سیاه‌بهار واژه‌ای است که برخی از کسبه در سال‌های قبل به‌کار می‌بردند اگرچه اغلب در بازار میوه مورد استفاده قرار می‌گرفت. سیاه‌بهار هفته‌های ابتدایی بهار پس از تعطیلات نوروز را شامل میشود یعنی زمانی که نه کالای چندانی برای عرضه وجود دارد و نه تقاضای گسترده‌ای برای خرید. این واژه به واقعیت مهمی هم اشاره دارد و آن ضعف جدی تقاضا در کنار ضعف نقدینگی بین اهالی بازار و حتی خریداران است که در نهایت حجم تقاضا برای محصولات نهایی را به‌شدت کاهش خواهد داد. با توجه به این موارد برای سال آینده میتوان دو سیگنال اصلی را تاکنون مورد توجه قرار داد یکی کاهش احتمالی قیمتها در بازار داخلی یا بورس کالا به دلیل کاهش رقابت برای خرید و دیگری کاهش تقاضای احتمالی.
آخرین هفته فعالیت بازار پتروشیمی درحالی آغاز شده است که حجم معاملات و فعالیتهای تجاری به شدت کاهش یافته و زمان پیش رو را میتوان زمانی برای تسویه وجوه و بستن حسابهای باز عنوان کرد تا جایی که میتوان گفت معاملات جدید از جذابیت حداقلی برخوردارند مگر برای تولید در روزهای پایانی سال یا انبارکردن مواد اولیه، اگر تاکنون انجام نشده باشد. در برخی رسانه ها از شرایط فعلی به عنوان وقت اضافه در بازار پلیمرها یاد میشود که گویا تعبیر درستی است و هر زمان ممکن است فعالیت یک واحد تولیدی یا یک عملیات تجاری متوقف شده و مابقی به سال آینده موکول شود. روزهای پایانی سال اگرچه با کاهش قیمتها همراه شده ولی داده های موجود میتواند چهرهای نسبتا واضح از رویدادهای قیمتی و معاملاتی در سال آینده را ترسیم کند.
رکود بهاری در انتظار بازار
سیاه‌بهار واژه‌ای است که برخی از کسبه در سال‌های قبل به‌کار می‌بردند اگرچه اغلب در بازار میوه مورد استفاده قرار می‌گرفت. سیاه‌بهار هفته‌های ابتدایی بهار پس از تعطیلات نوروز را شامل میشود یعنی زمانی که نه کالای چندانی برای عرضه وجود دارد و نه تقاضای گسترده‌ای برای خرید. برخی از تجار حتی این دوره را به استراحت می‌پرداختند تا جایی که در روزهای پایانی فروردین به سر کار خود باز می‌گشتند.این واژه اگرچه برخی از خاطرات سال‌های دور را زنده می‌کند ولی به واقعیت مهمی هم اشاره دارد و آن ضعف جدی تقاضا در کنار ضعف نقدینگی بین اهالی بازار و حتی خریداران است که در نهایت حجم تقاضا برای محصولات نهایی را به‌شدت کاهش خواهد داد. این داده خود سرعت‌گیر برجسته‌ای در برابر رشد قیمتها در روزهای ابتدایی سال آینده خواهد بود ولی به احتمال قوی شدت ضعف، کمتر از سال‌های قبل ترسیم میشود آن‌هم در شرایطی که برخی از واحدهای تولیدی از هم‌اکنون تا خردادماه سفارش‌های تولیدی بالایی را جذب کرده و نگرانی چندانی از بابت تولید و فروش ندارند اما این دست واحدهای تولیدی گسترده نیستند.
با توجه به این موارد برای سال آینده میتوان دو سیگنال اصلی را تاکنون مورد توجه قرار داد یکی کاهش احتمالی قیمتها در بازار داخلی یا بورس کالا به دلیل کاهش رقابت برای خرید و دیگری کاهش تقاضای احتمالی. البته برای اثبات هر کدام باید ابتدا داده‌های رسمی در بازار را اندازه‌گیری و نتیجه را به عدد بیان کرد و سپس بر پایه اعداد کشف شده به تحلیل بازار پرداخت که میتوان از این آمارها در چارچوب تابلوخوانی بازار پلیمرها بهره برد.
آمارهای معاملاتی و تابلوخوانی بازار پلیمرها
همیشه مهم‌ترین داده برای تحلیل بازارهای کالایی اول قیمت و سپس حجم معامله است. قیمت متوسط بازار در چارچوب شاخص قیمت پلیمرها کاهشی بود آن‌هم در شرایطی که حجم معاملات هم کاهشی بوده است. این دو داده به این معنی است که جریان غالب در بازار بیش از گذشته کاهشی بوده است و جذابیت خرید با شتابی بالاتر تقلیل می‌یابد. در هفته گذشته حجم داد و ستد پلیمرها در بورس کالا به نسبت هفته پیش از آن نزدیک به ۹ درصد کاهش یافته و به ۸۲ هزار و ۱۵۰ تن رسید. این رقم اگرچه در کمترین سطح در ۳ هفته اخیر قرار دارد ولی هنوز هم رقم بالایی به شمار رفته و سومین رقم بزرگ معاملاتی در سال جاری است.
این رقم به نسبت متوسط امسال (متوسط ۹ ماهه) نزدیک به ۳۴ درصد بالاتر است و از متوسط سال گذشته هم ۵۷/ ۵۶ درصد برتری دارد یعنی بازار پلیمرها به‌رغم کاهش نرخ، با کاهش جذابیت خرید یا چیزی شبیه به رکود روبه‌رو نبوده است اما این ادعا با کاهش جدی نرخ هم‌راستا نیست. در پاسخ باید عنوان کرد که نزدیک به ۷ درصد از متوسط قیمتها کاسته شده ولی حجم معاملات ۹ درصد عقب‌نشینی کرده است. این دو داده اگرچه در قرابت بالایی با یکدیگر قرار ندارند ولی نشان می‌دهد که افت قیمتها سریع‌تر اتفاق افتاده و در این کاهش جدی نرخ برخی از معامله‌گران حرفه‌ای به جای ورود به رقابت‌های بی‌دلیل و هیجانی هفته‌های قبل، با درایت کافی تقاضای خود را برای پایان سال محفوظ نگه‌داشته و البته برای خرید هم به رقابت تن نداده‌اند.
این قبیل معامله‌گران حرفه‌ای به خوبی تشخیص داده بودند که التهاب قیمتی پیشین بی‌دلیل است و تزریق جو روانی رشد نرخ به هیجانی شدن حجم خرید منجر شده و در نهایت رقابتی بی‌دلیل را موجب شده بود که خروجی آن رشد قیمتها در بورس کالا بود که به افزایش نرخ در بازار داخلی هم منجر شد.در گزارش‌های پیشین هم بارها به غیرواقعی بودن نرخ‌های گذشته اشاره کرده بودیم ولی گویی تنها فعالان حرفه‌ای و تولیدکنندگان با‌سابقه بوده‌اند که به هشدارها توجه کرده و از یک استراتژی دقیق برای خرید خود بهره گرفته‌اند که البته نتیجه این درایت را هم در نرخ‌های خرید خود مشاهده می‌کنند. به‌عنوان مثال اغلب گروه‌های کالایی پلیمری در بورس کالا با کاهش متوسط قیمتی همراه شده‌اند که البته دلیل آن را هم باید در کاهش رقابت برای خرید جست‌وجو کرد. پت بطری هم بیشترین افت نرخ در بورس کالا را به خود اختصاص داده آن هم در شرایطی که با افزایش حجم معاملات روبه‌رو بوده است.در مورد واقعیت‌های بازار باید به آمارهای موجود باز هم دقت کرد. در هفته گذشته حجم تقاضا به نسبت هفته قبل از آن بیش از ۲۳ درصد کاهش داشته که نشان‌دهنده عقب‌نشینی خریداران و تضعیف رقابت برای خرید است اگرچه حجم معاملات نزدیک به ۹ درصد تقلیل یافت. این شرایط به معنی عقب‌نشینی سریع‌تر برای تقاضاست. از سوی دیگر حجم تقاضا در هفته گذشته به نسبت متوسط امسال ۳۹ درصد کمتر است که این رقم به نسبت متوسط پارسال اما ۱۱ درصد بالاتر است. این ارقام هم از تعادل نسبی در فاز تقاضا حکایت دارد که میتواند تئوری کاهش قیمتها به دلیل کاهش رقابت را توجیه کند.
