درحالی وزیر انرژی پاکستان از تکمیل خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان تا سال 2018 خبر داده است که به نظر می رسد مسؤولان این کشور به دنبال تعریف داستان‌های جدید از این پروژه 21 ساله هستند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس شاهد خاقان عباس، در جمع خبرنگاران از تکمیل خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان تا سال 2018 خبر داده و اعلام کرده است خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان 2 سال زودتر از خط لوله صادرات گاز تاپی (ترکمنستان به پاکستان) به اتمام می رسد.

صحبت خاقان عباسی اگرچه در رسانه های مختلف دنیا مورد توجه قرار گرفت اما برخی از رسانه های خارجی نیز صحبت های وی را به عنوان یک شوخی و مزاح مطرح کرده اند زیرا این کشور در طول های سالهای گذشته کمترین کاری را برای انتقال گاز ایران به پاکستان نکرده است و تنها چندین بار برای مذاکره با مسؤولان صنعت نفت ایران به تهران سفر کرده است.

در گذشته نیز یعنی زمانی که ایران قصد داشت هزینه احداث خط لوله صلح را متقبل شود و به پاکستان کمک مالی کند این خط لوله راه به جایی نبرد و تنها در خاک ایران پیشرفت خوبی کرد.

آغاز مذاکره احداث خط لوله صلح از 21 سال قبل

اولین بار در سال 1995 بود که مذاکرات رسمی میان دو کشور ایران و پاکستان و پس از چندی هند برای احداث خط لوله مشترک انجام شد.

قرار شد خط لوله صلح به خط HVJ در هند متصل شود و احتمالاً از آنجا به چین برود. واشنگتن بلافاصله به میدان آمد و شرکت‌های سرمایه‌گذار در صنعت نفت و گاز ایران را به تحریم تهدید کرد چرا که احداث این خط، یک گام بزرگ برای کشورهای سه‌گانه در جهت استقلال از آمریکا در حوزه صادرات انرژی بود.

طول طرح خط لوله ایران به هند، حدود 2700 کیلومتر بود و پیش‌بینی شده بود. 1100 کیلومتر از این خط لوله در ایران، 780 کیلومتر در پاکستان و 600 کیلومتر در هند احداث شود تا حداکثر 90 میلیون متر مکعب گاز را به صورت روزانه در اختیار صنایع و مردم هند قرار دهد.

جدایی هند از جمع یاران صلح

سال 2009 میلادی شوک بزرگ به طرح خط لوله صلح وارد شد به طوری که هند با اعلام عدم توافق با ایران بر سر گاز صادراتی و همچنین نگرانی از ثبات پاکستان در عبور دادن گاز به هند، خروج خود را از این طرح اعلام کرد.

گفته می‌شود این اقدام پس از توافق هسته‌ای میان دهلی و واشنگتن رخ داد. هند عملاً برگ برنده‌ای برای حل مشکل فشارهای آمریکا بعد از احداث خط لوله نداشت. چندی بعد، حزب بهاراتا جاناتا که رویکرد مثبت نسبت به بلوک غرب دارد،‌ بر سر کار آمد به این امید که به جای ضررهای غرب،‌ از مزایای رابطه با غرب بهره گیرد.

با خروج هند از پروژه، خط لوله صلح به آی‌پی (Iran- Pakistan) تغییر نام داد و اخیرا پیشنهادهایی برای احداث خط لوله مجزا از بندر جاسک و از مسیر دریا به هند مطرح شد.

بازی های سیاسی پاکستان با خط لوله IP

پاکستان اگرچه از ذخایر گاز برخوردار است اما تولید گاز در این کشور چهار میلیارد فوت مکعب در روز بیشتر نیست در حالی که میزان تقاضا برای گاز در پاکستان روزانه بیش از شش میلیارد فوت مکعب است و توازن میان سطح تولید و میزان تقاضا وجود ندارد.

در شرایطی که پاکستان به شدت نیاز به گاز دارد و با توجه به برداشته شدن تحریم‌های ایران می‌تواند از این کشور نفت و گاز وارد کند آمریکا با این موضوع مخالفت می‌کند.

«جاناتان الکایند» معاون وزیر انرژی آمریکا که برای امضای قرارداد در زمینه انرژی به پاکستان سفر کرده بود اظهار می کند: هنوز برای تصمیم‌گیری جهت واردات گاز از ایران زود است.

به گفته وی بازار بین‌المللی برای خرید گاز به قیمت مناسب در بهترین موقعیت قرار دارد و به زودی پاکستان می‌تواند برای جبران کمبود انرژی خود با کشورهای صادر کننده گاز به توافق برسد.

این مقام آمریکایی تصریح می‌کند دریافت «ال ان جی» از قطر می‌تواند تا حدی مشکلات پاکستان را رفع کند اما اسلام‌آباد نباید فقط به استفاده از گاز مایع اکتفا کند و منابع دیگر را نیز در نظر بگیرد.

با این شرایط معاون وزیر انرژی آمریکا از سرمایه‌گذاری 30 میلیون دلاری کشورش در بخش انرژی پاکستان خبر داده  و اضافه می کند متخصصان آمریکایی در تمام زمینه‌های انرژی با این کشور همکاری می‌کنند.

تحریم های خط لوله IP‌پابرجاست

از طرفی «مارک تونر» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام می کند، تحریم‌های مربوط به خط لوله گاز ایران-پاکستان همچنان به قوت خود باقیست و تحت تأثیر توافق هسته‌ای ایران قرار نگرفته است.

