تجربه بازار آتی سکه و کاهش سقف مجاز قیمت‌ها در گذشته باز هم پیش روی ماست و ادامه همین تجربه در بازار آتی زعفران نه تنها منافعی را برای بازار به همراه ندارد بلکه به زیان بازار منجر خواهد شد.
آتی زعفران هم‌اکنون مهم‌ترین بازار مشتقه بورس کالاست که می‌تواند میراث‌دار حجم عظیمی از تلاش‌ها برای رونق بازار مشتقه باشد؛ اگرچه دارایی پایه در این بازار دسترنج کشاورزانی است که آتی زعفران می‌تواند منافع آنها را تامین کند.
آتی زعفران همچون آتی سکه نیست که بازاری حاصل جمع صفر باشد، یعنی منافع و مضرات آن در نهایت به یک نقطه ختم شود، بلکه با فرض تولید داخلی و صادرات بخش مهمی از آن، می‌تواند منافع حداکثری و جذابی را برای فعالان بازار به همراه داشته باشد و کاهش واسطه‌گری در آن به معنی افزایش درآمدزایی کشاورز است. همین ویژگی به معنی نبود شبهه اقتصادی و حتی فقهی در این معاملات به شمار می‌رود بنابراین باید همه‌گونه حمایت از این ساز و کار را در دستور کار قرار داد و برای توسعه آن کوشید. در هفته‌های اخیر شاهد نوسان قیمت‌ها و میل به رشد نرخ در بازار آتی این محصول هستیم که خود داده جذابی برای ترسیم دورنمای بازار است؛ اگرچه قیمت‌های آتی به معنای کشف نرخ قطعی در زمان سررسید نخواهد بود. با توجه به شرایط این بازار و برای شفافیت بیشتر دورنمای قیمتی و ترسیم انتظارات در این بازار به افزایش حجم داد و ستد نیاز خواهیم داشت که به معنی شفاف‌تر شدن رخدادها در بازار آتی و نقدی زعفران خواهد بود .
آتی زعفران در مسیر رونق
افزایش حجم معاملات آتی زعفران در کنار فعال بودن سررسیدهای مختلف نشان می‌دهد این بازار نه تنها جایگاه مورد نیاز خود در بازار را به‌دست آورده بلکه توانسته بخش مهمی از فرآیند کشف نرخ را به خود اختصاص دهد. هم‌اکنون دورنمای این بازار بهتر از هر شرایط دیگری برای معامله‌گران قابل رصد بوده و همین مطلب به کاهش جذابیت واسطه‌گری و سفته‌بازی منتهی شده است. با توجه به افزایش حجم معاملات آتی زعفران این ذهنیت نیز توجیه‌پذیر است که بخشی از سرمایه در گردش در بازار آتی سکه هم‌اکنون در بازار آتی زعفران در حال معامله است که سیگنال مهمی برای حمایت از این بازار خواهد بود.
نوسان قیمت‌ها در بازار آتی زعفران نشان‌دهنده جذابیت‌های معاملاتی این بازار در روزهای اخیر است تا جایی که شاهد رکوردشکنی قیمتی در روزهای اخیر بوده‌ایم. بیشترین قیمت زعفران آتی برای تحویل در دی‌ماه سال جاری 15هزار و 514تومان برای هر گرم قیمت‌گذاری شده که بیشترین رکورد تاریخی برای این شیوه معامله است. این در حالی است که برای همین روز یعنی 14شهریورماه بهای هر گرم آتی زعفران برای تحویل در شهریورماه ( 20شهریور) 9هزار و 80تومان است که فاصله قیمتی بزرگی را بین سررسیدها نشان می‌دهد. البته رشد نرخ در زمان سررسید و حتی انتظارات قیمتی از دورنمای بازار تا حدودی توجیه‌کننده این وضعیت است ولی در هر حال قیمت‌های کشف شده فعلی برای دی‌ماه بیش از حد انتظار قرار دارد که خود داده‌های جانبی بسیاری را در بر خواهد داشت .
