سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد

ضیاء مصباح - چند سالی است که ۱۴ فوریه روز ولنتاین در کشورمان باب شده است. اکثر مردم بدون اطلاع از اینکه اصلا تاریخچه ولنتاین چیست، فقط می‌دانند که در این روز باید برای کسانی که دوست دارند هدیه بخرند. در قرن سوم میلادی که مطابق می‌شود با اوایل امپراتوری ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی به نام کلودیوس دوم حکومت می‌کرد. کلودیوس، عقاید عجیبی داشت، از جمله اینکه سربازی خوب خواهد جنگید که مجرد باشد؛ از این رو ازدواج را برای سربازان امپراتوری روم ممنوع کرده بود. کلودیوس به قدری بی‌رحم و فرمانش به اندازه‌ای قاطع بود که هیچ‌کس جرات کمک به ازدواج سربازان نداشت. اما کشیشی به نام ولنتاین، مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوب‌شان جاری می‌کرد. کلودیوس از این جریان خبر‌دار می‌شود و دستور می‌دهد ولنتاین را به زندان بیندازند. سرانجام کشیش به جرم جاری کردن عقد عشاق با قلبی عاشق اعدام می‌شود. او را به عنوان فدایی و شهید راه عشق می‌دانند و از آن زمان نهاد و سمبلی می‌شود برای عشق. تاریخچه ‌ولنتاین اینچنین است و همه‌ ما اسم آن را شنیده‌ایم... اما در ایران باستان، نه چون رومیان از سه قرن پس از میلاد، که از 20 قرن پیش از میلاد، یعنی حدود دو هزار سال پیش از تولد ولنتاین، بین آریاییان روزی موسوم به روز عشق (سپندارمذگان یا اسفندارمذگان) بوده است. این روز در گاهشمار ایرانی مصادف است با پنجم ماه اسفند. ولی از آنجا که غربی‌ها عادت دارند تا گاه‌های ایرانی را یکی دوماه یا یکی دو هفته پس و پیش کنند چون 14 ماه فوریه را انتخاب کرده‌اند در گاهشمار ایرانی، برابر می‌شود با 25 بهمن. در ایران باستان هر ماه را 30 روز داشته و علاوه بر اینکه ماه‌ها اسم داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند... به‌عنوان مثال روز اول «روز اهورامزدا», روز دوم را روز بهمن،‌ روز سوم را اردیبهشت، روز چهارم را شهریور و روز پنجم «سپندارمذ» بوده است و‌... زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می‌‌ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می‌‌نگرد و همه را چون مادری در دامان پر‌مهر خود امان می‌‌دهد. به همین دلیل در فرهنگ ایران باستان «سپندارمذ» را به‌عنوان نماد عشق می‌‌پنداشتند.در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌‌شده است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می‌‌شد، جشنی ترتیب می‌‌دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلا شانزدهمین روز هر ماه «مهر» نام داشت که در ماه مهر، «مهرگان» لقب می‌‌گرفت. «سپندارمذگان» جشن زمین و گرامیداشت عشق است که هر دو در کنار هم معنا پیدا می‌‌کردند. در این روز زنان به شوهران خود با محبت هدیه می‌‌دادند. مردان نیز زنان و دختران را بر تخت شاهی نشانده، به آنها هدیه داده و از آنها اطاعت می‌‌کردند... ولنتاین زیباست اما ما خود فرهنگی زیبا‌تر داریم... دکتر میرجلال‌الدین کزازی از آیین سپندارمذ چه می‌گوید‌ جشن «سپندارمذگان» آنچنان که از نام آن‌هم آشکار است، جشنی است که ایرانیان کهن آن را در بزرگداشت «سپندارمذ» برگزار می‌کرده‌اند و هنوز نیز به گونه‌ای برگزار می‌کنند. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در نماد شناسی باستانی ایران زمین «آتش» پور اهورا مزدا و «سپندامذ» دخت او شمرده می‌شود، یادآوری می‌کند: از همین روی جشن‌هایی که با «سپندارمذ» در پیوند است. در پایان تاکید می‌کند: اگر ما ایرانی نیز نمی بودیم، از دید فرهنگ شناسی جشن آیینی و باستانی «سپندارمذگان» را با جشن کمابیش همانند آنکه «ولنتاین» نامیده می‌شود و فرنگیان آن را برگزار می‌کنند می‌سنجیدیم، همچنان باور می‌یافتیم که جشن «سپندارمذگان» جشنی است بُن آورتر، پرمعناتر و لایه ورتر از جشن «ولنتاین»! چه خوب است که فردا روز، فرزندانمان که خواستند روز مهر و محبت را پاس بدارند و به عزیزانشان کادوهای قرمز تقدیم کنند، «سپندارمذگان» را به جای «ولنتاین» برگزینند.