با این وجود روسیه برای کمک به پاکستان در رفع بحران انرژی این کشور اعلام آمادگی کرده است. طول خط لوله گاز ال ان جی که قرار است توسط شرکت روسی ساخته شود به 1100 کیلومتر می‌رسد که از بندر کراچی آغاز و تا شهر لاهور ادامه دارد. قرارداد اولیه تکمیل خط لوله گاز ال ان جی در مسکو به امضا رسیده است و کار تکمیل این خط لوله به شرکت‌های روسی سپرده می‌شود.

هزینه تکمیل خط لوله گاز مورد نظر با افزایش نرخ گاز از مصرف کنندگان تأمین خواهد شد. انتقال گاز مایع طبیعی روسیه به پاکستان در سال 2016 میلادی آغاز خواهد شد.

روسیه دارای دومین ذخیره گازی جهان است و برای صادرات گاز به پاکستان نیز اعلام آمادگی کرده که این موضوع بعد از تکمیل خط لوله گاز بررسی می‌شود.

آمریکا شرکت روسی را که قرار بود پروژه صادرات ال‌ان‌جی در پاکستان را اجرا کند تحریم کرده که این موضوع موجب چالش در صادرات گاز از کراچی تا لاهور شده است. پاکستان در واکنش به این اقدام آمریکا اعلام کرد قرارداد گازی اسلام‌آباد- مسکو مربوط به قبل از تحریم است بنابراین تحریم‌های واشنگتن هیچ تأثیری روی اجرای این پروژه ندارد.

همچنین چین برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گازی پاکستان اعلام آمادگی کرده و حتی اعلام کرده حاضر است بخشی از هزینه خط لوله صلح رات تأمین کند اما باز هم سنگ اندازی‌های آمریکا سبب شده این پروژه بلا تکلیف باقی بماند.

هند،قطر و ترکمنستان جایگزین ایران شدند

این شرایط در حالی برای احداث خط لوله IP رخ می دهد که رسانه های جهان هر چند وقت یک بار از مذاکرات گازی پاکستان با کشور های مختلف خبر می دهند که به برخی از این مذاکرات گازی اشاره می‌شود.

*واردات گاز از هند

جدیدترین این اخبار مربوط به واردات گاز پاکستان از هند است(!) شرکت هندی «جیل» که پروژه‌ احداث خط لوله صادرات گاز هند به پاکستان را در اختیار دارد قصد دارد روزانه پنج میلیون تن گاز مایع به پاکستان صادر کند به طوری که وزیر نفت هند این تصمیم را عاملی برای بهبود روابط سیاسی – اقتصادی دو کشور همسایه،اعلام کرده است به گزارش منابع آگاه هند گاز مایع را 13 تا 14 سنت خریداری و 21 سنت به پاکستان می فروشد.

*واردات گاز از قطر

علاوه بر این پاکستان در حال گفت‌وگو با قطر برای نهایی کردن برنامه‌ واردات سالانه 3.5 میلیون تن گاز ال.ان.جی از این کشور است.

به همین منظور پاکستان و قطر یادداشت تفاهمی برای واردات ال.ان.جی در فوریه 2012 امضا کردند اما پیشرفت در این زمینه به دلیل اختلافات دو طرف بر سر قیمت گاز کند بوده است.

قطر قیمت 18 دلار برای هر میلیون بی.تی.یو گاز را پیشنهاد داده اما پاکستان به دنبال قیمت پایین‌تری است.

کمیته هماهنگی اقتصادی پاکستان در ماه ژوئیه احداث سه ترمینال واردات ال.ان.جی در بندری در جنوب پاکستان را تصویب کرد.

این سه پایانه پس از تکمیل قادر خواهند بود که روزانه یک میلیارد و 700 میلیون فوت مکعب ال.ان.جی را وارد و ذخیره سازی کنند.

واردات گاز از ترکمنستان (تاپی)

در آستانه لغو تحریم‌های ایران که دلیل همیشگی پاکستان برای عدم انجام تعهداتش بود، خبر آغاز عملیات خط لوله تاپی مانند پتک بر سر طرح خط لوله صلح فرود آمد.

تاپی (TAPI) هم مخفف حروف ابتدای نام چهار کشور ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند است و هم نام رودخانه معروف 700 کیلومتری در مرکز هند. پروژه تاپی همواره مورد نظر آمریکا بوده و از پاکستان برای مشارکت در آن دعوت می‌کرده است.

مسیر خط لوله تاپی البته از نقاط ناامن به ویژه در افغانستان عبور می‌کند و در نتیجه از ثبات کمتری نسبت به خط لوله صلح برخوردار است. دقیقاً به همین دلیل است که با وجود امضای توافق‌نامه آن در نیمه دهه 1990 میلادی و با وجود تشدید بحران کمبود انرژی در پاکستان، مقامات این کشور اراده لازم را برای انجام آن نشان ندادند. کمبود انرژی به یکی از مسائل اصلی در مبارزات انتخاباتی تبدیل شده بود.

اما از نگاهی دیگر، از آنجا که یکی از اهداف ایران از احداث خط لوله صلح، ایجاد امنیت و اشتغال بیشتر در مرزهای شرقی بود، شاید افغانستان نیز به همین حربه برای افزایش امنیت خود استفاده کرده است. به هر حال اگر کشور پاکستان (که پناه‌گاه بسیاری از نیروهای افراطی و گروه‌های فکری مرتبط با القاعده و طالبان است) گازی را که بدان احتیاج مبرم دارد از مسیر افغانستان دریافت کند، به ناچار سیاست‌‌های داخلی و خارجی خود را در راستای تأمین امنیت افغانستان تغییر خواهد داد.