روز گذشته از پشت پرده تولد 7372 صادرکننده صوری در مدت کمتر از 9 ماه گزارش داد. در این گزارش به‌دنبال پیگیری های انجام شده، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت اسامی کالاهایی که در این مدت بیشترین صادرات را از سوی صادرکنندگان جدید داشتند، بیان کرد. لیست کالاهایی که محمدرضا مودودی، خبرداد شامل زعفران، خشکبار، محصولات پلاستیکی و پایین دستی پتروشیمی بود.
با توجه به این لیست کالاها، سراغ اتحادیه‌ها و فعالان این صنوف رفتیم و اکثر آنها صادرکنندگان واسطه را تأیید کردند و گفتند صادرات به این شیوه کاملاً صوری است. صادرکنندگان برای آنکه ارز حاصل از صادرات را برنگردانند به سمت فعالیت‌هایی رفتند که ضمن حفظ صادرات به سمت دور زدن قانون و سامانه نیما هم بروند.
فعالان صنایع پایین دستی پتروشیمی که خواستند اسم‌شان عنوان نشود گفتند اکثر صادرکنندگان بزرگ از سامانه نیما فراری هستند و به همین علت تضامینی از کسانی که کارت بازرگانی دارند، گرفتند تا صادرات آنها را انجام دهند. از حجم درآمد صادراتی درصدی متفاوت به دارنده کارت بازرگانی می‌رسد که این عدد در کالاها متفاوت است.برخی‌ها یک درصد و برخی‌ها تا 5 درصد از درآمد صادراتی را از آن خودشان می‌کنند. فعالان صنایع پایین دستی پتروشیمی اظهارداشتند: برخی از صادرکنندگان بزرگ که از سوی اتاق بازرگانی هم شناخته شده‌اند برای آشناهای خود کارت بازرگانی می‌گیرند تا از طریق آنها صادرات صوری را انجام دهند.
مجید رضا حریری نایب رئیس اتاق مشترک ایران و چین هم به بعد دیگری از مشکلاتی که در سامانه نیما وجود دارد اشاره کرد و گفت: شنیده‌ام که افرادی به‌عنوان واسطه به معامله ارز بین فروشنده و خریدار ارز در سامانه نیما وارد می‌شوند. به غیر از این موضوع هم شنیده شده، برخی از شرکت‌های بزرگ که بعضاً خصولتی هم هستند، ارز حاصل از صادرات خود را در این سامانه به نرخ نیمایی عرضه می‌کنند، اما به غیر از مبلغی که در سامانه باید بابت ارز مبادله شود از خریدار مبلغ بیشتری هم دریافت می‌کنند. در ادامه با فعالان صنف‌هایی که این روزها صادرکنندگان آن افزایش پیدا کرده است و معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت به آن اشاره کرده بود، گفت‌و‌گوهایی انجام دادیم که در قالب یادداشت می‌آید:
یادداشـــت
شاهد صادرکنندگان صوری نبودیم
رضا پدیدار
رئیس هیأت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران
من درباره معامله صوری صادرکنندگان در حوزه تجهیزات صنعت نفت ایران چیزی نشنیدم. یکی از دلایلی که باعث شده در این بخش شاهد معاملات صوری نباشیم تعداد کم صادرکنندگان است. طبق آخرین بررسی‌های صورت گرفته، در حوزه تجهیزات نفت تنها 50 صادرکننده داریم که حجم صادراتی آنها هم بسیار کم است. در این میان شاهد تولد صادرکنندگان جدید هم نبودیم. به همین دلیل معضل صادرکنندگان واسطه‌ای که اخیراً رئیس سازمان توسعه تجارت به آن اشاره کرده در بخش تجهیزات صنعت نفت رخ نداده است. این صنعت بیشتر درگیر خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات است. بدین جهت احتمال مشکل و شکل‌گیری صادرکننده‌هایی که تخصص ندارند محال است.
تغییر نام صادرکنندگان خشکبار
محمد حسین سجادیان
فعال در حوزه خشکبار
چند وقتی است که لیست صادرکنندگان خشکبار تغییر کرده و افرادی وارد این حوزه شد ه اند که ما شناختی از آنها نداریم. برخی از آنها محصولاتی را صادر می‌کنند که پیش از این تجار بزرگ انجام می‌دادند. این افراد با حجم بسیار کم صادرات انجام می‌دهند و حتی سراغ بازارهایی می‌روند که متعلق به تجار دیگری است که سال‌ها آن بازار را در اختیار داشتند. از چندی پیش ما از تغییر صادرکنندگان به دولت اطلاع‌رسانی کردیم و از آنها خواستیم که نظارت‌های خود را گسترده کنند. زمانی یک صادرکننده به بازار و خریدار جدید دست پیدا می‌کند، سایر صادرکنندگان سراغ آن نمی‌روند ولی این روزها صادرکننده نماها سراغ این افراد می‌روند و با دستکاری قیمت بازار صادراتی را مخدوش می‌کنند.
