سایه سنگین تعرفه واردات خودرو بر رقابت‌پذیری بازار ایران؛

پیام روحانی به خودروسازان چه بود اشکان نظام‌آبادی- چند روز پیش رییس دولت یازدهم با اشاره به حمایت‌های دولت از صنعت خودرو گفت: ممنوعیت واردات و تعرفه‌های سنگین از جمله حمایت‌های دولت از خودروسازان بوده اما این حمایت‌ها نمی‌تواند دائمی باشد. این اولین‌بار از آغاز فعالیت دولت یازدهم است که حسن روحانی به‌طور شفاف خودروسازان را مورد انتقاد قرار داده است به طوری که بسیاری از کارشناسان این سخنان وی را مقدمه‌ای برای آزادسازی قیمت خودرو می‌دانند. همزمان با این اظهارات رییس‌جمهور، وزیر صنعت هم در همایش بین‌المللی خودرو از برنامه 10 ساله این وزارتخانه برای آزادسازی قیمت خودرو خبر داده است. به دنبال این سخنان مسوولان رسمی کشور، طی روزهای گذشته گمانه‌زنی‌ها در مورد برنامه دولت به منظور آزادسازی قیمت خودرو آغاز شده است. ترفند رییس‌جمهور برخی تحلیلگران معتقدند این اظهارات روحانی بیش از آنکه از اقدامی عملی توسط دولت برای کاهش تعرفه‌ها خبر دهد، پیامی است برای خودروسازان خارجی تا با رغبت بیشتری وارد بازار ایران شوند. این دسته از تحلیلگران اظهارات روحانی در همایش بین‌المللی خودرو را در راستای سیاست‌هایی دولت مبنی بر جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌دانند چراکه حسن روحانی حدود دو سال پیش نیز در اجلاس داووس از آمادگی دولت برای فروش سهام خودروسازان ایرانی به شرکت‌های خارجی سخن گفته بود اما تاکنون هیچ اقدام عملی در این راستا انجام نشده است. بحث کاهش تعرفه واردات خودرو در حالی از زبان مسوولان رسمی کشور مطرح می‌شود که این تعرفه پس از کشمکش‌های بسیار برای سال 95 هم تثبیت شد. در حالی که بسیاری از فعالان بازار خودرو پیش‌بینی می‌کردند دولت برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی تعرفه واردات خودرو برای سال 95 کاهش دهد، این اتفاق رخ نداد. نگاه انحصارطلبانه وزارت صنعت به صنعت خودرو اقدامات متناقض وزارت صنعت اما تنها به تثبیت تعرفه واردات خودرو محدود نمی‌شود. روز گذشته مدیرکل خودرو و نیرو محرکه این وزارتخانه در مورد دلیل عدم کاهش تعرفه واردات خودرو برای سال آینده اعلام کرد: تعرفه، ابزار کنترل بازار است و از طریق آن، بازار را به راحتی در اختیار دیگران قرار نمی‌دهیم. وی ادامه داد: اگر تعرفه خودرو برداشته شود، صنعت خودرو هیچ ارزش‌افزوده‌ای برای کشور نخواهد داشت. وی در پاسخ به این سوال که کاهش تعرفه واردات خودرو باعث ایجاد رقابت در بازار خودروهای داخلی خواهد شد، گفت: صحبت در مورد رقابت با کشورهایی است که از شرایط اقتصادی بهتری برخوردار هستند، مثلا به بخش تولید سود بانکی با تسهیلات دو درصدی می‌پردازند. هرچند مسوولان وزارت صنعت دائما اعلام می‌کنند حمایت آنها از خودروسازان به نفع تولید کشور است اما آمار و ارقام نشان می‌دهد این حمایت دست‌کم طی چهار سال گذشته به افزایش تولید، کیفیت و توسعه محصولات منجر نشده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند نفوذ دولتی‌ها در تصمیم‌گیری‌های شرکت‌های خودروساز باعث شده وزارت صنعت در مقابل حذف حمایت‌های بی‌شائبه خود از خودروسازان مقاومت کند. الزامات پیوستن به WTO در حالی که پس از اجرای توافق هسته‌ای ایران و غرب، وزیر صنعت از تصمیم دولت برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) خبر داده است، یکی از الزامات اولیه برای عضویت در این سازمان بین‌المللی در ایران وجود ندارد چراکه WTO کشورهای عضو را به رعایت تعرفه‌های پایین ملزم می‌داند. براساس آمار اعلام‌شده از سایت وزارت بازرگانی آمریکا تعرفه واردات خودرو در اغلب کشورهای اطراف ایران کمتر از 20 درصد است. براساس آمار یادشده تعرفه واردات خودرو در کشور بحرین، آذربایجان و عمان 20 درصد در نظر گرفته شده و این رقم درکشور پاکستان به 15 درصد می‌رسد. غیر از کشور‌های اطراف ایران، کشورهای آسیایی تولیدکننده خودرو نیز از تعرفه‌های پایین برای واردات خودرو استفاده می‌کنند، با این حال کشور ایران که از بزرگ‌ترین خودروسازان منطقه به شمار می‌رود، از بیشترین تعرفه‌ها برای واردات خودرو نیز برخوردار است و این مساله به ادعای دولت مبنی بر پیوستن به سازمان تجارت جهانی در تعارض است. البته دولتمردان درخصوص این تعارض پاسخ خود را اعلام کرده‌اند. آنها می‌گویند برای پیوستن به WTO یک برنامه زمانبندی شده کاهش تعرفه هم قابل قبول خواهد بود اما کارشناسان معتقدند هیچ اقدام عملی که ثابت کند دولت قصد کاهش زمانبندی شده تعرفه را دارد مشاهده نمی‌شود. تهدید توخالی احمدی‌ن‍ژاد دولت روحانی در حالی اعلام می‌کند به دنبال کاهش تعرفه‌هاست که این ادعا در دولت احمدی‌نژاد نیز مطرح شده بود. این ادعا در آن زمان با این تفاوت انجام شد که دولت دهم پس از ناتوانی در کاهش قیمت و سامان دادن بازار خودرو، دست به جنجال و هیاهوی گسترده‌ای در این زمینه زد که هیچ نتیجه‌ای هم دربر نداشت. پس از تلاطم در بازار خودرو، محمود احمدی‌نژاد در حالی که تقریبا بازار خودرو را به حال خود رها کرده بود در اقدامی بی‌سابقه دست به تهدید خودروسازان زد. وی خطاب به خودروسازان اعلام کرده بود اگر قیمت‌ها را کاهش ندهند، تعرفه واردات خودرو را برای رقابتی‌تر شدن بازار به 10 درصد کاهش خواهد داد. این تهدید رییس‌جمهور توسط خودروسازانی که از تبلیغاتی بودن آن اطلاع داشتند، چندان جدی گرفته نشد. در همین حال در آستانه عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی باید منتظر ماند و دید که آیا دولتمردان فعلی حاضرند از حمایت خود از خودروسازان دل بکنند یا اینکه اظهارات آنها هم مانند دولت قبلی عملی نخواهد شد.