نشست مشترک کمیسیون برجام در حالی برگزار شد که بیانیه پایانی آن بر راه اندازی هر چه سریعتر اولین تراکنش اینستکس تاکید دارد. عباس عراقچی،معاون وزیر امور خارجه این نشست را قدمی رو به جلو اما ناکافی خوانده است. هنوز تنها ۱۰ روز بدون بازگشت برای اروپایی‌ها باقی است. ترامپ یکجانبه از برجام خارج شد اما طرف‌های دیگر می‌توانند در مقابل عهدشکنی آمریکا به تعهدات خود عمل کنند؟
دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام روز گذشته به پایان رسید. این نشست با شرایطی متفاوت و پس از ضرب الاجل 60 روزه ایران به اروپا برگزار می شد؛ضرب‌الاجلی که ۱۸ تیر به پایان می‌رسد و مقام‌های ایران گفته‌اند به هیچ عنوان قابل تمدید نیست. با گذشت یک سال از صبر استراتژیک ایران حالا این بار نوبت اروپایی ها است تا با راه اندازی ساز و کار مالی اینستکس حسن نیت خود را در اجرای تعهدشان نشان دهند تا ضمن برخورداری ایران از مزایای برجام، این توافق استراتژیک همچنان پایدار و باقی بماند. از طرفی دیگر نشست جی 20 نیز در ژاپن در حالی برگزار می شد که افزایش تنش ها در خلیج فارس، تشدید تنش ها بین ایران و آمریکا، جنگ تجاری واشنگتن و پکن، موضوع اس400 و غیره در کانون توجه قرار داشت و اهمیت موضوع ایران را بیش از پیش در این دو جلسه را نشان می داد. گزارش زیر نگاهی به برخی از این تحولات دارد:
روز گذشته خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشت که ایران عضو گروه ۲۰ نیست، اما حوادث خلیج فارس و افزایش تنش لفظی میان تهران و واشنگتن موجب شده که تهران به بخش اصلی گفت وگوهای این گروه تبدیل شود. این خبرگزاری به افزایش تولید اورانیوم غنی شده ایران اشاره کرد و از عزم ایران برای اقدامات دیگر در صورت عدم تلاش های اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته ای خبر داد.
موضوعی که امانوئل مکرون نیز بدان در نشست جی 20 اشاره کرد و گفت که تصمیم دارد برای کاهش تنش ها و جلوگیری از جنگ احتمالی با همتای آمریکایی خود یعنی دونالد ترامپ گفتگو کند.
شینزو آبه نخست وزیر ژاپن نیز اظهار داشت که به تلاش های خود برای کاهش تنش در منطقه خلیج فارس ادامه می دهد.
سپس کاخ سفید نیز اعلام کرد که ترامپ در دیدارهایش با رهبران آلمان،هند و ژاپن درباره ایران رایزنی کرده است.
در ادامه سلسله دیدارها در نشست جی 20 و رهبران چین و آلمان با یکدیگر دیدار کردند که مرکل و شی جیپینگ بر حل مسالمت آمیز تنش ها بین ایران و آمریکا تاکید کردند.
سپس سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز اعلام کرد که دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین بر پیدا کردن یک راه حل دیپلماتیک برای خروج از وضعیت بوجود آمده میان آمریکا و ایران تاکید و دو طرف به اهمیت این موضوع نیز پی برده اند که تنش در اطراف ایران باید از طریق سیاسی و گفت وگوی دیپلماتیک حل وفصل شود.
انتقال نتایج نشست وین به تهران
در ادامه نیز چند کشور اروپایی درباره اهمیت و حفظ توافق هسته ای بیانیه ای صادر کردند و پس از نشست کمیسیون مشترک برجام بیانیه پایانی هم صادر شد که طبق آن قرار شد تا پردازش اولین تراکنش اینستکس هر چه سریعتر انجام شود.
سپس هلگا اشمید دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، عملیاتی شدن ساز وکار ویژه مالی اروپا و ایران را تأیید کرد و گفت: نخستین تراکنش در حال پردازش است و کشورهای بیشتری از اتحادیه اروپا به این سامانه وصل خواهند شد. اعلام آمادگی چین برای پیوستن به ساز و کار مالی اروپا از دیگر رویدادهای مهم دیروز بود.
در ادامه نیز نوبت به صحبت ها و ارزیابیهای سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران رسید. وی نشست کمیسیون برجام را گامی مفید و سازنده دانست و از طرفی دیگر نیز تاکید کرد که تا تامین خواسته های ایران فاصله قابل توجهی وجود دارد.
معاون وزیر امور خارجه تاکید دارد که بدون اینکه خرید نفت از ایران انجام شود یا اعتبارات خاصی برای آن در نظر گرفته شود اینستکس نمی تواند انتظارات ما را به طور کامل برآورده کند. بنابراین کشورهای اروپایی باید به طور جدی بحث فروش نفت ما را در دستور کار خود داشته باشند. در واقع هر چند اروپایی‌ها با توجه به ضرب‌الاجل ۶۰ روزه ایران که ۱۸ تیر ماه به پایان می‌رسد مشغول تلاش برای راضی کردن ایران هستند اما محدود کردن اینستکس به موارد غیر تحریمی عملا ایران را در موقعیتی قرار می‌دهد که منفعتی از برجام نمی‌برد.