فروش‌های صوری
بهرام گماری
صادرکننده زعفران
با افزایش قیمت ارز، صادرات زعفران افزایش قابل توجهی یافته و در کنار این اتفاق بر تعداد صادرکنندگان هم افزوده شده است. زعفران ایران در حال حاضر به سه کشور دوبی، هند و چین صادر می‌شود. اکثر صادرکنندگان با فروش ارز در سامانه نیما مخالف هستند و ترجیح می‌دهند که ارز صادراتی خود را در بازار آزاد به فروش برسانند. عدم تمایل به فروش ارز در سامانه نیما در مورد کسانی که از آب، برق و گاز یارانه‌ای کشور استفاده نمی‌کنند بیشتر صدق دارد.
در برخی از محصولات صادراتی کشور، واردات مواد اولیه باید صورت گیرد که در مورد این کالاها ما هم موافق به برگشت ارز هستیم چرا که چرخه تولید حفظ می‌شود. ولی در مورد برخی از کالاها مانند زعفران که از انرژی‌های یارانه‌ای استفاده نمی‌کند، برگشت ارز به سامانه نیما قابل قبول نیست.
فروش ارز در سامانه نیما به قیمت 8 الی 9 هزار تومان، باعث شده که برخی از صادرکنندگان سراغ راه‌های دیگری برای صادرات کالای خود بروند. آنها افرادی را که ممکن است حتی فامیل باشند(دارنده کارت بازرگانی) را به‌عنوان واسطه به بازارهای صادراتی خود می‌فرستند و به‌صورت صوری معامله‌هایی صورت می‌گیرد.
در حقیقت بازار هدف می‌داند که کالا برای صادرکننده‌ای است که سال‌ها با او کار می‌کرده اما به خاطر شرایط ایران به چنین اقدامی دست زده است.
با این سبک و سیاق صادرکننده قدیمی و حتی خوشنام حجم صادرات خود را حفظ کرده و از طرفی دیگر نمی‌خواهد ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه نیما به فروش برساند چرا که تا یک میلیون یورو صادرات معاف از فروش در سامانه نیما است.
به دنبال معافیت هستیم
نصراله رضا زاده
رئیس سابق اتحادیه تعاونی‌های صنعت پلاستیک کشور
تا قبل از مصوبه بانک مرکزی در تاریخ 28 آبان سال 97 مبنی بر اینکه کلیه صادرکنندگان کالا و خدمات مکلف به ارائه تعهد بابت برگشت ارز حاصل از صادرات خود به چرخه اقتصادی کشور هستند، صادرات محصولات پلاستیکی به کشورهای عراق و افغانستان شکل و شمایل دیگری داشت ولی اکنون رویه صادرات تغییر کرده است.
چند سالی بود که تجار عراق و افغان به ایران می‌آمدند و پول خود را تبدیل به ریال می‌کردند و به‌صورت مستقیم از کارخانجات پلاستیک‌سازی خرید می‌کردند. در کنار این نوع صادرات، صادرکنندگانی که بعضاً صاحب کارخانه بودند هم موضوع صادرات را دنبال می‌کردند. بعد از مصوبه یاد شده، دیگر تجار افغان و عراق به ایران نیامدند چرا که امکان صادرات به شیوه گذشته برایشان (از نظر قانونی) مهیا نبود. تولیدکنندگان هم کمتر به سمت صادرات می‌روند چرا که تمایل به فروش ارز خود در سامانه نیما را ندارند.
برای حل این موضوع از وزارت صنعت، معدن و تجارت خواسته‌ایم که با بانک مرکزی مذاکره کند تا صنعت پلاستیک معاف از فروش ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما شود. حال به‌نظر می‌رسد که صادرکنندگان اصلی از صادرات عقب نشینی کردند و جای آن صادرکنندگان جدید متولد شدند. آمارهای رسمی ما نشان می‌دهد که صادرات پلاستیک از سوی صادرکنندگان اصلی روند کاهشی داشته است ولی این امر به منزله کاهش کلی صادرات محصولات پلاستیکی کشور نیست. اگر دولت می‌خواهد صادرات به سمتی برود که در آن واسطه‌ها و معامله‌های صوری صورت نگیرد بهتر است که درباره فروش ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما برنامه‌ریزی دیگری صورت گیرد.