکه بانک‌های مرکزی در دنیا ابزار‌های بسیار محدودی در اختیار دارند، یگانه چاره، کاهش ارزش پول داخلی است. صادرات چین در ماه ژوئیه 2015 نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش نشان می‌دهد که نخستین نشانه‌های تزلزل در اقتصاد این کشور است. در سال گذشته بسیاری از ارز‌های معتبر جهان مثل وون کره جنوبی، ین ژاپن و یورو افزایش ارزش یافتند که دولت چین را وادار کرد با توجه به میخکوب بودن یوآن به دلار، نرخ برابری آن را کاهش دهد. اروپا یکی از بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی چین است و افزایش ارزش یوآن نسبت به یورو سبب می‌شد صادرات چین گران‌تر شود و تقاضا برای کالاهای این کشور کاهش یابد. اما این اقدام چین چه تاثیری بر تجارت خارجی ایران (نظیر واردات ایران از چین، کل واردات ایران، صادرات ایران به چین و کل صادرات ایران) خواهد داشت؟ از آنجا که بیشتر تجارت خارجی ایران با دلار انجام می‌شود و نرخ دلار در ایران نیز در چند هفته اخیر افزایش یافته است، پاسخ به این سوال چندان ساده نیست. از یک طرف با تضعیف ریال در برابر دلار که به تضعیف ریال در مقابل یوآن و سایر ارز‌های عمده منجر می‌شود، برآیند این نیرو‌ها به احتمال زیاد سبب کاهش تقاضای وارداتی ایران از چین خواهد بود زیرا میزان تضعیف ریال در مقابل دلار بیش از تضعیف یوآن در مقابل دلار است. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که صادرات ایران به چین و به جهان نیز افزایش خواهد یافت. البته باید در نظر داشت اجرای برجام سبب افزایش واردات ایران از چین و جهان می‌شود که این، نیروی دیگری غیر از اهرم نرخ ارز است. در هر حال در سال‌های 2014 و 2015 تحولات مهمی در نرخ‌های ارز معتبر اتفاق افتاد. در بهار سال 2014، نرخ یورو بسیار بالا بود و مقامات بانک مرکزی اروپا این اتفاق را که موجب کاهش تورم و تسهیل مدیریت سیاست پولی می‌شد، برای اروپا مبارک دانستند. با وجود این، اقدامات تحرک‌بخشی بعدی به اقتصاد اروپا (نظیر طرح بانک مرکزی اروپا برای خرید هزار میلیارد یورو اوراق قرضه)، موجب کاهش ارزش یورو در مقابل دلار شد و این اتفاق چین را وادار به تضعیف یوآن کرد. در کل تضعیف یوآن موجب ارزان‌تر شدن کالاهای چینی در بازار خارجی می‌شود و در نتیجه بر ورود تکنولوژی به ایران و کالاهای سرمایه‌ای تاثیر گذاشته و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اتفاق سبب می‌شود سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران، چین محور شود و افزایش یابد. افزایش سرمایه‌گذاری نیز سبب افزایش واردات خواهد شد. به نظر می‌آید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران فعلا برنامه‌ای برای ریال نداشته و سیاست فعال ارزی را دنبال نمی‌کند. در چند هفته گذشته دلار به‌طور مرتب در حال افزایش ارزش در مقابل ریال بوده و بانک مرکزی برنامه‌ای در حال حاضر برای کاهش فاصله نرخ ارز بازار آزاد و نرخ مبادله‌ای ندارد و به این ترتیب سه اثر ذیل قابل انتظار است. 1- نیروی وارد به اقتصاد ایران از ناحیه برجام 2- تضعیف ریال در مقابل دلار و یوآن 3- تحول بلندمدت سرمایه‌گذاری در ایران و اثری که بر تجارت خارجی خواهد داشت. از آنجا که ایران و چین تصمیم گرفته‌اند روابط تجاری خود را تا سطح 600 میلیارد دلار افزایش دهند، تضعیف یوآن در برابر ارزهای عمده خارجی اتفاق مساعدی برای ایران خواهد بود. البته باید توجه داشت کشور‌های در حال توسعه در بازارهای خارجی مرتبا یکدیگر را از صحنه خارج می‌کنند (یعنی کالاهای صادراتی یکی جانشین کالاهای صادراتی کشور دیگر می‌شود)،‌ بنابراین مدیریت سیاست پولی در ایران نقش حساسی در موفقیت صادرات صنعتی ایران خواهد داشت. برای مثال، کنترل تورم از طریق نرخ بهره می‌تواند به افزایش صادرات منجر شود (زیرا نرخ تورم داخلی کاهش می‌یابد و کالاها رقابت‌پذیرتر می‌شوند). همچنین توصیه می‌شود که ایران سیاست کاهش ارزش ریال را در مقابل کاهش آثار و تبعات جنگ ارزی چین به‌کار گیرد. * عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی