بسیاری از تولیدکنندگان کشور خبر می‌دهند که تبادل و خریدوفروش ارز در سامانه نیما عملا انجام نمی‌شود. در مواردی نیز با دشواری‌های بسیار زیادی موفق به تبادل ارز شده اند.
یکی از مسائلی که پس از نوسانات نرخ ارز، گریبان‌گیر صنعت به ویژه صنعت پلاستیک کشور شده مساله مبادلات ارزی در سامانه نیما است. بسیاری از تولیدکنندگان کشور خبر می‌دهند که تبادل و خریدوفروش ارز در سامانه نیما عملا انجام نمی‌شود. در مواردی نیز با دشواری‌های بسیار زیادی موفق به تبادل ارز شده اند.
فرایند سامانه نیما به چه صورت است؟
بازار ثانویه با این عنوان ایجاد شد که صادرکننده و واردکننده راه ساده‌تری برای خریدوفروش ارز خود داشته باشند و همچنین بتوانند با نرخ بهتری ارز خود را تامین کنند. به طورى که صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را وارد این سامانه کرده و واردکنندگان با نرخى توافقى ارز بخرند. اما شواهد حاکی از این است که ماجرا اینطور پیش نرفته است. تامین‌کنندگانی مانند پتروشیمى‌ها که باید عمده ارز این بازار را تامین مى‌کردند، به دلیل تفاوت قابل توجه نرخ ارز در بازار آزاد، تمایلی به تزریق ارز خود ندارند. البته گفته می‌شود پتروشیمی‌ها حدود دو میلیارد و ٥٧١ میلیون دلار ارز در نیما طی پنج ماه گذشته عرضه کرده‌اند. البته بررسی‌ها نشان می‌دهد این ارزها تقریبا به هیچ تولیدکننده‌ای اختصاص نیافته است و مشخص نیست سرنوشت ارز پتروشیمی که ادعا می‌شود به نیما تزریق شده، چه شده است. از طرفى صادرکنندگان خرد نیز به تنهایى نمى‌توانند ارز مورد نیاز واردکنندگان را تامین کرده و به نوعى از این کار سرباز مى‌زنند.
در همین زمینه، مهندس نیلی، مدیر بازرگانی شرکت فناوران شیمی تجزیه ایرانیان می‌گوید: در ابتدا باید اشاره کنم که وضعیت گروه‌های کالایی که شامل دریافت ارز ۴۲۰۰ می‌شوند بسیار مبهم است. ابتدا دولت برخی گروه‌های کالایی را مشخص و در ردیف «یک» قرار داد که ارز ۴۲۰۰ دریافت نمایند اما بانک مرکزی بدون اطلاع قبلی این دسته بندی‌ها را تغییر داده و تعداد کثیری از آنها را ذیل دریافت ارز نیمایی قرار داده که سبب سردرگمی تولیدکنندگان شده است.
در خصوص فرایند نیما نیز، روش تامین ارز سامانه مذکور به این صورت است که در سامانه، ارز را با صرافی توافق می‌کنید، سپس بانک مرکزی، گمرک و بانک عامل این مبادله را تایید می‌کنند و در نهایت نیز صرافی با شما وارد معامله می‌شود. اما همین مسیر طولانی و پر پیچ و خم نیز در اکثر موارد به نتیجه منجر نمی‌شود. شخصا برای تامین ارز واحد تولیدی فناوران شیمی ۱۵ روز است که هر دو روز یک بار تلاش کرده‌ام و به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌ام.
بروکراسی تامین ارز نیمایی چقدر طول می‌کشد؟
نیلی در مورد این که تامین ارز نیمایی چه میزان زمان نیاز دارد توضیح می‌دهد: مرحله‌ای که بانک مرکزی باید تایید دهد ۲ روز به طول می‌انجامد، بانک عامل نیز وثیقه لازم را که دریافت کند تایید را انجام می‌دهد و به صرافی ارسال می‌کند. اما اینجا چند مشکل جدید وجود دارد. نخست این که فیش نیما برای دریافت ارز تنها ۲ روز اعتبار دارد. ثانیا وقتی در سامانه، همه صرافی‌ها را انتخاب می‌کنید عملا بازهم هیچ صرافی‌ای به شما تماس نمی‌گیرد و شما باید شخصا با تمام صرافی‌ها تماس گرفته و پیگیر تامین ارز شوید. اما هر کدامشان به یک نحو سنگ اندازی کرده و بعضا با سوالاتی مواجه می‌شویم که بسیار نامربوط است.
سامانه نیما؛ نیازمند اصلاحات جدی
این سامانه با مشکلات عدیده‌ای مواجه است که کار اصلی خود را انجام نمی‌دهد. شرکتی که کار خود را درست انجام می‌دهد موفق به دریافت ارز نمی‌شود. به نظرمی‌رسد سامانه نیما که قرار بود در جهت کاهش رانت عمل کند، خود سبب رانت شده است و مشخص نیست که سیستم تزریق ارز چگونه عمل می‌کند، آیا تامین‌کنندگانی مانند پتروشیمی‌ها ارز خود را به سامانه نیما وارد کرده اند و یا خیر، این ارزهایی که وارد نیما می‌شود به چه گروه‌هایی می‌رسد که به مصرف‌کنندگان واقعی نمی‌رسد و... بنابراین سامانه نیما نیازمند بررسی جدی است که از هرگونه سواستفاده احتمالی جلوگیری شده و سیستمی کارآمد طراحی شود تا تولیدکنندگان واقعی بتوانند ارز مورد نیاز خود را تامین نمایند.