از مخالفت با هرزه‌نگاری تا تفاوت خط‌قرمز‌

از مخالفت با هرزه‌نگاری تا تفاوت خط‌قرمز‌

بیشتر کشورهای جهان برای جلوگیری از سوءاستفاده از آزادی، پالایش فضای مجازی را طبق خط‌‌مشی‌ و سیاست‌های ملی خود اجرا می‌کنند‌. در این گزارش علاوه بر مقایسه فیلترینگ در ایران و کشورهای دیگر موارد مشمول فیلترینگ در آمریکا و ۱۰ کشور دیگر نیز بیان شده است‌. موضوعات مختلفی همچون حفظ اخلاق عمومی، امنیت ملی و حریم خصوصی سبب شده است تا دولت‌ها مجاب شوند که به‌طور جدی به مقوله پالایش محتویات فضای مجازی بپردازند‌. در عصر ارتباطات و اطلاعات، جنگ‌های کنونی و آینده مبتنی بر سامانه‌های اطلاعاتی است‌. در این شرایط کنترل داده‌های موجود در فضای سایبری ارتباط نزدیکی با حفظ امنیت ملی دارد‌. علاوه بر این حتی در زمان صلح نیز مراعات افکار عمومی، حریم شخصی و اخلاق ضروری است‌. مفهوم پالایش به گزارش فارس، واژه پالایش که معادل فارسی واژه Filtering است، در حوزه فضای مجازی به معنی تصفیه و جلوگیری از انتشار محتوای مجرمانه در فضای مجازی است‌. این ‌واژه در این حوزه از لحاظ مفهومی دارای ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ با مفاهیمی همچون حق آزادی بیان، حق آزادی اطلاعات و همچنین مسوولیت ناشی از آزادی بیان است‌. مبنای حقوقی پالایش در نظام حقوقی بین‌المللی این محدودیت‌ها باید به موجب قانون باشند و نه خودسرانه‌. در این مورد، رعایت استانداردهای یک جامعه مردم‌سالار ضروری است‌. ضمن اینکه محدودیت‌ها باید به صورت دقیق تعیین شوند‌. محدودیت‌ها و استثنائات اصل مذکور که منجر به پالایش فضای مجازی می‌شود، به اختصار عبارتند از‌: 1- حریم خصوصی‌: مقصود از حق دسترسی به اطلاعات، دسترسی به اطلاعات «عمومی» است و شامل اخبار مربوط به حریم خصوصی دیگران نمی‌شود‌. ماده 12 اعلامیه جهانی حقوق بشر مقرر کرده است‌: «احدی در زندگی خصوصی، امور خانوادگی، اقامتگاه یا مکاتبات خود نباید مورد مداخله‌های خودسرانه واقع شود و شرافت و اسم و رسمش نباید مورد حمله قرار گیرد‌. هر کس حق دارد که در مقابل این‌گونه مداخلات و حملات مورد حمایت قانون قرار گیرد.» 2- اخلاق عمومی‌: واضح است که اصل آزادی اطلاعات مانند هر اصل دیگری بدون حد و استثنا نیست‌. غیر از اخبار و اطلاعات خصوصی دیگران‌. برخی اخبار و اطلاعات عمومی و دولتی نیز وجود دارند که برای حفظ مصالح اجتماع قابل دسترسی و انتشار نیست‌. اعلامیه جهانی حقوق بشر، پس از تبیین حقوق بنیادین در ماده 29 خود همه آنها را چنین محدود ساخته است‌: «‌.‌.‌. هرکس در اجرای حقوق و استفاده از آزادی خود فقط تابع محدودیت‌هایی است که به وسیله قانون منحصراً به منظور تامین شناسایی و مراعات حقوق و آزادی‌های دیگران و برای رعایت مقتضیات صحیح اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در شرایط یک جامعه دموکراتیک وضع شده است.» 3- جرایم بین‌المللی‌: یکی دیگر از محدودیت‌ها، ترغیب به جرایم بین‌المللی یا نفرت پراکنی است که در ماده 20 میثاق حقوق مدنی و سیاسی به آن اشاره شده است‌: 1- هرگونه تبلیغ برای جنگ به موجب قانون ممنوع است‌. 2- هرگونه دعوت (ترغیب) به کینه (تنفر) ملی یا نژادی یا مذهبی که محرک تبعیض یا اعمال زور باشد به موجب قانون ممنوع است‌.» البته توجه شود که منظور از دعوت به جنگ، جنگی یا رویکرد تجاوز گرایانه است‌. طبیعی است جنگی که با هدف دفاع از کیان مملکت باشد مشروع است‌. 4- محتوای مخرب شخصیت کودکان‌: در ماده 13 کنوانسیون حقوق کودک اصل بر آزادی بیان و اطلاعات برای کودکان قرار داده شده است اما در عین حال سلامت اخلاقی کودکان را جزو اهداف کنوانسیون دانسته در این ماده آمده است‌: «1- کودک دارای حق آزادی ابراز عقیده است‌. این حق شامل آزادی جست‌وجو، دریافت و رساندن اطلاعات و عقاید از هر نوع، بدون توجه به مرزها، کتبی یا شفاهی یا چاپ شده به شکل آثار هنری یا از طریق هر رسانه دیگری به انتخاب کودک است‌. 2- اعمال این حق ممکن است منوط به محدودیت‌های خاصی باشد ولی این محدودیت‌ها فقط منحصر به مواردی است که در قانون تصریح شده و ضرورت دارند‌: الف- برای احترام به حقوق یا آبروی دیگران؛ ب- برای حفاظت از امنیت ملی یا نظم عمومی یا به خاطر سلامت عمومی و یا مسائل اخلاقی. 5- امنیت ملی‌: بند 3 ماده 19 محدودیت‌هایی را مقرر کرده است که قبلا اشاره شد حفظ امنیت یا نظم عمومی در زمره محدودیت‌های شناخته شده بر اصل آزادی بیان و دسترسی آزاد به اطلاعات است‌. پالایش فضای مجازی در کشورهای مختلف جهان اکثر کشورهای جهان به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از این آزادی، پالایش فضای مجازی را براساس اصول ذکر شده در بخش قبل و با در نظر گرفتن خط ‌مشی‌ها و سیاست‌های ملی خود در دستور کار قرار داده‌اند‌. بدین منظور در جدول یک اطلاعات مجرمانه در فضای مجازی برخی از کشورها که نیازمند پالایش است نشان داده شده است‌. آمریکا: مقابله با نفوذگران خارجی، مقابله با تروریسم (حماس! و حزب‌الله!)، عدم دسترسی کودکان به محتوای صریح جنسی کانادا: تروریسم، مطالب نفرت‌انگیز، فیلم‌های مستهجن، هرزه‌نگاری کودکان، هتک حرمت امور جنسی، نزدیکی جنسی با حیوانات و نقض حقوق بشر ـ آلمان: ممنوعیت استفاده از سرویس Google Analytics وبگاه طرفداران نازی، نفی هولوکاست، نفی سیاست‌های دولت پالایش بخش‌هایی از ویکی‌پدیا، هرزه‌نگاری کودکان، عکس‌های مستهجن، مطالب خشونت‌آمیز یا افراط‌گرایانه مطالب نژادپرستی انگلستان:مخالفان دولت، تهدیدات خارجی و تروریسم، حامیان حماس هرزه‌نگاری کودکان، تصاویر و مطالب مرتبط با تجاوز و شکنجه رژیم صهیونیستی: جنگ 33 روزه، دیدار مقامات و فرماندهان رژیم، خبرهای مربوط به جابه‌جایی نیروها و ترک پناهگاه‌ها، خبرهای جنگی یا تسلیحات نظامی، ترویج تروریسم و خشونت علیه اسراییل،مروج وبگاه‌های فساد و فحشا امارات: وبگاه‌های مرتبط با اسراییل، برخی از شبکه‌های اجتماعی، انتقاد از دولت و اقدام ضد امنیت، هرزه‌نگاری، مطالب مرتبط با آرمان یهود و تضعیف روحیه مذهبی بحرین: اهانت به پادشاه، تهدید وحدت ارضی، برانگیختن فتنه‌های طایفه‌ای، برخی وبگاه‌های غیر اخلاقی، مبارزه با فرقه‌گرایی، قمار و ضرر به اسلام مصر:مبارزه با تروریسم، مسایل