هفته گذشته حجم دادوستد پلیمرها در بورس‌کالا با ۱۶ درصد افت به نزدیکی ۵۶ هزار و ۴۰۰ تن رسید که کمترین رقم ثبت‌شده در ۴ هفته اخیر است. این در حالی است که متوسط حجم معاملات در شش‌ماه نخست امسال کمتر از ۵۲ هزار تن بوده و متوسط حجم معاملات در سال گذشته نزدیک به ۶۳ هزار تن بوده است. این آمارها نشان می‌دهد بازار پلیمرها در هفته گذشته وارد رکود نسبی شده است.
در گزارش‌ها به این نکته اشاره کردیم که تغییرات حجم معاملات پلیمرها نشانه‌هایی از رونق و رکود در صنایع پایین‌دستی این صنایع را نشان می‌دهد، اما تغییرات مداوم و رونق و افت بی‌دلیل معاملات در ماه‌های اخیر باعث شده تحلیلگران این بازار در یک سردرگمی فرو بروند. به‌عنوان مثال در شرایطی که در ماه گذشته حجم معاملات روند رو به رشد مناسبی را تجربه می‌کرد ناگهان در هفته گذشته کاهش حجم معاملات در کنار افت قیمت‌ها در بورس‌کالا و بازار آزاد ناگهان فضای محاسبات و تحلیل‌ها را دچار تغییر کرد؛ آن هم در شرایطی که موجودی انبارها به کمک حجم معاملات بالای هفته‌های قبل اندکی رشد داشته است. این در شرایطی است که در آن سوی بازار، بالا بودن نسبی فاصله قیمت دلار آزاد و نیمایی و نرخ‌های پایین موجود غیررسمی می‌تواند محرک‌هایی برای حمایت از بازار به‌شمار رود و البته شرایط معاملات ترکیبات محصولات شیمیایی در بورس‌کالا نیز شرایط متعادلی را حکایت می‌کند.
در هر حال باید پذیرفت که تقاضای واقعی برای محصولات نهایی در بازارهای صادراتی مخصوصا برای عراق در این ایام کاهش می‌یابد و این عقبگرد احتمال جدی افت حجم تولید در صنایع داخلی را تقویت کرده است. تجمیع موارد فوق احتمال مقطعی بودن افت حجم معاملات را در بردارد، ولی هنوز در این خصوص نمی‌توان اظهارنظر قاطعی داشت اگرچه خوش‌بینی‌های پیشین هنوز تداوم داشته، اما داده‌های این هفته همچون قیمت‌های پایه در بورس‌کالا یا نوسان قیمت‌های جهانی و نرخ‌های متنوع برای دلار هم اثرگذاری خاص خود را بر جای می‌گذارند.
پیچیدگی‌های جدید بازار پلیمرها
روزهای پیچیده‌ای در بازار پلیمرها تجربه می‌شود و با کاهش حجم معاملات هفتگی در بورس‌کالا، انتظار برای یک هفته بسیار مهم را باید مطرح کرد؛ هفته‌ای که نشان خواهد داد جریان قطعی در بازار پلیمرها به چه سمتی است و آیا هنوز می‌توان با قطعیت، خروج بازار را از رکود گواهی داد یا باز هم داده‌ها تغییر خواهند کرد. هفته جاری با رخدادهای متفاوتی همراه است که هر کدام می‌تواند بخشی از فعالیت در بازار را تحت‌الشعاع خود قرار داده و چهره جدیدی را ترسیم کند. اگر بخواهیم فهرست‌وار رخدادهای این روزها را بررسی کنیم باید به این موارد اشاره کرد:
- کاهش حجم دادوستد پلیمرها در هفته گذشته درحالی‌که حجم دادوستد ترکیبات شیمیایی افزایش مطلوبی داشته و به سطوح مناسبی وارد شده است.
- کاهش فعالیت در بازار داخلی در فاز تولید و تجارت با توجه به آغاز مسافرت‌های اربعین به عراق و محدودیت‌های تجاری و حمل‌ونقل با این کشور و رخدادهای حاشیه‌ای و ناآرامی‌های پیشین در عراق
- روند نزولی قیمت‌های پایه در بورس‌کالا آن‌هم در شرایطی که اختلاف نرخ بین دلار آزاد و نیمایی به نسبت بالاست و حتی ممکن است این تفاوت قیمتی به صورت مقطعی افزایش یابد.
- افزایش موجودی انبارها در بازار داخلی در کنار کاهش نرخ در بورس‌کالا که ناخودآگاه جذابیت خرید را کاهش می‌دهد اگرچه در قیمت‌های موجود نمی‌توان با صراحت گفت که خرید جذاب نیست یعنی پتانسیل رشد تقاضا هنوز در بازار وجود دارد.
