اعلام کاهش قیمت‌های پایه در بورس‌کالا در روز گذشته شاید مهم‌ترین خبر بازار محصولات پتروشیمی بود آن هم در شرایطی که اولین افت محسوس قیمت دلار نیمایی را شاهد هستیم. البته حجم معاملات در هفته گذشته کاهش یافت و بازار پلیمرها را در رکود بیشتری فرو برد.
افت شاخص قیمت پلیمرها در هفته گذشته
هفته گذشته به‌رغم رشد قیمت دلار نیمایی شاهد افت نسبی قیمت‌های پایه در بورس‌کالا بودیم که این موضوع به کاهش شاخص قیمت پلیمرها منجر شد. هفته گذشته این شاخص با ۶۵/ ۰ درصد افت روبه‌رو بود که بیشترین کاهش نرخ هفتگی از هفته منتهی به ۲۳ خرداد تاکنون بوده است. البته افت قیمت‌ها در بازار داخلی کمتر از این نرخ بود یعنی بازار در برابر قیمت‌های کشف‌شده در بورس‌کالا مقاومت کرده است. البته برای روز گذشته شاهد افت قیمت دلار نیمایی و کاهش قیمت‌های پایه در بورس‌کالا بودیم یعنی از هم‌اکنون می‌توان احتمال کاهش شاخص قیمت پلیمرها را مطرح کرد. حتی می‌توان گفت که برای هفته جاری این شاخص می‌تواند به میزان افت هفته گذشته یا حتی بیشتر از آن با کاهش نرخ روبه‌رو شود. اگرچه حجم عرضه و تقاضای واقعی و میزان رقابت برای خرید گریدهای پلیمری آینده نرخ را تعیین می‌کند ولی این شرایط در کل اثرگذاری خود را بر بازار به اثبات خواهد رساند. این درحالی است که قیمت دلار نیمایی هم وارد یک فاز کاهش شده است که در صورت تداوم این افت نرخ شرایط کلی در این بازار دگرگون خواهد شد؛ یعنی جریان افزایشی نرخ که هفته‌ها در شاخص قیمت پلیمرها رهگیری شده است می‌تواند معکوس شود که شاید بستری برای جذب تقاضای بیشتر به شمار رود.
افت حجم معاملات پلیمرها در هفته گذشته
هفته گذشته حجم معاملات پلیمرها در بورس‌کالا با افت ۱۳/ ۴ درصدی روبه‌رو شد و به ۴۳ هزار و ۵۱۲ تن رسید که این عقبگرد معاملاتی به معنی تداوم حرکت این بازار در روزهای سخت فعلی است. این رقم معاملات یعنی بازار برای دومین هفته پیاپی در یک فاز رکود قرار دارد اگرچه نگاهی به حجم معاملات در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که این بازار در ماه‌های گذشته هم حال و روز چندان خوشی نداشته است. یعنی اگر بازار به هر دلیل با کاهش بیشتر حجم معاملات روبه‌رو شود نگرانی‌ها از تداوم رکود نیز تقویت خواهد شد ولی می‌توان باز هم به تقویت حجم معاملات خوش‌بین بود، شاید با کاهش قیمت‌های پایه، میزان تقاضا در بورس‌کالا افزایش یابد. البته این نگرانی هم مطرح می‌شود که اهالی بازار با فرض احتمال تداوم افت قیمت‌ها، همین میزان تقاضای موجود را هم تا حد امکان به آینده موکول کرده و منتظر بمانند و ببینند که چه اتفاقی برای قیمت‌ها در هفته آینده رخ خواهد داد. این نگرانی البته چندان جدی نیست زیرا موجودی پایین انبارها اجازه این قبیل بازی‌ها را به خریدار واقعی نمی‌دهد ولی در مورد واسطه‌گری اوضاع متفاوت است اگرچه موجودی انبارهای تجار هم چندان برجسته نیست. معاملات هفته گذشته از آن جهت بسیار ضعیف ارزیابی می‌شود که متوسط حجم معاملات سال گذشته رقمی نزدیک به ۶۲ هزار و ۸۰۰ تن بوده که نشان می‌دهد این بازار هنوز در یک رکود قرار دارد. البته در هفته گذشته حجم عرضه‌ها با ۲۶/ ۱ درصد به نزدیکی ۸۳ هزار و ۶۰۰ هزار تن رسید که از متوسط سال گذشته بالاتر است. حجم تقاضا اما با افت ۱۴ درصدی همراه بود که نشان می‌دهد تقاضا حتی برای گریدهای جذاب هم کاهش یافته و می‌توان گفت که دلیل اصلی افت حجم معاملات، همین کاهش تقاضا در بورس‌کالا بوده است.