سیاسی، ضد امنیت ملی، وبگاه‌های مخالفان حکومت مالزی: اغتشاش سیاسی، انتشار مطالب دروغ و فتنه‌آمیز، هرزه‌نگاری اینترنتی، توهین به ادیان موجود در کشور و توهین به پیامبر اسلام نیاز به پالایش فضای مجازی براساس محتوی در جمهوری اسلامی ایران سازوکار فعلی پالایش فضای مجازی در ایران مبتنی بر مسدود کردن وبگاه براساس نام دامنه است که این سازوکار توانایی مجزا کردن بخش‌های مفید و غیراخلاقی وب‌گاه را ندارد‌. این امر باعث می‌شود که حتی مطالب مفید و غیرمجرمانه نیز در مواردی از دسترس کاربران خارج شود‌. در ماه 749 فصل جرایم رایانه‌ای قانون مجازات اسلامی و تمام تبصره‌های آن کلمه پالایش همراه با عبارت «محتوی» آمده است‌. به عبارت دیگر «پالایش محتوی» و نه پالایش تمام اطلاعات وبگاه‌. براساس بند 43 ماده 19 حقوق بشر نیز پالایش تنها باید شامل آن بخشی از وبگاه باشد که حاوی محتوای مجرمانه است و نه تمام وبگاه انتخاب نام «کمیته محتوای مجرمانه» و درج عبارت «محتوی» خود گویای این حقیقت است‌. براساس قوانین جمهوری اسلامی ایران و ماده 21 قانون جرایم رایانه‌ای، هر سازوکار پالایش محتوی باید محتویات زیر را در فضای مجازی پالایش کند‌: مطالب علیه عفت و اخلاق عمومی، مطالب علیه امنیت و آسایش عمومی، مطالب علیه مقدسات اسلامی،مطالب علیه مقامات و نهادهای دولتی عمومی، محتواهای مرتبط با جرایم رایانه‌ای، تحریک، ترغیب یا دعوت به ارتکاب جرم (مرتبط با سایر جرایم)، محتوای مجرمانه مربوط به امور سمعی، بصری و مالکیت معنوی، محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست‌جمهوری.

بیشتر کشورهای جهان برای جلوگیری از سوءاستفاده از آزادی، پالایش فضای مجازی را طبق خط‌‌مشی‌ و سیاست‌های ملی خود اجرا می‌کنند‌. در این گزارش علاوه بر مقایسه فیلترینگ در ایران و کشورهای دیگر موارد مشمول فیلترینگ در آمریکا و ۱۰ کشور دیگر نیز بیان شده است‌. موضوعات مختلفی همچون حفظ اخلاق عمومی، امنیت ملی و حریم خصوصی سبب شده است تا دولت‌ها مجاب شوند که به‌طور جدی به مقوله پالایش محتویات فضای مجازی بپردازند‌. در عصر ارتباطات و اطلاعات، جنگ‌های کنونی و آینده مبتنی بر سامانه‌های اطلاعاتی است‌. در این شرایط کنترل داده‌های موجود در فضای سایبری ارتباط نزدیکی با حفظ امنیت ملی دارد‌. علاوه بر این حتی در زمان صلح نیز مراعات افکار عمومی، حریم شخصی و اخلاق ضروری است‌. مفهوم پالایش به گزارش فارس، واژه پالایش که معادل فارسی واژه Filtering است، در حوزه فضای مجازی به معنی تصفیه و جلوگیری از انتشار محتوای مجرمانه در فضای مجازی است‌. این ‌واژه در این حوزه از لحاظ مفهومی دارای ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ با مفاهیمی همچون حق آزادی بیان، حق آزادی اطلاعات و همچنین مسوولیت ناشی از آزادی بیان است‌. مبنای حقوقی پالایش در نظام حقوقی بین‌المللی این محدودیت‌ها باید به موجب قانون باشند و نه خودسرانه‌. در این مورد، رعایت استانداردهای یک جامعه مردم‌سالار ضروری است‌. ضمن اینکه محدودیت‌ها باید به صورت دقیق تعیین شوند‌. محدودیت‌ها و استثنائات اصل مذکور