- بازیابی بخش مهمی از توانمندی‌های پیشین در صنایع تکمیلی درحالی‌که می‌توان به رشد تقاضا در دو هفته آینده خوش‌بین بود که به معنی رشد احتمالی تقاضا در یک یا دو هفته اخیر است.
- جرقه‌های مهمی از رشد قیمت نفت‌خام و خوراک مایع صنایع پتروشیمی آن‌هم پس از ۳ هفته افت نرخ که به معنی تکانه‌های جدیدی در بازارهای جهانی است و می‌تواند به مرور زمان جذابیت این بازار را افزایش دهد.
کاهش مجدد شاخص قیمت پلیمرها
شاخص قیمت پلیمرها در هفته گذشته با ۸۵/ ۰ درصد کاهش به ۹ هزار و ۴۳۸ تومان رسید که بیشترین درصد کاهش نرخ در ۳ هفته اخیر است و موجب شد این شاخص قیمتی به کمترین رقم خود از اواخر بهمن‌ماه سال گذشته تاکنون برسد. این داده یعنی کاهش جدی قیمت‌ها در هفته‌های اخیر را باید جدی گرفت، آن هم در شرایطی که هنوز می‌توان گفت که تقاضا در بازار آزاد و بورس‌کالا وجود دارد. از سوی دیگر پتانسیل جرقه‌های رشد قیمتی در بازارهای جهانی وجود دارد؛ آن هم در وضعیتی که رشد بهای نفت‌خام و خوراک مایع صنایع پتروشیمی در بازارهای بین‌المللی آغاز شده است. در این خصوص باید گفت که بازارهای جهانی بعد از حادثه آرامکو وارد یک فاز افزایش نرخ شد، اما بعد از آن باز هم روند کاهشی جدیدی را شاهد بودیم که این روند هم‌اکنون متوقف شده و وارد یک فاز افزایشی شده است.
با توجه به رخدادهای پیرامونی در بازار جهانی نفت و حادثه برای نفتکش ایرانی، امکان تداوم رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی با محوریت نفت‌خام وجود دارد آن‌هم در شرایطی که بعد از ۳ هفته افت قیمت نفت، این هفته شاهد یک روند افزایشی در بازار جهانی نفت‌خام هستیم. این داده می‌تواند برای بازار پتروشیمی‌ها در جهان مهم باشد اگرچه تا لحظه تنظیم این گزارش قیمت‌های جهانی پلیمرها برای هفته گذشته مخابره نشده است. در هر حال جریان غالب در بازارهای جهانی می‌تواند افزایشی باشد که محرکی برای رشد صادرات به‌شمار می‌رود اگرچه این داده قطعی نیست، زیرا شواهد قیمتی از افت نرخ در روز پنج‌شنبه حکایت داشته است. اوضاع بازارهای جهانی محصولات پتروشیمی پیچیده است و این پیچیدگی تاکنون اجازه اظهارنظر قاطع را نداده است.
در کنار این داده احتمال کاهش قیمت دلار نیمایی برای متوسط هفتگی آن وجود دارد یعنی در صورت افزایش احتمالی قیمت‌های جهانی، باز هم دلار نیمایی نقش سرعت‌گیر خود را در برابر قیمت‌های پایه حفظ خواهد کرد. با توجه به تمامی این موارد باز هم بهتر است در مورد قیمت‌های پایه در هفته پیش‌رو اظهارنظر قاطعی نداشته باشیم و تا زمان اعلام رسمی این نرخ صبر کنیم. از سوی دیگر نوسان قیمت‌ها در بازار داخلی به‌صورت نسبی از کاهش نرخ حکایت دارد، گویی بازارها احتمال افت قیمت‌های پایه در بورس‌کالا را رد نمی‌کنند.
در هر حال نرخ‌های موجود در بورس‌کالا هم پایین و هم جذاب است و اگر تقاضای واقعی در صنایع تکمیلی از حجم معاملات در بورس‌کالا حمایت کند نگرانی‌های اخیر مرتفع خواهد شد. نرخ‌های موجود برای متوسط بازار هم‌اکنون در کمترین سطح در سال‌جاری است و اگر فقط براساس قیمت‌ها، شرایط بازار مورد ارزیابی قرار بگیرد می‌توان به تداوم تقاضا در بورس‌کالا خوش‌بین بود.