هفته گذشته نسبت عرضه به تقاضای پلیمرها در بورس‌کالا ۶۴۵/ ۰ بود؛ یعنی در برابر هر تن عرضه ۶۴/ ۰ تن تقاضا به ثبت رسیده است که باز هم نمونه مشخصی از رکود در بازار به‌شمار می‌رود. این رقم هفته گذشته در کمترین رقم خود در ۶ هفته اخیر قرار داشت. هفته گذشته نزدیک به ۵۲ درصد عرضه‌ها در بورس‌کالا مورد معامله قرار گرفت که این رقم نیز در کمترین سطح خود در سه هفته اخیر قرار داشته است. این آمارها نشان می‌دهد که اوضاع در بازار پلیمرهای بورس‌کالا چندان روبه‌راه نیست ولی شرایط بازار شیمیایی‌ها بهتر بوده است.
هفته گذشته حجم معاملات ترکیبات شیمیایی در بورس‌کالا با ۲۲/ ۲۶ درصد رشد همراه شد و به ۲۴ هزار و ۵۸۹ تن رسید. این درحالی بود که میزان تقاضا بیش از ۱۹ درصد رشد کرد ولی عرضه‌ها ۱۷/ ۵ درصد کاهش یافت. به‌صورت کلی می‌توان گفت که اوضاع در بازار شیمیایی‌های بورس‌کالا بهتر از بازار پلیمرهاست اگرچه این بازارها هم از یک روند نزولی کلی برخوردار شده است. در این شرایط شاید بتوان گفت که ویژگی‌های فنی بازار شیمیایی‌ها موجب شده تا این بازار هنوز بتواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد هر چند امیدواری‌ها برای این گروه کالایی برای بازیابی موفقیت‌های پیشین به قوت خود باقی است.
آمارهای فوق همگی از رکود نسبی در بازار محصولات پتروشیمی حکایت دارد. این داده‌ها نشان می‌دهد که رکود با یک یا دو هفته تغییر فاز معاملات تغییر نمی‌کند و نمی‌توان به این زودی شاهد آغاز یک روند متعادل بود. این موارد را باید جدی گرفت زیرا بهبود گام به گام بازار را می‌طلبد ولی بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که مدتی است کورسویی از امید در بازارها به چشم می‌خورد. شاید کاهش قیمت‌های پایه بتواند با کاهش قیمت تمام‌شده تولیدات، خریدار نهایی را برای ورود به بازار یا تقویت حجم تقاضا ترغیب کند. البته احتمال رشد تقاضای واقعی برای محصولات نهایی وجود دارد که می‌تواند از این بازار در میان‌مدت تا درازمدت حمایت کند اما برای کوتاه‌مدت هم سیگنال‌هایی نه‌چندان قدرتمند از بهبود بازار را شاهد هستیم.
کاهش قیمت‌های پایه و رخدادهای پیدا و پنهان بازار
روز گذشته قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمیایی در بورس‌کالا کاهشی اعلام شد و اغلب گریدها و ترکیبات افت نرخ داشتند. این روند کلی اگرچه با اهرم کاهش ۸/ ۰ درصدی بهای دلار نیمایی محقق شد ولی نشان داد که جریان عمومی و غالب در بازارهای جهانی هم برای دومین هفته پیاپی با روندی متمایل به افت قیمت‌ها همراه بوده است. این سیگنال را باید مهم ارزیابی کرد زیرا همین تکانه‌های کاهشی در بازارهای جهانی شاید بر روند صادرات هم اندکی اثرگذار باشد. در کل می‌توان گفت که بازارها خود را برای یک روند نزولی آماده کرده‌اند که این‌بار سیگنال افت نرخ از سمت یک داده رسمی اعلام می‌شود. البته ادعای کاهش قیمت‌های جهانی در دو هفته اخیر برگرفته از قیمت‌های پایه اعلامی در بورس‌کالاست شاید داده‌های بین‌المللی مسیر دیگری را ترسیم کرده باشد اما نمی‌توان از پتانسیل رشد گسترده قیمت‌های جهانی در روزهای پیش‌رو خبر داد. در هر حال قیمت‌های پایه کاهشی اعلام شده و این داده دیگر جایی برای احتمال و گمانه‌زنی باقی نمی‌گذارد آن هم در شرایطی که احتمال افزایش تقاضا به‌صورت نسبی ایجاد شده است.
البته بازار آزاد چند روزی بود که با بیم و امید منتظر اعلام نرخ‌های پایه جدید بود و این ادعا را می‌توان در شرایط اعلام نرخ در بازار داخلی جست‌وجو، رصد و مشاهده کرد. همین‌که بازارها احتمال کاهش قیمت‌ها را نداده بودند هم جای تامل دارد، زیرا تجربه نشان داده که بازار سریع‌تر از داده‌های رسمی به رخدادهای پیدا و پنهان موجود واکنش نشان می‌دهد. همین اتفاق را می‌توان از دو مسیر مختلف بررسی کرد. احتمال اول اینکه بازار به وضوح نتوانسته بود کاهش قیمت‌های پایه را حدس بزند و احتمال دوم افزایش زیرپوستی تقاضای موثر در کنار پایین بودن نسبی موجودی انبارهاست.