که منجر به پالایش فضای مجازی می‌شود، به اختصار عبارتند از‌: 1- حریم خصوصی‌: مقصود از حق دسترسی به اطلاعات، دسترسی به اطلاعات «عمومی» است و شامل اخبار مربوط به حریم خصوصی دیگران نمی‌شود‌. ماده 12 اعلامیه جهانی حقوق بشر مقرر کرده است‌: «احدی در زندگی خصوصی، امور خانوادگی، اقامتگاه یا مکاتبات خود نباید مورد مداخله‌های خودسرانه واقع شود و شرافت و اسم و رسمش نباید مورد حمله قرار گیرد‌. هر کس حق دارد که در مقابل این‌گونه مداخلات و حملات مورد حمایت قانون قرار گیرد.» 2- اخلاق عمومی‌: واضح است که اصل آزادی اطلاعات مانند هر اصل دیگری بدون حد و استثنا نیست‌. غیر از اخبار و اطلاعات خصوصی دیگران‌. برخی اخبار و اطلاعات عمومی و دولتی نیز وجود دارند که برای حفظ مصالح اجتماع قابل دسترسی و انتشار نیست‌. اعلامیه جهانی حقوق بشر، پس از تبیین حقوق بنیادین در ماده 29 خود همه آنها را چنین محدود ساخته است‌: «‌.‌.‌. هرکس در اجرای حقوق و استفاده از آزادی خود فقط تابع محدودیت‌هایی است که به وسیله قانون منحصراً به منظور تامین شناسایی و مراعات حقوق و آزادی‌های دیگران و برای رعایت مقتضیات صحیح اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در شرایط یک جامعه دموکراتیک وضع شده است.» 3- جرایم بین‌المللی‌: یکی دیگر از محدودیت‌ها، ترغیب به جرایم بین‌المللی یا نفرت پراکنی است که در ماده 20 میثاق حقوق مدنی و سیاسی به آن اشاره شده است‌: 1- هرگونه تبلیغ برای جنگ به موجب قانون ممنوع است‌. 2- هرگونه دعوت (ترغیب) به کینه (تنفر) ملی یا نژادی یا مذهبی که محرک تبعیض یا اعمال زور باشد به موجب قانون ممنوع است‌.» البته توجه شود که منظور از دعوت به جنگ، جنگی یا رویکرد تجاوز گرایانه است‌. طبیعی است جنگی که با هدف دفاع از کیان مملکت باشد مشروع است‌. 4- محتوای مخرب شخصیت کودکان‌: در ماده 13 کنوانسیون حقوق کودک اصل بر آزادی بیان و اطلاعات برای کودکان قرار داده شده است اما در عین حال سلامت اخلاقی کودکان را جزو اهداف کنوانسیون دانسته در این ماده آمده است‌: «1- کودک دارای حق آزادی ابراز عقیده است‌. این حق شامل آزادی جست‌وجو، دریافت و رساندن اطلاعات و عقاید از هر نوع، بدون توجه به مرزها، کتبی یا شفاهی یا چاپ شده به شکل آثار هنری یا از طریق هر رسانه دیگری به انتخاب کودک است‌. 2- اعمال این حق ممکن است منوط به محدودیت‌های خاصی باشد ولی این محدودیت‌ها فقط منحصر به مواردی است که در قانون تصریح شده و ضرورت دارند‌: الف- برای احترام به حقوق یا آبروی دیگران؛ ب- برای حفاظت از امنیت ملی یا نظم عمومی یا به خاطر سلامت عمومی و یا مسائل اخلاقی. 5- امنیت ملی‌: بند 3 ماده 19 محدودیت‌هایی را مقرر کرده است که قبلا اشاره شد حفظ امنیت یا نظم عمومی در زمره محدودیت‌های شناخته شده بر اصل آزادی بیان و دسترسی آزاد به اطلاعات است‌. پالایش فضای مجازی در کشورهای مختلف جهان اکثر کشورهای جهان به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از این آزادی، پالایش فضای مجازی را براساس اصول ذکر شده در بخش قبل و با در نظر گرفتن خط ‌مشی‌ها و سیاست‌های ملی خود در دستور کار قرار داده‌اند‌. بدین منظور در جدول یک اطلاعات مجرمانه در فضای مجازی برخی از کشورها که نیازمند پالایش است نشان داده شده است‌. آمریکا: مقابله با نفوذگران خارجی، مقابله با تروریسم (حماس! و حزب‌الله!)