نکته دیگر را باید در فاصله قیمت دلار آزاد و نیمایی جست‌وجو کنیم. در گزارش‌های قبلی یکی از دلایل رشد تقاضا در بورس‌کالا را همین اختلاف نرخ به‌شمار آوردیم و شواهد آن نیز مورد بررسی قرار گرفت. در هفته گذشته این اختلاف نرخ به ۵۸۰ تومان رسید و اگر باز هم شاهد تداوم افت قیمت دلار نیمایی باشیم که این احتمال هم مطرح است و دلار آزاد هم رشد نرخ برجسته‌ای نداشته باشد، می‌توان گفت اختلاف نرخ دلار آزاد و نیمایی باز هم افزایش می‌یابد که خروجی آن تحریک احتمالی تقاضا خواهد بود. این ادعا به این معنی است که بازار داخلی می‌تواند از دو مسیر برای رشد تقاضا تغذیه شود؛ یکی پایین‌بودن نرخ در بورس‌کالا است و دیگری بالابودن نسبی فاصله قیمت دلار آزاد و نیمایی و حتی احتمال رشد بیشتر این نرخ در هفته جاری. البته در برابر این سیگنال بالابودن نسبی موجودی انبارها و یک گام عقب‌نشینی حجم تقاضای واقعی در ایام اربعین و محدودیت‌های صادراتی برای محصولات نهایی به عراق را هم باید در نظر گرفت. این درحالی است که گذشت زمان می‌تواند بخش مهمی از این نگرانی‌ها را تعدیل کند آن‌هم در شرایطی که تولید از هفته آینده احتمالا به روال متعادل و حتی روبه‌رشد خود باز می‌گردد.
دادوستد پتروشیمی‌ها در بورس‌کالا
هفته گذشته حجم دادوستد پلیمرها در بورس‌کالا با ۱۶ درصد افت به نزدیکی ۵۶ هزار و ۴۰۰ تن رسید که کمترین رقم ثبت‌شده در ۴ هفته اخیر است. این در حالی است که متوسط حجم معاملات در شش‌ماه نخست امسال کمتر از ۵۲ هزار تن بوده و متوسط حجم معاملات در سال گذشته نزدیک به ۶۳ هزار تن بوده است. این آمارها نشان می‌دهد بازار پلیمرها در هفته گذشته وارد رکود نسبی شده اگرچه کارنامه بهتری از نیمه اول سال‌جاری را تجربه کرده است. حجم عرضه‌ها نیز با ۷/ ۳ درصد کاهش به نزدیکی ۹۰ هزار و ۵۰۰ تن رسیده که می‌توان گفت در کل عرضه‌های نسبتا متعادلی را شاهد بودیم ولی این ادعا به معنی تغذیه کافی بازار از همه گریدهای پلیمری نیست. البته دلیل اصلی افت ۱۶ درصدی حجم معاملات را باید در کاهش ۷۷/ ۱۶ درصدی تقاضای پلیمرها جست‌وجو کرد تا جایی که ۷۱ هزار و ۶۰۰ تن تقاضا در بورس‌کالا درج شده است. این رقم تقاضا اندکی نگران‌کننده است آن‌هم در وضعیتی که متوسط تقاضای نیمه اول امسال نزدیک به ۷۶ هزار تن بود. همچنین هفته گذشته ۶۲ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که کمترین رقم در ۴ هفته اخیر است. همچنین در برابر هر تن عرضه، ۷۹۱/ ۰ تن تقاضا درج شد که نشان می‌دهد تقاضای کل کمتر از عرضه‌ها بوده و این رقم در پایین‌ترین میزان در ۴ هفته اخیر قرار دارد. این آمارها داده‌های نگران‌کننده‌ای را در بر دارند اگرچه وضعیت معاملات هنوز امیدوارکننده است. در کل داده‌های آماری در بازار پلیمرها از مسیر وضعیت معاملات نشان می‌دهد که اگرچه عقبگرد جدید با شتابی بیشتر از قبل درج شده است ولی هنوز به معنی ورود بازار به رکود خشن نیست. اگر حجم معاملات در هفته جاری به کمتر از ۵۰ هزار تن برسد باید نگرانی‌ها را برجسته‌تر از قبل مطرح کرد. البته مهم‌ترین سیگنال برای بازار پلیمرها همان حجم دادوستد هفتگی است که به نسبت داده‌های ذکر شده هنوز می‌تواند سیگنالی حمایتی به‌شمار رود مگر آنکه این هفته اوضاع باز هم بدتر از هفته قبل باشد.
