به سبب فروش محصولات پتروشیمی در بورس کالا به نرخ ارز 4200 تومانی، دلالان به خرید از بورس کالا و فروش محصولات به نرخ ارز آزاد در بازار یا صادرات آن اقدام و سود سرشاری عاید خود می کنند. در این میان، به سبب رشد قیمت ها تولیدکنندگان بخش پایین دستی و مصرف کنندگان از دسترسی به مواد اولیه ارزان محروم شدند.

 صنعت پتروشیمی در ایران که یک کشور دارنده منابع عمده نفت و گاز است، می تواند علاوه بر تولید اشتغال گسترده و کاهش خام فروشی، ضامنی باشد برای توسعه صنایع پایین دستی. اما مدتی است که خبر دلالی محصولات پتروشیمی در محافل خبری نقل مجلس شده است و گفته می شود که بازار سیاه محصولات پتروشیمی صنایع پایین دستی را فلج کرده است. به این گونه که محصول نهایی در بورس کالا با یک قیمت به فروش می رسد، اما با قیمتی بسیار بیشتر به واحد های کوچک می رسد. این در حالی است که اقدامات بسیاری در راستای جلوگیری از دلالی در این بازار انجام شده است، با این وجود به نظر می رسد هیچ یک از این اقدامات کافی نبوده است و همچنان صنعت کشور از گرانی و کمبود مواد اولیه رنج می برد.

بر این اساس برخی بر این باورند که جلوگیری از حضور دلالان در بازار محصولات پتروشیمی، آن قدر ها هم کار سختی نیست، اما عده ای از وجود چنین شرایطی سود می برند و اجازه نمی دهند که عرصه برای حضور سوداگران تنگ شود.

نکته حائز اهمیت، این است که صنایع پایین دستی کوچک، به خصوص شرکت های دانش بنیان، می توانند یکی از مهم ترین ارکان توسعه کشور باشند و در چنین وضعیتی با گرانی بیش از حد مواد اولیه و کمبود این مواد، به نوعی فعالیتشان با موانعی جدی رو به رو شده است.

با این وجود اقدامات بسیاری از سوی دولت و نهاد های غیر دولتی برای بهبود بازار محصولات پتروشیمی و حذف واسطه ها انجام شده است.

به سبب فروش محصولات پتروشیمی در بورس کالا به نرخ ارز 4200 تومانی، دلالان به خرید از بورس کالا و فروش محصولات به نرخ ارز آزاد در بازار یا صادرات آن اقدام و سود سرشاری عاید خود می کنند. در این میان، به سبب رشد قیمت ها تولیدکنندگان بخش پایین دستی و مصرف کنندگان از دسترسی به مواد اولیه ارزان محروم شدند.

بر اساس گزارش ها، امسال در بورس کالا تقاضا برای پلیمرها نسبت به پارسال حدود سه برابر افزایش یافته؛ حال پرسش این است که آیا میزان تولید واقعی بخش پایین دستی پلیمر در کشور سه برابر شده که میزان تقاضا افزایش یافته است یا اینکه دلالان اقدام به خرید می کنند؟

حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالا، در این باره گفت: میزان تقاضای پت (ماده اولیه تولید بطری) در چهار ماه نخست پارسال 164 هزار تن بود اما در مدت مشابه امسال با جهشی قابل توجه به 477 هزار تن افزایش یافت که نشان دهند رشد حدود سه برابری است.

احمد مهدوی ابهری دبیرکل انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی، نیز اعلام کرد: دلالان، پت را به نرخ حدود 6800 هزار تومان از بورس کالا خریداری کرده و تا 16 هزار تومان در بازار آزاد یا کشورهای همسایه به فروش می رسانند.

وی تاکید کرد گمرک از افراد و آزمایشگاه های کافی برخوردار نیست. از این رو، در برخی موارد دلالان توانسته اند محصول پی.وی.سی را به جای نمک صادر کنند.

دبیر کل انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی همچنین گفت: برداشته شدن سقف معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا می تواند باعث حذف دلالان شده و قیمت این محصولات را کاهش دهد.

با هدف مقابله با آشفتگی بازار، تلاش هایی برای شناسایی مصرف کنندگان واقعی آغاز شده است که طبق آن، محصولات پتروشیمی به دست تولیدکنندگان واقعی بخش پایین دستی می رسد.