، عدم دسترسی کودکان به محتوای صریح جنسی کانادا: تروریسم، مطالب نفرت‌انگیز، فیلم‌های مستهجن، هرزه‌نگاری کودکان، هتک حرمت امور جنسی، نزدیکی جنسی با حیوانات و نقض حقوق بشر ـ آلمان: ممنوعیت استفاده از سرویس Google Analytics وبگاه طرفداران نازی، نفی هولوکاست، نفی سیاست‌های دولت پالایش بخش‌هایی از ویکی‌پدیا، هرزه‌نگاری کودکان، عکس‌های مستهجن، مطالب خشونت‌آمیز یا افراط‌گرایانه مطالب نژادپرستی انگلستان:مخالفان دولت، تهدیدات خارجی و تروریسم، حامیان حماس هرزه‌نگاری کودکان، تصاویر و مطالب مرتبط با تجاوز و شکنجه رژیم صهیونیستی: جنگ 33 روزه، دیدار مقامات و فرماندهان رژیم، خبرهای مربوط به جابه‌جایی نیروها و ترک پناهگاه‌ها، خبرهای جنگی یا تسلیحات نظامی، ترویج تروریسم و خشونت علیه اسراییل،مروج وبگاه‌های فساد و فحشا امارات: وبگاه‌های مرتبط با اسراییل، برخی از شبکه‌های اجتماعی، انتقاد از دولت و اقدام ضد امنیت، هرزه‌نگاری، مطالب مرتبط با آرمان یهود و تضعیف روحیه مذهبی بحرین: اهانت به پادشاه، تهدید وحدت ارضی، برانگیختن فتنه‌های طایفه‌ای، برخی وبگاه‌های غیر اخلاقی، مبارزه با فرقه‌گرایی، قمار و ضرر به اسلام مصر:مبارزه با تروریسم، مسایل سیاسی، ضد امنیت ملی، وبگاه‌های مخالفان حکومت مالزی: اغتشاش سیاسی، انتشار مطالب دروغ و فتنه‌آمیز، هرزه‌نگاری اینترنتی، توهین به ادیان موجود در کشور و توهین به پیامبر اسلام نیاز به پالایش فضای مجازی براساس محتوی در جمهوری اسلامی ایران سازوکار فعلی پالایش فضای مجازی در ایران مبتنی بر مسدود کردن وبگاه براساس نام دامنه است که این سازوکار توانایی مجزا کردن بخش‌های مفید و غیراخلاقی وب‌گاه را ندارد‌. این امر باعث می‌شود که حتی مطالب مفید و غیرمجرمانه نیز در مواردی از دسترس کاربران خارج شود‌. در ماه 749 فصل جرایم رایانه‌ای قانون مجازات اسلامی و تمام تبصره‌های آن کلمه پالایش همراه با عبارت «محتوی» آمده است‌. به عبارت دیگر «پالایش محتوی» و نه پالایش تمام اطلاعات وبگاه‌. براساس بند 43 ماده 19 حقوق بشر نیز پالایش تنها باید شامل آن بخشی از وبگاه باشد که حاوی محتوای مجرمانه است و نه تمام وبگاه انتخاب نام «کمیته محتوای مجرمانه» و درج عبارت «محتوی» خود گویای این حقیقت است‌. براساس قوانین جمهوری اسلامی ایران و ماده 21 قانون جرایم رایانه‌ای، هر سازوکار پالایش محتوی باید محتویات زیر را در فضای مجازی پالایش کند‌: مطالب علیه عفت و اخلاق عمومی، مطالب علیه امنیت و آسایش عمومی، مطالب علیه مقدسات اسلامی،مطالب علیه مقامات و نهادهای دولتی عمومی، محتواهای مرتبط با جرایم رایانه‌ای، تحریک، ترغیب یا دعوت به ارتکاب جرم (مرتبط با سایر جرایم)، محتوای مجرمانه مربوط به امور سمعی، بصری و مالکیت معنوی، محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست‌جمهوری.