به همین خاطر است که مقام‌های آمریکا تلاش دارند اروپایی‌ها را فشار و تگنا قرار دهند و برایان هوک همزمان با برگزاری نشست وین هشدار داد که اروپایی‌ها میان ایران و آمریکا باید یکی را انتخاب کنند. اما از سوی دیگر مقام‌های روسیه طی روزهای اخیر بارها تاکید کرده‌اند که امیدوار هستند که برای استفاده از مکانیسم اینستکس در زمینه معاملات نفتی ایران توافق حاصل شود. روس‌ها هم اعلام آمادگی کرده‌اند به اینستکس ملحق شوند.
سرگئی ریابکوف،معاون وزیر خارجه روسیه هم به تازگی اعلام کرد که کشورش آماده است تا به فروش نفت ایران کمک کند. حالا همه نگاه‌ها به اینستکس و گام‌های اروپایی‌ها در حدود ۱۰ روز آینده است. آیا اروپایی‌ها یکبار برای همیشه می‌توانند در مقابل قلدری آمریکا در جهان بایستند و از خودشان قدرت اقتصادی نشان دهند؟
بازتاب در رسانه ها و اعلام آمادگی کشورهای عضو برجام برای همکاری با ایران
با برگزاری نشست وین و اعلام آمادگی چین برای پیوستن به ساز و کار مالی اروپا، شبکه ای بی سی نیوز نوشت، دولت ترامپ در پیشبرد اهداف خود علیه ایران شکست خورده است.
این شبکه در ادامه یادآور شد: از دیگر دستاوردهای نشست وین در کنار آمادگی اروپا و چین برای نادیده گرفتن تحریم های آمریکا، می توان به ادامه پایبندی ایران به برجام اشاره کرد.
در همین راستا خبرگزاری اسوشیتدپرس نیز روز جمعه نوشت که کشورهای اروپایی با ایجاد سپر دیپلماتیک حول شرکت ها از تبادلات تجاری آنان با ایران حمایت خواهند کرد.
این رسانه آمریکایی می افزاید: تحلیلگران اقتصادی شورای اروپا بر این باورند که حضور سه کشور قدرتمند اقتصادی اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) در اینستکس می تواند ریسک پذیری تحت فشار قرارگرفتن آمریکا را کاهش دهد.
در همین حال کشورهای اروپایی ایجاد کننده اینستکس می گویند که برای درگیر نشدن مستقیم با تحریم های آمریکا، در مراحل اولیه اجرای ساز و کار مالی اینستکس بیشتر بر نیازهای اولیه جامعه مردمی ایران مانند دارو، دستگاه های پزشکی و محصولات کشاورزی متمرکز خواهد شد. این ماجرایی نیست که بتواند نظر ایران را به این شکل تامین کند.
توئیتر وزارت خارجه آلمان نیز اعلام کرد: از اینکه شرکای اروپایی ما یعنی انگلیس و فرانسه و نیز اتحادیه اروپا از راه اندازی کانال مالی ویژه، موسوم به «اینستکس» حمایت می کنند تا به این وسیله، تجارت مشروع با ایران امکانپذیر شود، استقبال می کنیم.
ما به طور مشترک از حفظ «برنامه جامع اقدام مشترک» و تامین امنیت از طریق خلع سلاح هسته ای نیز حمایت می کنیم.
وزارت امور خارجه روسیه هم در بیانیه‌ای به نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام در سطح مدیران سیاسی وزارتخانه‌های خارجه اشاره و اعلام کرد که در این نشست از اجرای طرح‌های تغییر کاربری سایت هسته‌ای فردو و راکتور آب سنگین اراک حمایت شد.
محمد جواد ظریف،وزیر امور خارجه روز گذشته به مناسب سالگرد حملات شیمیایی به سردشت در توییتر خود نوشت: ما هرگز فراموش نخواهیم کرد که دنیای غرب از صدام پشتیبانی و حتی وی را به تسلیحات شیمیایی مسلح کرد. ما آن زمان، ثابت قدم ماندیم؛ اکنون هم خواهیم ماند.
چه کسی است که فراموش کند تسلیحات شیمیایی را چه کشورهایی به صدام داده بودند؟ محمد جواد ظریف یکبار در سخنرانی خود در واکنشی به انتقاد از برنامه موشکی ایران به همین خاطرات تلخ اشاره کرده و گفته بود که زمانی در زمان جنگ ایران برای دفاع از خود برای یک موشک التماس می‌کرد و ایران دیگر نمی‌گذارد آن وضعیت در مقابل صدام جدیدی تکرار شود. ایران آن زمان ثابت قدم ماند،اکنون هم باقی می‌ماند.
هنوز تنها ۱۰ روز بدون بازگشت برای اروپایی‌ها باقی است. ترامپ یکجانبه از برجام خارج شد اما طرف‌های دیگر می‌توانند در مقابل عهدشکنی آمریکا به تعهدات خود عمل کنند؟