اشک‌ها و لبخندها

شیدا ملکی-روز جهانی زن که در گذشته روز جهانی زنان کارگر نامیده می‌شد، بزرگداشتی است که هر ساله روز هشتم مارس برگزار می‌شود. این روز، روز بزرگ برپایی جشن‌هایی برای زنان در کل جهان است. بسته به مناطق مختلف، تمرکز جشن روی بزرگداشت، قدردانی، ارائه عشق به زن و برگزاری جشنی برای دستاوردهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی زنان تغییر می‌کند. این روز ابتدا به عنوان یک رویداد سیاسی سوسیالیستی در بین احزاب سوسیال آمریکا، آلمان و اروپای شرقی آغاز شد اما بعدها در فرهنگ بسیاری از کشورها آمیخته شد. با این حال در مناطقی دیگر، اصل سیاسی و زمینه حقوق بشری که توسط سازمان ملل متحد تعیین شده، با قدرت اجرا می‌شود و آگاهی سیاسی و اجتماعی امیدوارکننده‌ای از مبارزات زنان در سراسر جهان به ارمغان می‌آورد. سازمان ملل هم از سال ۱۹۷۷ این روز را به عنوان «روز حقوق زنان و صلح بین‌المللی» به رسمیت می‌شناسد. به گزارش «جهان‌صنعت» گروه مطالعات زنان به مناسبت روز جهانی زن نشستی را برگزار کرد. این نشست با حضور، شهلا اعزازی استاد دانشگاه و فعال حوزه زنان، مریم میرنژاد فعال اجتماعی در حوزه زنان و همچنین منیژه نجم عراقی، مترجم متون تخصصی جامعه‌شناسی زنان برگزار شد. کامیابی‌ها و ناکامی‌های زنان در سالی که گذشت در ابتدای این نشست، مریم میرنژاد به ارائه گزارشی از، «کامیابی‌ها و ناکامی‌های زنان در سالی که گذشت» پرداخت. به گفته میرنژاد، زنان در سال گذشته بیش از کامیابی با ناکامی‌های بسیاری روبه‌رو بودند. این درحالی است که خوشبختانه تیم شطرنج زنان برای اولین بار به قهرمانی جهانی رسید. همچنین بعد از سال‌ها تیم فوتسال زنان بعد از پیروزی در مقابل تیم فوتسال ژاپن به قهرمانی زنان آسیا دست یافت. این در حالی است که متاسفانه نیلوفر اردلان به دلیل عدم همراهی و موافقت همسرش نتوانست تیم فوتسال را همراهی کند. همچنین عدم همکاری همسر اردلان رسانه‌ای شد و این امر منجر شد تا کمپینی برای تغییر چنین قوانینی شکل گیرد. میرنژاد در ادامه توضیحاتی درباره زنان و حوزه فرهنگ و هنر ارائه داد و به نامزدی فاطمه معتمدآریا برای دریافت جایزه فیلم پاسیفیک و بعد از آن بداخلاقی‌هایی که در کاشان با وی شد، اشاره کرد. به گفته وی، از سویی دیگر خوشبختانه مجله «زنان» در آبان‌ماه گذشته به دکه‌های روزنامه‌فروشی بازگشت اما متاسفانه ارکستر سمفونیک تهران به دلیل حضور نوازندگان زن لغو شد. موضوع ناخوشایند دیگری که زنان را در رویدادهای فرهنگی و هنری خبرساز کرد، مرگ شیدا جاهد، خواننده و همخوان موسیقی سنتی ایرانی بود. میرنژاد همچنین گزارشی مبنی بر کاهش مشارکت اجتماعی زنان اشاره کرد و گفت: مشارکت اجتاعی زنان در سال گذشته از 1/14 به 2/7 درصد رسید و همین کاهش مشارکت‌های اجتماعی منجر شد تا ایران از نظر مشارکت اجتماعی زنان به رتبه 140 در میان 145 کشور، یعنی در بین پنج کشور آخر جدول برسد. این در حالی است که آمار اشتغال زنان تغییر چندانی نکرده و همان 12 درصد باقی مانده است. شاید دلیل عدم رشد آمار اشتغال زنان، سیاست‌های حذف زنان در بازار کار باشید که فاطمه آلیا، نماینده مجلس نهم یکی از زنانی بود که در شکل گرفتن این قوانین نقش بسیاری داشت. این بی‌عدالتی در دفترچه استخدامی سال گذشته به وضوح روشن بود، متاسفانه سهم زنان از استخدام 2392 زن در مقابل 4367 مرد بود. این در حالی است که شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور به سمتی حرکت می کند که نه تنها زنان برای استقلال فردی به شغل نیاز دارند بلکه شرایط اقتصادی خانواده‌های نیازمند فعالیت‌های شغالی زنان است. همچنین یکی از دلایلی که زنان را به سمت بازار کار سیاه سوق می دهد و موجب افزایش مشاغل کاذب و خطرناک برای زنان می شود عدم استخدام آنها در مشاغل حرفه‌ای است. میرنژاد در ادامه اظهار کرد، آمار طلاق نسبت به سال قبل 8/2 درصد افزایش داشت و این به معنی این است که به ازای هر چهار ازدواج یک طلاق شکل می‌گیرد و این موضوع باعث شد تا سن زنان سرپرست خانوار به متوسط 35 سال برسد و از سویی دیگر سقط جنین قانونی 6/14 درصد افزایش داشت، در پی آن و به دنبال عوامل دیگر، با افزایش بسیار زیاد