در برابر وضعیت نه‌چندان دلچسب بازار پلیمرها، وضعیت معاملات در بازار شیمیایی‌های بورس‌کالا متعادل و حتی خوب ارزیابی می‌شود. در هفته گذشته به‌رغم افت یک درصدی عرضه پلیمرها در بورس‌کالا، حجم معاملات این بازار رشدی ۸/ ۱۶ درصدی داشته و به نزدیکی ۲۵ هزار و ۸۰۰تن رسیده است آن‌هم در شرایطی که تقاضا رشد ۱۳ درصدی داشت. هفته گذشته حجم معاملات در بالاترین رقم در ۳ هفته اخیر بود و اگر در هفته جاری شاهد رشد محدود حجم معاملات باشیم، می‌توان به ثبت یک رکود جدید خوش‌بین بود. این درحالی بود که ۵۲ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که بالاترین رقم از اواسط تیرماه تاکنون است. این سیگنال را باید مهم ارزیابی کرد زیرا مکملی برای حجم معاملات پلیمرهاست و نشان می‌دهد که بازار شیمیایی‌ها هنوز در مسیر رشد خود قرار دارد.
اما یک داده جانبی را هم باید برای بازار در نظر گرفت و آن رفت و برگشت برخی سهمیه‌های خرید بهین‌یابی است که در روزهای گذشته درباره آن صحبت شده است. اینکه برای خریدار به هر شیوه‌ای انحصاری قائل شویم رویکرد درستی نیست حتی اگر بخش اعظم بازار با این ذهنیت موافق یا مخالف باشند. در کنار آن شاهد هستیم که نهادهای متولی در بازه‌هایی از زمان اقدام به کم و زیاد کردن سهمیه خرید به شیوه‌های خاص خود می‌کنند به‌ویژه در شرایطی که هم موجودی انبارهای عرضه‌کنندگان بالاست و هم تکانه‌های بهبود در بازار پتروشیمی‌ها ضعیف بوده است. البته تلاش برای چابکی عملکرد یا مدیریت بازار قبل از یک بحران قیمتی را باید با دیده مثبت نگریست ولی در شرایطی که خود تصمیم‌سازان سهمیه شاید اشراف کافی بر رخدادهای بازار نداشته و این تصمیمات بعضا خلق‌الساعه بیش از اثرگذاری واقعی بر جو روانی حاکم بر بازار تاثیر گذاشته یا برنامه خرید یک واحد تولیدی را محدود کند مورد نقد جدی است. اگر سهمیه خریدی که به مرور زمان تسهیل شده؛ به یکباره با محدودیت‌های روانی روبه‌رو شود ذهنیت اهالی بازار را با ابهام همراه خواهد ساخت و سرعت‌گیر جدیدی برای فعالیت واحدهای تولیدی است. حتی عکس این ادعا نیز صادق است؛ یعنی افزایش سهمیه خرید هم برنامه‌ریزی‌ها برای ثبت تقاضا در بورس‌کالا را تغییر خواهد داد و البته بیش از همه آرامش فکری را در بین اهالی بازار هدف قرار می‌دهد. بهتر است قبل از این رفت و برگشت‌ها شکننده بودن بازار را در نظر گرفت و حتی به کمک مذاکره از عرضه مستمر همه گریدها به‌صورت نقدی یا حتی سلف یا اعمال تخفیف برای گریدهای پرمخاطب استفاده کرد. حمایت از حجم معاملات در بورس‌کالا یا استفاده از ابزارهای نوین مالی مثل گواهی سپرده کالایی می‌تواند بخشی از حمایت‌های مورد نیاز بازار باشد. شاید زمان این سوال فرارسیده باشد که آیا از هم‌اکنون تا پایان سال‌جاری می‌توان به همین سهمیه‌های موجود یقین داشت یا خیر و آیا قرار است باز هم تسهیل یا سختگیری جدیدی در برابر بازار ایجاد شود یا چند روز یا چند هفته قبل از یک تصمیم قرار است در مورد اجرایی شدن یک رویکرد جدید اطلاع‌رسانی دقیق صورت گیرد. بازار به اندازه کافی با مشکلات مختلف دست و پنجه نرم می‌کند و بهتر است یک سیگنال نگران‌کننده جدید را به بازار تزریق نکنیم.در پایان و به‌عنوان نتیجه‌گیری می‌توان گفت داده‌های موجود در بازار به شدت متناقض است و البته هم داده‌های کاهشی و هم سیگنال‌های افزایشی قدرتمندی را تجربه می‌کنیم. البته در این گزارش بحث بر سر نوسان قیمت‌ها نیست زیرا در نهایت قیمت‌های پایه در بورس‌کالا جریان عمومی بازار را تعیین خواهد کرد. چیزی که بیش از همه برای بازار و تمامی اهالی آن مهم ارزیابی می‌شود میزان حجم دادوستد در بورس‌کالاست که باید از آن حمایت کرد. در این خصوص باز هم به بررسی بیشتری خواهیم پرداخت.