اینکه بازار این بار یک گام عقب‌تر از قیمت‌های پایه بود نشان می‌دهد که ذهنیت غالب معامله‌گران از عدم قطعیت در نرخ‌های پایه حکایت دارد یعنی کمتر کسی انتظار این حجم از افت قیمت‌ها را داشت. این شرایط به این معنی است که تصمیم‌سازان تعیین قیمت‌های پایه یا همان دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی که چند بار تلاش کرده تا شیوه اعلام نرخ و پیش‌بینی قیمت‌های پایه در‌هاله‌ای از ابهام باقی بماند این بار موفق شده‌اند تا از احتمالات پیش‌رو، کمتر کسی بتواند کسب سود کند. این درحالی است که در اغلب هفته‌ها به سادگی می‌شد دورنمای قیمت‌های پایه را حدس زد ولی باز هم باید به این نکته اشاره کرد که تا زمان اعلام رسمی قیمت‌های پایه، نمی‌توان اظهارنظر قاطعی در مورد واقعیت‌های اعلام نرخ داشت؛ گویی باید همیشه نسبت به قیمت‌های اعلامی با نگاهی همراه با تردید نگریسته شود. به‌عنوان یک مثال مشخص بهای دی‌اتیل هگزانول که اغلب با اما و اگرهای خاص خود روبه‌رو بوده است این‌بار با افت ۲۴ درصدی اعلام شد که برخی احتمالات خاص را برجسته می‌سازد. در هرحال بهتر است باز هم شرایط اعلام قیمت‌های پایه را با فرض برخی تغییرات احتمالی مورد بررسی قرار داد یعنی تا زمان اعلام رسمی نرخ نباید اظهارنظر قاطعی در این خصوص داشت.
نکته دیگر یا احتمال دوم را باید در نوسان قیمت‌ها در بازار داخلی جست‌وجو کرد. شاید اهالی بازار اغلب حدس زده بودند که قیمت‌های پایه برای هفته جاری کاهشی خواهد بود اما ضعف موجودی انبارها در کنار افزایش زیرپوستی تقاضای موثر به معنی یک سرعت‌گیر مهم و البته مطلوب در مسیر افت قیمت‌ها بوده است. به‌صورت دقیق‌تر در بازار داخلی شرایط عرضه و تقاضای واقعی چندان هم اجازه نوسان نرخ با ذهنیت‌های موجود از قیمت‌های پایه را به اهالی بازار نداده است. این سیگنال اگرچه در روزهای گذشته نیز مورد بررسی قرار گرفته است ولی گویی هنوز هم این روند ادامه یافته است و به معنی امکان حمایت بنیادین از بازار با رشد نامحسوس تقاضای موثر است. این داده به معنی تقابلی ضعیف بین بورس و بازار است ولی باز هم تجربه نشان داده که بازار از مسیر بورس‌کالا مدیریت می‌شود و البته بورس‌کالا هم از مسیر نوسان قیمت‌های پایه و حجم عرضه‌ها مدیریت شده است. این روند یعنی بازار در نهایت از قیمت‌های کشف شده در بورس‌کالا تبعیت خواهد کرد، آن‌هم در شرایطی که اهمیت نوسان قیمت‌های پایه گویا بیش از تقابل واقعی عرضه و تقاضاست، به‌ویژه در شرایطی که عرضه‌ها در بورس‌کالا کافی است ولی تقاضا هنوز با اما و اگرهای خاص خود همراه است. البته این ادعا به شواهد دقیق‌تری نیاز دارد که شاید در آمارهای بورس‌کالا بتوان آن را رهگیری کرد.
در شرایطی که معاملات هفتگی سیگنالی قطعی را به بازارها و تحلیلگران ارائه نکند می‌توان از نوسان معاملات ماهانه بهره برد. در تیرماه نزدیک به ۲۰۰ هزار تن از انواع پلیمرها در بورس‌کالا مورد داد و ستد قرار گرفته که اگرچه از متوسط سال قبل کمتر است ولی در مقایسه با حجم داد و ستد خردادماه رشد ۴/ ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد. همین سیگنال در نگاه اول از بهبود نسبی تقاضا حکایت دارد ولی باید به این نکته نیز توجه کرد که تعطیلات خردادماه خود یک عامل مهم برای کاهش تقاضاست. در هر حال در تیرماه یک عامل به نسبت مطلوب ثبت شده است که می‌تواند ادعای بهبود زیرپوستی و شکننده بازار را تقویت کند ولی هنوز برای تقویت واقعی حجم معاملات به زمان بیشتری نیاز داریم. البته ذات کاهش نرخ در بورس‌کالا در کنار گذشت زمان و انتظار برای بهبود نسبی اوضاع می‌تواند روزهای بهتری را برای ماه جاری به همراه داشته باشد که شاید اولین جرقه واقعی برای خروج از رکود به شمار رود. اگر این ادعا صحیح باشد باید برای مردادماه احتمال رشد حجم معاملات را مطرح کرد.