زنان آسیب دیده و کارتن خواب روبه‌رو شدیم. وی در ادامه به مراکز مشاور غیرقانونی اشاره و تاکید کرد: متاسفانه با رشد قارچ‌گونه و غیرمنتظره مراکز مشاوره‌ای روبه‌رو شده‌ایم که مشکلات جنسی زوجین را دستاویزی برای درآمدهای مالی خود کرده‌اند. این مراکز اغلب غیرقانونی هستند و مشاوره‌های آنها علمی و اصولی نیست. همچنین میرنژاد درباره افزایش رشد مشارکت سیاسی زنان ابراز خشنودی کرد و گفت: رشد سه برابری زنان در ورود به مجلس دهم نویددهنده این موضوع است که می‌توان امیدوار بود حضور پررنگ‌تر زنان در مجلس به معنی رسیدگی بهتر به مشکلات زنان در مجلس دهم خواهد بود. شاید یکی از دلایلی که زنان هم در کاندیدا شدن برای نمایندگی مجلس بیشتر فعالیت کردند و هم در رای دادن پررنگ‌تر ظاهر شدند، حمایت شهیندخت مولاوردی، نماینده رییس‌جمهور و رییس معاونت زنان ریاست‌جمهوری از کمپین حضور مشارکت سیاسی زنان بوده باشد. خوشبختانه خروجی و دستاورد مثبت این فعالیت‌ها حضور محکم‌تر زنان در جامعه سیاسی است. وضعیت نشر در علوم اجتماعی اسفناک است بعد از گزارش میرنژاد از آنچه در سال گذشته بر زنان گذشت، شهلا اعزازی، «نقدی بر آثار ترجمه و تالیف در حوزه زنان؛ بررسی محتوای کتاب‌های ترجمه و تالیف با رویکرد انتقادی» را ارائه داد و همچنین توضیحاتی درباره موقعیت نامناسب حوزه نشر در سال‌های اخیر داد و گفت: متاسفانه موقعیت نشر و تالیف کتاب هم در حوزه علوم اجتماعی و هم در حوزه ادبیات و رمان بسیار نامناسب است. وی در ادامه از منیژه نجم عراقی به پاس تلاش‌های بی‌وقفه در ترجمه متون فمینیستی تشکر کرد و گفت: در همه سال‌های گذشته یکی از زنانی که در شاخه‌های مختلف علوم اجتماعی فعالیت‌های بسیاری داشته و به رشد جامعه زنان در این حوزه کمک‌های بسیاری کرده است، منیژه نجم عراقی بوده است. وی در سال‌های بعد از انقلاب آثار متعددی را به رشته تحریر و تالیف درآورده و این یعنی تامین خوراک علمی دانشگاه‌های کشور. اعزازی با تاکید بر این موضوع که ای کاش مترجمان و مولفان زنانی مثل نجم عراقی را در کارهای خود به عنوان الگو قرار دهند، گفت: امیدواریم زنان خیلی جدی‌تر به فعالیت‌های خود ادامه دهند و دقت بیشتری در کارهای علمی داشته باشند. شهلا اعزازی آسیب‌های زنان را فقط یک خبر می‌داند اظهارات اعزازی درحالی است که توقع می‌رفت در روز جهانی زن با برنامه‌ها و سخنرانی‌های پربارتری درباره زنان روبه‌رو شویم. نشست روز جهانی زن که از سوی گروه مطالعات زنان و همکاری انجمن جامعه‌شناسی برگزار شد، بیشتر به نشستی دوستانه شبیه بود که دوستان قدیمی در آن به مرور خاطرات فعالیت‌های اجتماعی‌شان می پردازند. بی‌شک آسیب‌های اجتماعی، مخصوصا در حوزه زنان نیازمند توجه بیشتر از طرف افرادی است که جامعه رسانه‌ای آنها را به عنوان فعالان حوزه زنان می‌شناسد. اعزازی در جواب به سوال «جهان‌صنعت» که آیا بهتر نبود در چنین روزی مشکلات اخیر زنان مثل حادثه تلخ خودکشی همزمان سه خواهر یا حتی ازدواج دختران زیر سن قانونی را بررسی می‌کردید، گفت: به هر حال ما هر روز با خبرهای زیادی درباره مشکلات زنان روبه‌رو می‌شویم، اینها خبرهایی هستند که هر روز می‌شنویم و فقط به عنوان خبر باید به آنها نگاه کنیم. علاوه بر آن گروه مطالعات زنان از یک ماه قبل درباره این نشست برنامه‌ریزی کرده بود و این طبیعی است که در این یک ماه حوادث زیادی در ارتباط با زنان رخ داده است و ما نمی‌توانستیم در این نشست این آسیب‌ها را تحلیل کنیم». به هر روی پاسخ اعزازی به عنوان یک زن فعال برای روزنامه‌نگاران قابل درک و قانع‌کننده نیست. جامعه بی‌شک از افرادی که مدعی هستند برای احقاق حقوق زنان تلاش می‌کنند، توقع پاسخ‌های قانع‌کننده‌تری دارد. کمی آنسوتر، بعد از پایان نشست روز زن، زنی میانسال روبه‌روی دانشکده علوم اجتماعی با ماشین شخصی‌اش «مسافرکشی» می‌کند، او مثل خیل عظیم زنان سرپرست خانوار به دلیل نیازهای خانواده‌اش کار می‌کند. زنانی شبیه به او که به هر شکلی فعالیت می‌کنند تا مشکلات مالی خود و خانواده‌شان را حل کنند در کدام یک از نشست‌ها و همایش‌های روز زن دیده می‌شوند؟ آیا فعالان حوزه زنان به قلب جامعه آمده‌اند تا صدای مشکلات واقعی آنها را بشنوند؟