البته بهای نقدی همین کالا برای سپرده کالایی زعفران بین 9هزار و 200تا 9هزار و 400تومان برای هر گرم در نوسان است. این موارد نشان می‌دهد بازار در چارچوب انتظارات قیمتی، برای دی‌ماه و حتی آبان‌ماه انتظارات نرخ بالایی دارد ولی به تجربه ثابت شده است که این قیمت‌ها نیز تا آن زمان کاهش خواهد یافت و بازار در سطوحی متعادل و منطقی قیمت‌گذاری می‌شود. بنابراین این ذهنیت که بازار در دی‌ماه به قیمت‌هایی بالاتر از 15هزار تومان دست می‌یابد می‌تواند الزاما صحیح نباشد. تجربه نشان داده که بازار نقدی است که به بازار آتی جهت می‌دهد؛ یعنی در نهایت در روزهای نزدیک به سررسید تحویل، قیمت‌ها در بازار آتی به شدت به قیمت‌های نقدی نزدیک خواهد شد و در نهایت یک نرخ کشف می‌شود. این موضوع به آن معناست که بازار آتی در ابتدا انتظارات را نشان داده، سپس با فرض ارزش زمانی پول و داده‌های جانبی همچون نرخ دلار و دورنمای آن، یک قیمت را برای معاملات آتی ثبت می‌کند سپس آرام آرام خود را به قیمت‌های نقدی نزدیک خواهد کرد .
این وضعیت را بهتر است معامله‌گرانی که با تجربه کمتر در بازارهای آتی فعال هستند مورد توجه قرار دهند یعنی هیچ الزامی وجود ندارد که در دی‌ماه قیمت نقدی زعفران بیش از 15هزار تومان در هر گرم مورد معامله قرار بگیرد؛ اگرچه در صورت تداوم جذابیت‌ها حتی ادامه رشد نرخ در بازار آتی زعفران نیز دور از ذهن نخواهد بود. در نهایت می‌توان گفت نرخ‌های آتی تنها انتظارات را نشان می‌دهد و الزامی به قطعی شدن آن در زمان سررسید نیست. رشد قیمت دلار در بازار آزاد تاکنون مهم‌ترین محرک بازار آتی زعفران بوده و دلیل اصلی رشد نرخ را می‌توان در همین داده جست‌وجو کرد. این وضعیت به معنی آن است که اگر به هر دلیل قیمت دلار وارد یک فاز کاهشی شد، بازار آتی با فرض خاصیت اهرمی آن سریع‌تر از بازارهای مشابه و بازارهای نقدی وارد فاز افت قیمت‌ها خواهد شد و در نهایت بازار از فاز التهاب به آرامش وارد خواهد شد.
حجم معاملات هفتگی زعفران آتی در بورس کالا در مسیر رشد قرار دارد و این نوسان را می‌توان در نمودارها مشاهده کرد. در چهار هفته اخیر تقریبا حجم معاملات آتی از 400کیلوگرم فراتر رفته که خود نشان‌دهنده بلوغ نسبی بازار آتی است. البته سررسید دی‌ماه هم به جرگه معاملات آتی افزوده شده که خود داده مهمی برای حمایت از حجم معاملات بوده و هست .
بیشترین حجم معاملات هفتگی آتی زعفران در بورس کالا در هفته منتهی به 25مردادماه به ثبت رسیده که رقمی بیش از 478کیلوگرم بود و بررسی این رکورد در کنار تداوم رشد قیمت‌ها و حمایت از حجم معاملات این ذهنیت را ایجاد می‌کند که از این پس می‌توان به افزایش بیشتر حجم داد و ستد زعفران آتی در بورس کالا خوش‌بین بود. این در حالی است که رکورد بیشترین حجم معاملات روزانه نیز در تاریخ 14شهریورماه به ثبت رسید که در یک روز بیش از 242کیلوگرم زعفران در بازار آتی مورد معامله قرار گرفته است.
نوسان حجم معاملات آتی زعفران در بورس کالا نشان می‌دهد که در برخی روزها حجم داد و ستد به شدت کاهش می‌یابد که شاید یک نقطه ضعف در بازار باشد. این در حالی است که سقف مجاز قیمتی در بازار آتی زعفران از یکسو اجازه معاملات آزادانه با قیمت‌های توافقی را نمی‌دهد و از سوی دیگر در زمانی که بازار پتانسیل رشد قیمت‌هایی بیش از چارچوب آتی در بورس کالا را داشته باشد، کمتر فروشنده‌ای به فروش دارایی خود متمایل خواهد بود. این وضعیت در نهایت موجب می‌شود تا از نوسان آزادانه قیمت‌ها جلوگیری شده و از سوی دیگر حجم معاملات به شدت کاهش یابد .