به گزارش شرکت ملی صنایع پتروشیمی، رییس امور هماهنگی و تنظیم بازار دفتر صنایع پایین دستی پتروشیمی امروز (دوشنبه) گفت: با هدف تنظیم بازار و مدیریت بحران، کمیته تخصصی پتروشیمی ستاد تنظیم بازار تصویب کرد از یکم شهریورماه هر واحد تولیدی که پارسال به خرید محصولات پتروشیمی اقدام کرده بود، مجاز به خرید همان میزان از طریق بورس کالاست.

سیدروح الله وحیدکیانی افزود: این مصوبه با توجه به نبود التهاب و تقاضای کاذب در سال 1396 و براساس تصویب ستاد تنظیم بازار و تاکید وزیران نفت و صنعت، معدن و تجارت نهایی شده است و به این ترتیب، تخصیص مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی پایین دستی مطابق پارسال خواهد بود.

کیانی ادامه داد: واحد هایی که پارسال خرید نداشتند می توانند از سهمیه 22 تنی به صورت ماهانه استفاده کنند.

رییس دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی نیز در این باره گفت: سامانه بهین یاب معیار تخصیص سهمیه و خرید متقاضیان مواد اولیه پتروشیمی از بورس کالاست.

رضا محتشمی پور افزود: براساس تصمیم جدید کارگروه تنظیم بازار، میزان خرید پارسال متقاضیان مواد اولیه پتروشیمی از بورس کالا در سامانه بهین یاب مشخص است، به این ترتیب سامانه بهین یاب همانند گذشته، ملاک تایید سهمیه خریداران است.

محتشمی پور ادامه داد: همچنین با مجوز وزارت صنعت، معدن و تجارت به شرکت های جدید و آنها که پارسال خرید نداشتند، سهمیه تعلق می گیرد.

سامانه بهین یاب که با هدف عرضه شفاف مواد اولیه به صنایع پایین دستی پتروشیمی ایجاد شد، اکنون به دلیل وجود مشکلات به محلی برای سوءاستفاده دلالان و التهاب آفرینی در بازار تبدیل شده است.

براساس سازوکار تعریف شده برای شفاف سازی در فروش مواد اولیه، قرار است محصولات پتروشیمی و فلزی از طریق بورس کالا به فروش برسد که عملکرد چندین ساله آن، نشاندهنده موفقیت این طرح است.

البته در ماه های گذشته به دلیل نقصی که در شیوه ثبت متقاضیان در سامانه بهین یاب وجود دارد، دلالان و سوداگران به نام تولیدکننده بخش پایین دستی به خرید مواد اولیه در بورس کالا و سپس صادرات آن اقدام می کنند.

یکی از کارکردهای سامانه بهین یاب، تخصیص مناسب و شفاف مواد اولیه به صنایع پایین دستی پتروشیمی است اما در صورت تداوم معایب آن، مشکلاتی برای صنایع و روند تامین مواد اولیه بروز می کند.

مشکلات موجود سبب شده است مواد اولیه به جای رسیدن به صنایع واقعی، به دست واسطه ها برسد و بدین طریق، بازارسیاه برخی محصولاتی شکل گرفته و کمبود آنها محسوس شود.

علاوه بر این اقدامات، وزیر صنعت بنا به پیگیری های مسئولین صنعت پتروشیمی در نامه ‌ای به رئیس سازمان بورس برداشته شدن محدودیت در سقف رقابت محصولات پتروشیمی را ابلاغ کرد.

اما همه این اقدامات نتوانستند معضل موجود را برطرف کنند. به گونه ای که صنایع کشور، به خصوص صنایع کوچک همچنان با مشکل کمبود مواد اولیه پتروشیمی رنج می برند. سامانه بهین یاب، بررسی خریداران، نظارت بر بورس کالا، ارسال محموله به آدرس های ثبت شده و چندین برنامه دیگر، برای رفع دلالی محصولات پتروشیمی کافی نبوده است.

<همکو:‌ اخبار و تحلیل صنعت پلیمر>

قیمت مواد اولیه پلاستیک و پلیمر، قیمت ارز و دلار، قیمت نفت و سوخت