پایان سال راکد برای بازار
شاید وضعیت عرضه‌ها مهم‌ترین سیگنال برای حال و آینده بازار پلیمرها باشد. در هفته گذشته عرضه‌ها به بیش از ۱۰۲ هزار تن رسید که به نسبت هفته قبل از آن ۵/ ۵ درصد رشد داشته است. این رقم به نسبت متوسط امسال ۵/ ۴۱ درصد و به نسبت متوسط سال قبل ۳۷درصد افزایش را نشان می‌دهد.این در حالی است که عرضه هفته گذشته در بالاترین رقم از اواخر اسفندماه سال ۹۵ تاکنون درج شده است یعنی عرضه هفته پیش بیشترین رقم عرضه شده در ۲ سال گذشته به‌شمار می‌رود. اهمیت این سیگنال از آنجا برجسته‌تر خواهد شد که حجم بالای عرضه‌ها در شرایطی به ثبت می‌رسد که در هفته‌های اخیر رکورد بیشترین حجم معاملات در تاریخ بورس کالا دو بار جابه‌جا شده یعنی انتظار داشتیم عرضه چندانی برای ثبت در بورس کالا وجود نداشته باشد ولی دقیقا عکس این انتظار محقق شد.
این شرایط به این معنی است که اوج تمرکز تولیدکنندگان داخلی بر عرضه در بورس کالا استوار است و شاید صادرات اولویت بعدی باشد. همچنین رقابت برای خرید در هفته‌های گذشته هم موجب شد تا قیمت‌هایی بالاتر از نرخ‌های نهایی صادراتی برای تولیدکنندگان بالادستی حاصل شود که به افزایش بیشتر جذابیت عرضه منجر شد. این موارد در کل نشان می‌دهد که احتمال تداوم عرضه‌های بالا در روزها و هفته‌های آینده وجود دارد که به معنی سرعت‌گیر بسیار مهمی در برابر رشد قیمت‌هاست.
در نهایت انتظار برای بالابودن حجم عرضه‌ها در روزهای آینده، بالابودن موجودی انبارها، میل به کاهش نرخ در بازار محصولات نهایی به دلیل کاهش قیمت مواد اولیه در روزهای گذشته و ضعف تقاضا، نوسان قیمت دلار آزاد و نیمایی و همچنین عدم تغییر در مناسبات سیاسی و تسهیل در صادرات محصولات پتروشیمی و بسیاری از این قبیل موارد، عواملی هستند که دورنمای بازار را در روزهای آینده و سال بعد تعیین می‌کنند اگرچه میل به افت قیمتها را میتوان در این موارد برجسته‌تر ارزیابی کرد. البته کاهش احتمالی رقابت اگرچه به معنی افت قیمتها در بورس و بازار به شمار می‌رود ولی کف نرخ را هم میتوان قیمت‌های پایه در بورس کالا به‌شمار آورد که از دو سیگنال نوسان قیمت‌های جهانی و تغییر نرخ متوسط هفتگی دلار نیمایی تاثیر می‌پذیرد. از هم‌اکنون بهتر است برای نرخ‌های سال آینده اظهارنظر قاطعی نداشته باشیم زیرا تغییرات بسیاری زیرپوست این بازارها نهفته هستند که می‌توانند آینده این بازارها را تغییر دهند.