تجربه بازار آتی سکه و کاهش سقف مجاز قیمت‌ها در گذشته باز هم پیش روی ماست و ادامه همین تجربه در بازار آتی زعفران نه تنها منافعی را برای بازار به همراه ندارد بلکه به زیان بازار منجر خواهد شد. تجربه نشان می‌دهد که هرگونه دخالت و دقیق‌تر دستکاری در بازار نتیجه مثبتی نخواهد داد و تنها به ابهام در دورنمای بازارها منتهی می‌شود. نکته مهمی که در این بین نیاز به بررسی دارد نوسان آزادانه قیمت‌هاست .
در بازار سکه آتی رشد قیمت‌ها به طاعونی برای بازار بدل شد اگرچه هیچ‌گاه به‌صورت رسمی بیان نشد ولی ناگفته پیداست که برخی با ادعای سیگنال دادن بازار آتی به بازار نقدی و کشف نرخ عادلانه انتظارات به بازار آتی سکه تاختند تا در نهایت این بازار از گردونه معاملات خارج شد ولی هیچ تاثیری بر بازار نقدی سکه برجای نگذاشت. از سوی دیگر یکی از دلایل رشد قیمت سکه نقدی را همین بسته‌شدن بازار آتی سکه عنوان کردند که با مهاجرت نقدینگی سیگنال خطرناک دیگری برای بازار نقدی بود و قیمت‌هایی نجومی را به ثبت رساند. در بازار آتی زعفران جریان کاملا عکس این مطلب است یعنی رشد قیمت‌ها را می‌توان یک داده مثبت و جذاب ارزیابی کرد ولی چگونه؟
بخش اعظم زعفران تولیدی در کشور صادر می‌شود و موجب شده تا زعفران را یکی از محصولات کشاورزی ارز‌آور به شمار آوریم. این به آن معناست که با رشد قیمت دلار، بهای این کالا نیز با پتانسیل رشد روبه‌روست و در شرایطی که در بازار آتی و حتی بازار نقدی زعفران در چارچوب گواهی سپرده کالایی این پتانسیل وجود دارد که کشاورز به‌صورت مستقیم و پس از فرآوری‌های ساده کالای خود را در بورس عرضه کند، بنابراین رشد نرخ بیش از همه به جیب کشاورزان خواهد رفت .
همین داده ساده را می‌توان شاه بیت فعالیت بازارهای رسمی زعفران به شمار آورد که حداقل در کشف نرخ دست واسطه‌ها را به شدت کوتاه می‌کند. این سیگنال یعنی صادرات محور بودن بازار زعفران به این معناست که برخی شبهه‌ها درخصوص بی‌اثر بودن اهمیت آتی سکه برای کل اقتصاد را تغییر دهد زیرا در این معاملات، بازی با حاصل‌جمع صفر وجود ندارد و همیشه زیان یک فرد به معنی سود دیگری نیست. به‌صورت دقیق‌تر با افزایش نرخ زعفران در بازار آتی شاهد هستیم که با شفافیت جدی قیمت‌ها، پتانسیل چندانی برای معامله با قیمت‌هایی کمتر از نرخ‌های کشف شده آتی و نقدی (سپرده کالایی) وجود ندارد و عین رشد قیمت‌ها در بازارهای رسمی به رشد نرخ‌های صادراتی بدل خواهد شد .
این شرایط را باید بسیار مهم ارزیابی کرد، زیرا یکی از شبهه‌های جدی اقتصادی یا حتی فقهی در بازار آتی زعفران وجود ندارد. این سیگنال مهم به این معناست که معامله‌گری در بازار آتی زعفران برای تمامی بخش‌های دخیل در آن از توجیه اقتصادی برخوردار است و البته با توجه به کشف نرخ در بستر بازار آزاد و همچنین همپوشانی بازارهای داخلی و صادراتی می‌توان بیش از پیش به مکانیزم کشف قیمتی آن خوش‌بین بود. این موارد به معنی آن است که حمایت تمام قد از ساز و کار معاملاتی آتی زعفران و سایر محصولات کشاورزی همچون پسته می‌تواند به یک رویه عمومی بدل شود که از لحاظ مبانی نظری ( تئوری) و عملیاتی توجیه‌پذیر است .